Xa está ben de que a UE senta «preocupación» por Darfur

Por Chris Patten é ex comisario europeo de Relacións Exteriores e presidente do consello de dirección do International Crise Group

Catro anos transcorreron xa desde que comezou a traxedia de Darfur. Resulta incrible o branda que foi ate agora respecto de este xenocidio a resposta da Unión Europea. O Vello Continente non funcionou á hora de adoptar medidas mínimamente eficaces encamiñadas a presionar ao Goberno islámico de Sudán para que poña fin aos crimes de guerra e aos crimes contra a Humanidade cometidos polos seus soldados e polas milicias islámicas afins na parte occidental do país, e que provocaron ao longo deste periodo o abandono das súas casas de máis de dous millóns de persoas e a morte de polo menos 200.000 civís. Como é natural, se as expresións europeas de malestar fosen eficaces, a depuración racial en Sudán teríase detido hai moito tempo. Desde abril do 2004, no seu Consello, os ministros europeos de Asuntos Exteriores fixeron públicas sobre Darfur 19 declaracións de conclusións -a máis recente, unha do 5 de marzo de 2007- nas que expresaron colectivamente a súa «preocupación», a súa «grave preocupación», a súa «permanente preocupación» ou a súa «profunda preocupación», non menos de 53 veces. A ninguén sorprenderá que o réxime de Jartum se mostrou pouco impresionado por toda esta preocupación dos europeos, xa que cando se tratou de chegar a algo máis que palabras, a UE quedou curta e non sancionou máis que a catro individuos: un ex mando das forzas aéreas sudanesas de graduación media, un cabecilla da milicia islámica dos Janjawid e dous rebeldes. impuxo, ademais, un embargo de armas escasamente contundente e ineficaz ás partes en conflito, embargo que tanto un bando como outro se saltaron sen maiores dificultades.

A reticencia a actuar de xeito máis enérxico non está fundamentada en ningunha objeción de carácter filosófico ás sancións. Europa non mostrou ningún reparo en conxelar os bens e prohibir as viaxes de dirixentes de Bielorrusia, por exemplo, por «infraccions das normas internacionais xeralmente aceptadas» e polas súas medidas represoras contra a sociedade civil. impuxo, así mesmo, prohibicións ás viaxes dos separatistas de Moldova pola súa «campaña contra as escolas de escritura latina» e aos dirixentes de Uzbekistán pola matanza de Andijan. Os responsables das traxedias do Congo, Liberia e Costa de Marfil tamén foron obxecto de conxelación de bens e de prohibición de desprazamentos pola UE. Con todo, aínda que todos eles fixéronse acreedores de condena, as condutas contra as que se actuou nestes casos non resisten a comparación coa campaña sistemática de arrasamiento total impulsada polo Estado sudanés en Darfur.

Tampouco cabe a posibilidade de que haxa en Europa alguén que aínda albergue dúbidas sobre o profundo grado de implicación de Jartum nas atrocidades masivas de Darfur. De feito, de existir algunha, debería quedar despexada nas últimas semanas. A finais do mes pasado, a Fiscalía do Tribunal Penal Internacional presentou probas exhaustivas contra dous individuos -un deles, un importante ministro do Goberno, Ahmed Harun- por crimes de guerra e crimes contra a Humanidade. En referencia ao papel do ministro, a Fiscalía concretaba que «a máis destacada das misións de coordinación encomendadas a Ahmed Harun como xefe da Oficina de Seguridade de Darfur foi a dirección da operación de reclutamiento da milicia Janjawid e a súa participación persoal nela, coa finalidade de complementar ás Forzas Armadas sudanesas». O feito constitutivo desta proba é quizais o indicio máis claro ate o momento de que o Goberno de Sudán xogou nos seus niveis máis altos un papel fundamental na planificación e na realización das atrocidades que nos ocupan.

Unha misión de alto nivel enviada á zona polo Consello de Dereitos Humanos das Nacións Unidas, con sé en Xenebra, presentou posteriormente -o 12 de marzo- un informe no que establece como conclusión, cunha linguaxe que non deixa lugar a dúbidas, que «o Goberno de Sudán deixou manifiestamente de protexer á poboación de Darfur de crimes internacionais a gran escala e el mesmo ha orquestado devanditos crimes e tomou parte en eles». Todo isto non fai senón confirmar o que desde fai anos veñen denunciando incontables informes de grupos de defensa dos Dereitos Humanos e outras organizacións, por non falar dos informes dos anos 2005 e 2006 da Comisión de Investigación e do Grupo de Expertos de Nacións Unidas. Ademais, non se detivo o arrasamiento de Darfur; de feito, a situación, que xa era horrenda, deteriorouse aínda máis nos últimos meses. A mediados de xaneiro, organizacións de axuda que traballan na rexión advertiron que as súas operacións de socorro estarían condenadas ao fracaso no caso de que non mellorase a seguridade. Ademais, Jartum estivo alimentando de forma moi activa rebeliones nos veciños países de Chad e da República Centroafricana, nos que se están producindo espantosas consecuencias humanitarias como pode imaxinarse. En lugar de expresar a súa preocupación por 54ª vez, os ministros europeos de Asuntos Exteriores deberían dedicar a súa próxima reunión mensual en abril a facer caso do chamamento do Parlamento Europeo a que se apliquen sancións a Jartum.

Deberían impoñerse restricciones ás viaxes e a congelación de bens a todos os individuos aos que se sinala polo seu nome nos informes da Comisión de Investigación e do Grupo de Expertos de Nacións Unidas. Deberían centrarse en medidas que de modo moi concreto tivesen por obxecto os ingresos do sector do petróleo de Sudán, así como os investimentos estranxeiros nese e noutros sectores industriais conexos e o fornezo de bens e servizos a devanditos sectores. A UE e os gobernos dos seus Estados membros poderían promulgar unha lexislación que prohibise ás empresas domiciliadas nos seus países intervir directamente no sector do petróleo do país africano e nas industrias relacionadas con el. Os ministros de Asuntos Exteriores da UE deberían autorizar unha investigación xudicial das contas que teñan en paraísos fiscais empresas sudanesas subsidiarias do partido que mayoritariamente goberna en Jartum, O Partido do Congreso Nacional, co que se abriría o camiño ás sancións contra as entidades comerciais do réxime, que constitúen a principal vía de canalización de financiamento dos Janjawid, as milicias que utiliza de pantalla e que tanto dano produciron en Darfur. Está abofé que as palabras non son suficientes para conseguir que o Goberno sudanés pénsello dúas veces. faltou reiteradamente aos seus compromisos de desarmar aos Janjawid, facer efectivo un alto o lume e permitir o despregue dunhas forzas de pacificación máis sólidas, todo iso dentro da máis absoluta impunidade. En datas ben recentes, unha carta fechada no 8 de marzo, enviada polo presidente sudanés, Omar Bashir, ao secretario xeral das Nacións Unidas, Ban Ki-moon, enumeraba ao detalle numerosas restricciones e medidas nas que insiste agora Jartum antes de autorizar que se despregue en Darfur a segunda fase dunha misión híbrida da UA [Unión Africana, anteriormente Organización da Unidade Africana] e a ONU. Isto equivaleu a unha bofetada na cara da ONU, que traballou intensamente para chegar a un compromiso co Goberno en torno á forza híbrida en Adis Abeba, o 16 de novembro de 2006, acordo que posteriormente foi ratificado por Jartum nun cumio da UA en Abuja (Nixeria) dúas semanas máis tarde. Os membros do Consello de Seguridade das Nacións Unidas, Chinesa incluída, expresaron a súa consternación e a súa frustración porque o Goberno de Sudán volva a incumplir outro acordo máis. O feito é que, mentres non se lle impoñan custos de importancia, Jartum non atopará ningún incentivo en atender as demandas da comunidade internacional ou en cambiar o seu xeito de proceder.

A UE ten poder para impor ditos custos. Para rematar, o que quizáis se entenda peor de todo é que o réxime de Jartum ten un historial de reaccionar ante unha presión internacional insistente. Moi concretamente, asinou o Acordo Xeral de Paz de xaneiro do 2005, polo que se poñía fin aos 20 anos de guerra civil no sur do país, en parte grazas ás esixencias da comunidade internacional, apoiadas por medidas de forza. O réxime pode ser criminal, pero se coida moitísimo da súa propia supervivencia e, en coherencia con iso, gradúa as súas accións de acordo coa coacción internacional. A «preocupación» formularia que se expresa desde Europa simplemente non vai lograr nada. chegou a hora de adoptar sancións duras que merezan na práctica a atención de Jartum e que convenzan aos dirixentes sudaneses de que continuar coa súa campaña de violencia xeneralizada contra os seus propios cidadáns ten un custo real.