Que é o Día de Europa?

Cando nunha axenda ou nun calendario, xunto á data do 9 de maio aparece a mención de "Día de Europa", talvez nos preguntemos que aconteceu ese día e en que ano. Moi poucos cidadáns europeos saben que o 9 de maio de 1950 nacía a Europa comunitaria, nun momento -é importante lembralo- no que a ameaza dunha terceira guerra mundial, cerníase sobre Europa. Nesa data, en París, convocouse á prensa ás 6 da tarde no Salón do Reloxo do Ministerio de Asuntos Exteriores no Quai d'Orsay porque íase facer pública unha "comunicación da maior importancia". As primeiras liñas da Declaración do 9 de maio de 1950, redactada por Jean Monnet e comentada e lida diante da prensa por Robert Schuman, Ministro francés de Asuntos Exteriores, expresan claramente a ambiciosa magnitude da proposta. "A paz mundial só pode salvaguardarse mediane esforzos creadores proporcionados aos perigos que a ameazan". "Coa posta en común das producións de base e a creación dunha Alta Autoridade cuxas decisións vinculen a Francia, Alemaña e os países que se adhiran a ela, esta proposta establecerá os alicerces concretos dunha federación europea indispensable para o mantemento da paz".

Propoñíase crear unha institución europea supranacional encargada de administrar as materias primas que naquela época eran a base de toda potencia militar: o carbón e o aceiro. Agora ben, os países que ian renunciar desta forma á propiedade estritamente nacional da "columna vertebral da guerra" apenas viñan de saír dun espantoso conflito bélico que deixara tras de si innumerables ruínas materiais e, sobre todo, morais: odios, rancores, prexuízos, etc.

Todo comezou ese día e, por iso, no Cumio de Milán de 1985 os Xefes de Estado e de goberno decidiron celebrar o 9 de maio como o "Día de Europa". Todos os países que deciden democráticamente adherirse á Unión Europea adoptan os valores de paz e solidariedade que son a pedra angular da construción comunitaria. Estes valores fanse realidade a través do desenvolvemento económico e social e do equilibrio medioambiental e rexional, únicos mecanismos capaces de garantir un nivel de calidade de vida equitativo para todos os cidadáns.

Europa, coma conxunto de pobos conscientes de pertencer a unha mesma entidade e de ter culturas análogas ou complementarias, existe desde hai séculos. Sen embargo, a falta de regras ou institucións comúns, esta consciencia de ser unha unidade fundamental nunca logrou evitar os desastres. Incluso nos nosos días, algúns países que non forman parte da Unión Europea seguen estando expostos a espantosas traxedias. Coma calquera obra humana desta envergadura, a integración de Europa non pode conseguirse nin nun día nin nunhas décadas. Hai aínda baleiros e imperfecións evidentes. É tan innovadora esta empresa bosquexada nada máis rematar a segunda guerra mundial!

As que en séculos pasados puidesen parecer tentativas de unión non eran en realidade senón o froito da vitoria duns sobre outros. Eran construcións que non podían durar, porque os vencidos só tiñan unha única aspiración: recuperar a súa independencia. Agora ambicionamos algo moi diferente: construír unha Europa que respecte a liberdade e a identidade de cada un dos pobos que a integran, dirixida en común seguindo o principio de "o que pode facerse mellor en común, debe facerse así". Só a unión dos pobos poderá garantir a Europa o control do seu destino e a súa proxección no mundo enteiro. A Unión Europea debe manterse á escoita e ao servizo dos cidadáns e os cidadáns, ao tempo que conservan a súa especificidade, os seus hábitos e costumes e o seu idioma, deben sentirse "na casa" e poder circular con plena liberdade por esta Patria europea.

Feliz Día de Europa

Himno da Unión Europea: Oda á alegría (mp3. 66 Kb.)

É non só o himno da Unión Europea senón tamén de Europa nun sentido máis amplo. A melodía procede da Novena Sinfonía, composta en 1823 por Ludwig van Beethoven. Para o derradeiro movemento desta sinfonía, Beethoven puxo música á "Oda á alegría", escrita en 1785 por Friedrich von Schiller. O poema expresa a idealista visión de Schiller, visión compartida por Beethoven, do xénero humano coma irmáns.

En 1972, o Consello de Europa (o mesmo organismo que designou a bandeira europea) adoptou o tema da "Oda á alegría" de Beethoven como o noso himno. Pediuselle ao coñecido director Herbert von Karajan que compuxera tres arranxos instrumentais: para piano só, para instrumentos de vento e para orquestra sinfónica. Sen palabras, na linguaxe universal da música, este himno expresa os ideais de liberdade, de paz e de solidariedade que representa Europa. En 1985 foi adoptado polos xefes de Estadoey de Goberno da UE coma himno oficial da Unión Europea.

NÓS

Suso de Toro

Poucas veces a xente se move tras da esperanza. Se algo nos bota á rúa tras un pavillón ese adoita ser o da rabia. Se cadra a esperanza cando xa é case desesperación, o último alento que se aposta a todo ou nada, o que resta antes de desfalecer. Ningunha revolución se fixo por un soño ou unha esperanza; foron por desesperación, a consigna do Outubro ruso foi “pan e paz”. Ou iso ou a nada.

Moita xente votou hai xa un ano para escorrentar un perigo, unha ameaza. E pola contra non votou hai uns meses no referendo porque Europa non nos causa angustia; non é ameaza; tampouco non ve nela esperanza. E pouca xente vota por convencemento racional, vótase do mesmo modo que se fai case todo na vida, irracionalmente.

A nosa imaxinación persoal e colectiva faise de materias do irracional. É a Historia, son as historias que nos contaron, que nos contamos. A tradición, as tradicións que nos envolven e ordenan os días, que se non serían unha aritmética incesante, desesperante. Ritos, crenzas. Todo o que non ten materia, todo o que é linguaxe. Todo iso crea a nosa conciencia de ser quen somos. Somos un ser medroso e desacougado polo traballo, por medrar, a hipoteca, a enfermidade, os fillos, que volva a Guerra... Somos un silencioso mundo turbulento, privado pero compartido. Iso son os países. E Europa non semella feita desa materia, non entrou no noso mundo interior. Aínda.

En realidade alá xa se decide case todo: a política monetaria da nosa hipoteca, a política social que garante ou non a escola, a sanidade pública, a xubilación. Case todo. Pero Europa non nos causa angustia, nin ansia ningunha.

Por outra parte a nosa cultura común é ou relixiosa ou épica, e esta Europa non semella ser nada diso. Non vemos aí heroísmo, nin o heroísmo dos exércitos nacionais e as batallas dos libros, nin o heroísmo da Comuna de París, Berlín, a República española, o Outubro ruso..., calquera revolta sanguenta e apaixonada que avive a nosa imaxinación. Europa é só iso: unha aposta contra o desastre, contra os seus propios límites e contra o peso da historia de odios nacionais nos últimos séculos. É unha aposta que semella irrealizábel ademais: o peso da Historia, a inercia dos intereses dos estados nación é moito.

A Ilustración e a Revolución francesa déronnos antes luz, e unha colleita de odios entre nacións tamén. Agora Europa quere o seu outro froito, o verdadeiramente maduro, un soño práctico. Pero para iso fai falla ilusión. E a ilusión é irracional, da materia dos soños.

E non ten prestixio, a “inteligentsia” europea é incrédula, non cre na ilusión inxenua. Só ten fe no escepticismo, levamos un século predicándoo. Rendímo-nos ante a estética, ante os soños imposíbeis, aínda que leven a desastres, pero desprezamos un soño pragmático. Non hai “glamour” nun soño que é froito do traballo gris de enxeñeiros e mercadores... Pero foron eles os que fixeron Europa, os portos, as manufacturas, as máquinas, a vacina, a aspirina... Non foi Espinosa, Kant, Hegel, Leonardo, Goethe, Hölderlin, Benjamin... Aínda que tamén.

Europa é toda, é a nosa civilización, o caldeiro máxico onde fraguamos a mestura que une a Oriente e Occidente, o monoteísmo semita e a maxia celta, xermana, eslava... A do imperialismo e tamén o antiimperialismo, a dos fascismos e a da democracia. As sufraxistas e o pacifismo. Non nos merecemos a responsabilidade, pero tamén o orgullo de ser nós, os europeos?

Pero Europa non será construída por Peter Pans caprichosos, para a merecer hai que se atrever a facerse adultos.

Suso de Toro é escritor.

Perante a Unión Europea

Por Victor F.Freixanes

En MAIO de 1948, Castelao publica no exilio un artigo co mesmo título que encabeza estas liñas: «Perante a Unión Europea», lúcida reflexión (certamente precursora) sobre a necesidade de construír un espazo político, económico e cultural compartido entre as nacións e os Estados do vello continente, masacrado durante a Segunda Guerra Mundial, que en grande medida foi tamén unha guerra civil. Xa concluíra a experiencia do goberno Giral en París, na que o de Rianxo participara como ministro sen carteira en representación do galeguismo. Castelao viviu coma unha grande frustración esa experiencia. «Acabamos de enterrar a República», confesaríalle aos seus máis achegados. Tal se pode comprobar na correspondencia da época.

O seu regreso a Buenos Aires viña embafado, xa que logo, de tristeza e de graves agoiros. En París os médicos xa algo lle diagnosticaran da doenza que dous anos máis tarde lle había de comer a vida (1950). Non obstante, o artigo, publicado nas páxinas de A Nosa Terra (Buenos Aires), é dun entusiasmo, dun optimismo, dunha ilusionada esperanza que só coa perspectiva do tempo acertamos se cadra a comprender (e a valorar). O lector interesado pode consultar o texto no terceiro tomo das Obras completas . «Europa debe federarse ou morrer», advertira anos antes Mr. Attle (1939). Castelao fai súas estas palabras e pronúnciase sen disimulos pola necesidade urxente de iniciar a construción dun proxecto novo, unha gran federación de nacións e de Estados nos que, dende o recoñecemento da identidade de cada quen, se poida construír un futuro diferente.

En certa maneira, o cataclismo da Gran Guerra actuaba de elemento catártico, inspirador de novas vontades. «Se se quere evitar unha terceira guerra que culmine na disgregación atómica da humanidade -escribe Castelao-, non hai máis remedio que constituír, a toda présa, unha Europa san, solidaria e renacida, fronte a todo xénero de totalitarismos e contra o tráxico afán de dividir o mundo en dous bandos extremos ao servizo de dous Estados xigantes». Estase a referir, como ben se entende, á política de bloques da chamada Guerra Fría. Mais engade: «O movemento federalista europeo nace coma unha concepción nidiamente política, aínda que agora se deixe enlordar por intereses económicos. A federación dos Estados Europeos será o modelo e a etapa primeira da federación mundial: único modo de garantir a paz dentro da liberdade».

O próximo 9 de maio celebramos o Día de Europa, lembranza da Declaración Schuman, proclamada en 1950, o mesmo ano da morte de Castelao. En palabras de Otero Pedrayo: nunca Galicia se sentiu tan de seu como cando se recoñeceu e sentiu europea. Entrados no novo século, no horizonte de transformacións e mudanzas que se anuncian (cada tempo histórico impón as súas), o discurso do galeguismo (os pais da patria) nunca tivo tanto sentido, tanta oportunidade de ser visitado.

Video do GES sobre Europa.

Unha exposición ilustra a vocación europeísta da Xeración Nós

A Fundación Otero Pedrayo centrará algúns dos actos da Semana de Europa en Galiza. Emilio Pérez Touriño lerá o vindeiro día nove a declaración europeísta do Goberno galego

Ramón Otero Pedrayo asegurou no seu día que Galiza foi máis Galiza cando se encontrou con Europa. Referíase a Xelmírez, ao Camiño de Santiago e tamén á vocación europea que tinxía o pensamento político da súa xeración, a Xeración Nós. O vindeiro 9 de maio celébrase o Día de Europa, este ano co engadido de conmemorar o cincuenta aniversario da firma do Tratado de Roma, punto de partida da actual Unión Europea.

Dúas iniciativas presentadas onte pola Secretaría Xeral de Relacións Exteriores e promovidas pola Fundación Otero reivindican o carácter europeísta do galeguismo nun discurso político que, segundo Víctor F.Freixanes, «segue sendo válido hoxe». O mesmo día 9 o Museo do Pobo Galego inaugurará a exposición que repasa a tradición europeísta do galeguismo sob o título "Galicia, célula de universalidade". Europa e a Xeración Nós. Paneis informativos, material audiovisual e documentación orixinal guiarán aos espectadores por un camiño que se inicia coas raíces europeas de Galiza e que chega ate o presente ilustrando as diversas etapas desa proximidade entre o noso país e Europa.

Na inauguración desa mostra, o presidente da Xunta, Emilio Pérez Touriño, lerá a declaración europeísta do Goberno galego. Nos actos está previsto un debate, o día 10, con Suso de Toro, Xaime Barreiro, Xosé Luís Barreiro Rivas e Félix Soria, moderados por Tino Santiago. Para clausurar as actividades da semana, o día 11 terá lugar un acto institucional en Trasalba, no pazo da fundación, coa presenza de Pérez Touriño para homenaxear a visión europeísta do galeguismo. Unha conferencia de Ramón Villares sobre este argumento centrará os actos a celebrar na sede da Fundación Otero Pedrayo.

Castelao adiantou a existencia e a necesidade da Unión Europea0

En abril de 1948, Castelao publicou un texto n´A Nosa Terra no que explicaba a posición do galeguismo sobre Europa. O título do texto adiantaba xa unha realidade do presente ao referirse a visión que tiña a súa xeración Perante a Unión Europea. Castelao desenvolve no artigo unha serie de consideracións políticas sobre a necesidade de vencellamento do galeguismo coa Europa plural que o político e escritor relaciona co federalismo dos pobos. Neste sentido, Castelao asegura que «os galeguistas -con ou sen partido- sentímonos ledos i entusiasmados coa idea de federar os diversos pobos de Europa».O escritor repasa no artigo os antecedentes do federalismo en Europa, de Suíza en diante, e advirte a necesidade de pór en marcha os Estados Unidos de Europa. Segundo Freixanes, a visión europeísta de Castelao «foi adiantada e resulta unha visión moi válida para o presente político galego, porque é unha sorte que esteamos en Europa e tamén que a nosa tradición política teña esta herdanza».

Un poeta para Europa

Por Rafael Argullol

Agora que se celebrou, con máis pena que gloria, o 50º aniversario da Comunidade Europea non parece inútil sinalar, unha vez máis, a escasa densidade cultural dunha contribución política que corre o risco de ser exclusivamente técnica. Como era de prever, botouse en falta a referencia aos auténticos construtores intelectuais de Europa, escritores e pensadores que no momento oportuno apostaron por unha idea que, ate a data, tomou corpo con excesivas mutilaciones. Falar de Montaigne, Kant, Goethe ou Valéry houbese sido un signo de vitalidade espiritual.Naturalmente, a lista dos escritores que podemos asociar á idea de Europa é moi ampla pero hai un que, por diversas razóns, sempre me parece que é máis merecedor que ninguén no momento das homenaxes non realizados.

Trátase de Rainer Maria Rilke. E entre as diversas razóns hai unha que xustifica miña predilección. Este poeta nado en Praga, que escribía en alemán e tamén en francés, e que xamais tivo casa propia, desperdigou a súa vida nunha cincuentena de domicilios situados nos máis diferentes recunchos do continente. Grazas a esa condición nómada, Rilke foi algo así como o habitante par excellence dunha Europa que, se ben aínda non existía como tal, tiña unha vigorosa presenza na súa imaxinación. Gran viaxeiro, Rainer Maria Rilke retardó, curiosamente, a viaxe a dous dos países europeus que máis lle interesaban: Rusia e España ou, na súa xeografía simbólica, a estepa e a montaña. Este interese non era meramente turístico posto que para o poeta praguense os dous extremos continentais estaban destinadas a airear e renovar a excesiva presión moral que comprimía o corazón centroeuropeo.

Polo tanto, a Europa de Rilke estaba formada pola simbiose de todas as tradicións culturais europeas. Sen embargo, a viaxe a Rusia e España demorouse moitos anos. Finalmente, Rilke se decidiu a atravesar a estepa e acadou Kazan, perto xa de Asia, onde escribiu un fermoso poema sobre as campás da catedral. A viaxe á montaña, é dicir, á Península Ibérica, foi moito máis complicado. Rainer Maria Rilke pasouse tres lustros acumulando información sobre os dous asuntos que máis lle interesaban: Toledo e O Greco. Segundo sabemos polas súas cartas -foi un das últimas grandes escritores epistolares da literatura europea- a medida que dilatábase a espera voluntaria, maior era a obsesión do poeta por chegar á montaña da revelación.

É obvio, polo tanto, que Rilke tiña unha imaxe moi precisa do que era seu Toledo. Ademais, a espera se fíxo máis tortuosa a partir do momento mesmo en que Rilke asoció o seu ascenso toledano á superación da crise que viña arrastrando na súa creatividade literaria e que tan ben queda reflectida nos cadernos de Malte Laurids Brigge. De novo de acordo coas súas cartas, o poeta tiña postas tales esperanzas no periplo español que percibía con crecente ansiedade o día da partida. Sen dúbida para o moi viaxeiro Rilke tratouse dunha das viaxes máis difíciles da súa vida. Non obstante, tras tantos anos de preparación foi sorprendentemente curto para a época e acabou cunha vistosa paradoxo xeográfica.

En total, a estancia non chegou a catro meses. Aínda que non hai testemuños directos, sabemos bastante das vicisitudes da travesía grazas ás cartas recibidas polos amigos de París, cidade na que Rilke entón residía. Cruzou a fronteira por Bayona o 31 de outubro de 1912 e un par de días despois, o 2 de novembro, Día dos Defuntos, como o poeta lembra aos seus correspondentes, áchase xa en Toledo. Empeza o que con pompa denomina a viaxe de viaxes.Pero a viaxe de viaxes acabará desenvolvéndose por carreiros moi distintos dos previstos. É certo que nos primeiros días Rilke sente que Toledo confirma as expectativas forxadas ao longo de tantos anos.

Na súa tentativa de encaixar na arquitectura toledana todas as ideas preconcebidas, a cidade convértese provisionalmente naquela ansiada montaña da revelación na que a veces salienta a cábala feixón e, a veces, o misticismo cristián; todo, desde logo, coma se dun cadro do Greco tratásese. Rilke cree próxima a viraxe na súa vida que devolveralle a creatividade. Con todo, transcorridas unhas semanas, os naipes se lle poñen boca embaixo e Toledo deviene literalmente insoportable.

Rilke abandona o galiñeiro acariciado ao longo de anos e decepcionado parte para o sur. O 1 de decembro de 1912 o topamos en Córdoba, onde fundamentalmente interésalle o pasado islámico, e o 4 do mesmo mes chega a Sevilla, cidade que gústalle por seu “falta de gravidade”. O ton é desalentador pois a viaxe de viaxes está resultando falido. Entón ten lugar o acontecemento imprevisto. Alguén -as cartas non deixan claro quen- aconséllalle desprazarse ata outra cidade que en absoluto estaba prevista no seu itinerario e Rainer Maria Rilke encamíñase para Ronda, onde se aloxa no Hotel Reina Vitoria. Os feitos precipítanse e inmediatamente aos ollos do poeta Ronda convértese en Toledo, non, por suposto, a cidade real senón aquela cidade imaxinada, montaña da revelación, coa que Rilke soñara repetidamente e que, nas súas ilusións debía proporcionarlle a curación espiritual.

Durante un mes o escritor de Praga informa aos seus interlocutores que en Ronda atopou ese acougo que debe levalo ao degoxado xiro da súa existencia. O 14 de xaneiro de 1913 interrómpese a actividade epistolar. Xa non hai máis informacións sobre Ronda pero agora sabemos que por eses mesmos días Rilke reinicia a actividade poética e que nesa estancia, para el prodixiosa, enraízase A triloxía española, obra fundamental no seu traxecto estético e preludio das elexías de Duino e As sonatas a Orfeo, as súas obras mestras.A única noticia posterior, de regreso para Francia, corresponde a un día en Madrid, o 19 de febreiro, coa finalidade exclusiva de visitar O Escorial e o Museo do Prado. Unha semana despois Rainer Maria Rilke reencóntrase cos seus amigos parisienses. Quen queira pode ter esta viaxe como o exemplo perfecto das ideas preconcebidas que se resisten denodadamente ás evidencias da realidade. Pode ser. Tamén é válida a lectura oposta, pois Rilke seguramente deuse por satisfeito con atopar seu Toledo, aínda que non fose en Toledo senón en Ronda. Baixo esta segunda perspectiva o aconsellable é a busca independentemente de que o achado se produza nunha paisaxe imprevisto.

Non foi a única vez que ocorreulle algo deste tipo a Rainer Maria Rilke, o poeta da cincuentena de domicilios, case sempre prestados. Mentres outros escritores se teimaron en afianzar as fronteiras, pechando con frecuencia os espazos mentais, Rilke concibió a literatura co mesmo carácter transhumante con que concebía a vida. Lonxe de aprisionarse nunha identidade de casas monolíticas, que seguro antes ou despois esmagan aos seus habitantes, aceptou o risco de descubrir os múltiples camiños do home e, no que fai a europeu, pode dicirse que ningunha das grandes tradicións espirituais de Europa quedou na marxe da súa poesía.Rainer Maria Rilke cambiou moito de domicilio, pero sentía a Europa como a súa casa.

Fisterra, Patrimonio Europeo.

Os nacionalistas escoceses poñen a independencia na axenda

A posible victoria do SNP nas eleccións de hoxe en Escocia devolveu a cuestión da independencia ao debate político coa súa promesa dun referendo de autodeterminación.

Os comicios poden traer a debacle laborista.

Soledad Galiana Edimburgo

Se hai un actor que se identifica mellor coa figura do axente de intelixencia británica James Bond este sería Sean Connery. Sen embargo, aí acaban todas as coincidencias entre o imaxinario axente ao servizo da coroa británica e o actor escocés. Durante anos Connery cedeu a súa imaxe e parte da súa fortuna ao Partido Nacional Escocés (SNP) e á idea dunha Escocia independente. Recentemente afirmou que non abandonará o seu exilio nas Bahamas ate que Escocia sexa libre, unha posibilidade non tan remota se confírmanse os resultados das enquisas de cara á eleccións de hoxe que apuntan a que o SNP será o principal socio nunha coalición de goberno.

Non é esta a primeira vez que as enquisas apuntan a unha victoria do SNP. Nos comicios de 2003, todo apuntaba a un incremento no voto dos nacionalistas escoceses, expectativa que quedou nunha gran desilusión para os defensores do dereito de autodeterminación. Xa entón, como agora, todo xiraba en torno á chamada cuestión constitucional, isto é: o dereito dos escoceses a decidir o seu futuro político fóra de Gran Bretaña, unha posibilidade que o SNP introduciu no seu programa electoral co compromiso de organizar un referendo sobre a independencia de Escocia para 2010. Unha vez máis, o laborismo, ao que as enquisas predin uns resultados desastrosos, optou pola táctica do medo para intentar evitar ou polo menos «aguar» a victoria nacionalista. A esta estratexia uníronse algúns sectores financeiros e mediáticos. Cento cincuenta banqueiros, empresarios e xornalistas emitiron unha declaración conxunta asegurando que un proxecto independentista sería daniño para Escocia.

Claro está que a proximidade dos asinantes co Partido Laborista é evidente e que a declaración pretende contrarrestar os apoios que desde o mundo empresarial recibiu o SNP, coma o do coordinador do Banco de Escocia, a quinta entidade bancaria máis grande do mundo, George Mathewson. Nunha enquisa de opinión publicada onte por ''The Guardian'' albíscase un incremento no voto laborista tras un mes no que a mensaxe do partido de Goberno en Londres e Edimburgo dedicouse exclusivamente a atemorizar ao electorado cunha posible hecatombe económica se decíden apoiar o proxecto independentista escocés, que o primeiro ministro británico, Tony Blair, describiu como «desastroso nas súas consecuencias e reaccionario na súa alma».

Os resultados da enquisa mostran que o apoio ao Partido Laborista incrementouse en cinco puntos a partir da última enquisa deste tipo, a principios de abril, para acadar un 32%. Entre tanto, o SNP mantense á cabeza, cunha intención de voto dun 34%. O problema é que a modalidade de voto en Escocia, que permite nestas eleccións rexionais a transferencia de voto, pode volver a roubarlle o goberno ao SNP. Por suposto, tamén hai que ter en conta a participación do electorado, e o SNP confía en que o incremento no número de votos lle beneficiara, xa que a principal dificultade do laborismo é motivar ás súas seguidores. Enquisas de opinión e tácticas extremas aparte, o que a estratexia laborista descobre é que o período de control laborista da realidade política escocesa chegou ao seu fin.

A pesar da presenza de escoceses en posicións executivas no goberno británico -Gordon Brown en Finanzas e posiblemente para o próximo mes primeiro ministro británico, e John Reid, ministro do Interior- os laboristas non conseguiron convencer ao electorado escocés de que os poderes dos que goza o seu Executivo autonómico son suficientes. Os escoceses parece que xa tiveron bastante de promesas e esquecementos. Este vai ser un voto de castigo, pero tamén de advertencia. Moitas son as causas da esperada debacle laborista e, en certa maneira, o sentimento en Escocia non deixa de reproducir o do resto do electorado de Gran Bretaña: o paternalismo e a arrogancia laborista, xunto coa crise persistente na sanidade e educación, marcan a perda de voto do partido de Blair. E, unha vez máis, a guerra de Iraq volve á palestra. Nesta última cuestión todos están de acordo. Tanto é así que durante un programa da BBC no que os líderes dos catro partidos principais debatían esta cuestión, o actual líder laborista en Escocia, Jack McConnell, suplicaba ao electorado que non deixarán que esta cuestión emborronara a súa elección e particularmente «a nosa perspectiva da importancia económica da Unión (con Inglaterra e Gales) nos últimos 300 anos».

Onde o laborismo non quere discutir a cuestión de Iraq no contexto da soberanía escocesa, Alex Salmond, o líder do SNP cree que é esencial identificar ambas cuestións, porque «temos unha responsabilidade como escoceses, dixemos que non queriamos esta guerra. Esa foi a nosa petición». Se o SNP gañará, espérase que forme goberno cos Demócratas-Liberais. Para os labo- ristas, o futuro non albíscase prometedor, xa que todo augura que ademais da posibilidade da derrota en Escocia podería sufrir a perda de ate quinientas concellalías nas eleccións locais en Inglaterra, e a necesidade de establecer un pacto cos nacionalistas galeses de Plaid Cymru no Parlamento autonómico de Cardiff.

táctica do medo

O laborismo, ao que as enquisas outorgan uns resultados desastrosos, optou, unha vez máis, pola táctica do medo para intentar evitar ou «aguar» polo menos a posible vitoria nacionalista. «É hora de que Escocia faga uso do seu dereito a exercer unha consulta directa» O pasado 1 de maio conmemorábanse trescentos anos da unión entre Escocia e Inglaterra. O que Inglaterra non conseguira pola forza, logrouno como consecuencia dunha crise económica que condenaba a Escocia á pobreza. Sen embargo, as celebracións polo que naquel entón os escoceses consideraron un acordo favorable, foron mínimas en momentos nos que a esixencia do recoñecemento do dereito dos escoceses á autodeterminación se renova de cara ás eleccións autonómicas e municipais que se celebrarán hoxe e como resultado da creación de foros de discusión e campañas de apoio á independencia.

Un destes foros, quizais o máis coñecido, é Independence First -Primeiro a Independencia-, que se constituíu, en principio, como un foro de debate en internet en setiembre do 2004 e consolidouse como organización en febreiro do 2005. Independence First deu os seus primeiros pasos cunha campaña exclusivamente dedicada a reclamar un referendo sobre a independencia de Escocia e a conseguir e promocionar a idea de «a saída de Escocia do Reino Unido».«Creemos que despois dos trescentos anos de unión británica, é hora de que Escocia faga uso do seu dereito a exercer unha consulta directa sobre o seu futuro constitucional», asegura Keri Coull na páxina web de Independence First. Engade que o deseño político do Estado debe ser tamén decidido polos escoceses a través dun referendo posterior á declaración de independencia.

Independence First reúne a un amplo número de representantes políticos de distintos partidos escoceses. A partir do Scottish National Party (SNP), ao Partido Socialista Escocés, os Verdes escoceses, e o Partido de Escocia Libre, xunto con músicos, escritores, académicos e autores. A vaticinada vitoria do Scottish National Party dará un novo impulso á campaña, coa proposta dun referendo de autodeterminación, que o líder nacionalista Alex Salmond aclarou que podería ser reversible se nun momento dado os escoceses deciden volver á unión con Inglaterra, nun prazo de tres anos. Curiosamente, as ansias independentistas dos escoceses toparon resposta en Londres, onde un grupo de manifestantes reclamou a creación dun Parlamento autonómico inglés. Recolleron 2.000 sinaturas e definiron a unión con Escocia de 1707 como o día en que morreu «a identidade inglesa, a independencia e o Parlamento inglés». Ate agora, unha protesta deste tipo era inédita en Inglaterra. Claramente, a creación de parlamentos autonómicos en Escocia e Gales, e a Declaración de Downing Street no 1993, recoñecendo o dereito de autodeterminación dos norirlandeses, cambiou a percepción non só dos escoceses e galeses, senón tamén dos ingleses, sobre a identidade británica. A estratexia desenvolvida polos laboristas de crear parlamentos autonómicos para acallar e debilitar as demandas nacionalistas serviu para reavivar as demandas de ambas nacións e o seu desexo pola independencia política, e levou aos ingleses a preguntarse porqué deputados escoceses poden decidir sobre o seu día a día cando eles non teñen voz no Parlamento escocés.

Os candidatos e o tren europeo

Por Pascal Boniface, director do Instituto de Relacións Internacionais e Estratéxicas de París.

Por razóns moi distintas, as eleccións presidenciais francesas alimentan todo tipo de esperanzas en Europa entrementres suscitan todo tipo de temores no mundo árabe. Este último aínda vive, en efecto, envolto na nostalxia dunha política de Francia para o mundo árabe que -estímase- abandonarán tanto Nicolas Sarkozy como Ségolène Royal. En Europa, en cambio, afírmase que, sexa cal for o resultado da segunda volta das eleccións presidenciais francesas, o tren da construción europea que descarrilara tras o non francés ao referendo sobre o tratado constitucional europeo en maio do 2005 sen dúbida se reencarrilará.

Coma se desde hai dous anos se esperase un novo (ou unha nova) presidente en Francia para impulsar novamente o proceso. O resultado da primeira volta electoral pode representar un factor de esperanza para os europeos. Os dous candidatos que pasan á segunda volta, Sarkozy e Royal, eran partidarios do si. Se sumamos os seus resultados aos de François Bayrou (outro partidario do si), o total representa as tres cuartas partes dos sufraxios emitidos. A extrema esquerda e a extrema dereita, partidarias do non, obtiveron magros resultados en comparanza coas eleccións anteriores; debe subliñarse, ademais, a participación record dun 85% dos electores.

Cal dos candidatos se topa en mellor posición para devolver a Francia un papel piloto en Europa? Perante todo, é menester ser consciente de que os días felices da Francia que facía política europea chegaron ao seu fin. O que era posible nunha Europa dos 6, incluso dos 12, cunha Alemaña dividida, xa non o é na actualidade. Francia, é verdade, pode infundir aínda renovados ímpetus, pero, en calquera caso, precisará de todo o seu poder de convición para artellar maiorías. Na Europa dos 27, a parella franco-alemá segue sendo necesaria, pero non abonda.Sarkozy foi o primeiro en comprometerse na campaña electoral sobre as cuestións europeas. O seu partido, a UMP, permanece unido en torno ao proxecto europeo con escasas excepcións. Consciente das dificultades con que podería topar para lograr un si nun novo referendo, indicou as súas preferencias por un minitratado que se ratificaría por vía parlamentar, que constitúe outra posibilidade institucional en Francia para ratificar un tratado.

Neste caso, faríase sen dificultade. Trataríase de recuperar só as disposicións institucionais do tratado constitucional sen as implicacións e condicionamientos dos aspectos económicos e sociais que motivaron o non no 2005. A verdade é que organizar un novo referendo presenta o risco de presenciar un triunfo do non por segunda vez. Os electores votan non só sobre a pregunta exposta, senón tamén sobre a popularidade de quen a expón, á parte da cota de rigor asociada ao voto protestatario. Sen embargo, tamén hai que dicir que o voto parlamentario podería interpretarse como unha negación da democracia polos cidadáns que exerceron o seu dereito ao referendo no 1992 (Maastrich) e 2005. A campaña de Sarkozy non estivo exenta de facetas nacionalistas, incluídas as cuestións europeas destinadas a reconducir para a súa candidatura ao electorado tentado por Le Pen. Tanto observadores franceses como estranxeiros pensan que isto formaba parte dos episodios habituais dunha campaña electoral pero que en realidade non cuestiona as convicións europeas de Sarkozy. No caso de resultar elixida, Royal deberá de reconciliar a Francia do si e a do non que deberán ambas votado por ela. Vese, en consecuencia, máis obrigada se quere cumprir o trámite do referendo. Sen embargo, non pode arriscarse a empezar o seu mandato cunha derrota a propósito dun tema de primeira magnitude. Ségolène Royal criticou intensamente ao Banco Central Europeo e a súa xestión monetaria, quere cuestionar a súa independencia -herexía para moitos socios, en primeiro lugar os alemáns-. O seu partido, o socialista, áchase el mesmo profundamente dividido entre o si e o non ao referendo, e esta ferida segue aberta. Ségolène Royal se verá tentada de enriquecer o contido do novo texto europeo con consideracións sociais e ecolóxicas a fin de dotalo dunha maior lexitimidade no seo do propio electorado.

Tanto Sarkozy como Royal se ven forzados a saír vitoriosos no seu bautismo europeo impulsando con renovadas enerxías a construción institucional europea. En calquera caso, no inicio do seu mandato Europa estará no cerne do proxecto francés. A súa necesidade de triunfar neste terreo é obrigada aínda que só sexa para desmarcarse de Jacques Chirac e mostrar que a súa elección é un novo punto de partida e representa unha nova dinámica para Francia. Non obstante, xa que ambos candidatos son partidarios do si, deberán de maniobrar entre dous atrancos: ofrecer determinadas pezas ou garantías a quen votou non, para que moderen a súa postura de oposición sen indispoñerse cos 18 países europeos que xa aprobaron o tratado constitucional. Sarkozy é prisioneiro en menor medida de quen votou non que Royal. Sen embargo, pode suscitar a súa mobilización de sinal negativo. Os dous escenarios extremos consistirían, polo tanto, ou nun voto parlamentar en favor dun minitratado con Sarkozy sobre un horizonte de manifestacións de oposición e radicalización dos opostos ao tratado constitucional ou un referendo sobre un tratado ampliado con Royal se os electores xulgan aceptables os cambios. Todo dependerá entón das compensacións que ofrecer tanto aos electores franceses como aos socios europeos.

Escenarios para Europa

Por Martín Ortega Carcelén, investigador no Instituto de Estudos de Seguridade da Unión Europea en Paris

Un dos episodios menos brillantes do longo proceso de construción europea foi a Declaración de Berlín que festexou o seu cincuenta aniversario o 25 de marzo pasado. O texto, de páxina e media, non di ren en realidade. Os líderes se reuníron para escoitar concertos e admirar fogos artificiais, pero un se pregunta se, ademais, falaron entre eles de cousas serias. A Declaración de Berlín non merece críticas, en calquera caso. A pobreza é un síntoma, máis que a causa da enfermidade. O verdadeiro problema tópase na falta de acordo sobre cuestións fundamentais entre os 27 gobernos dos Estados membros. E xa se sabe: cando quere poñerse de acordo a un gran grupo, ou ben se atopan compromisos que non satisfán a ninguén, ou ben hai que dividir o grupo e cada un pode actuar como máis lle apetece.

Logo dunha fase de incerteza, a chanceler alemá, Angela Merkel, quere atopar un acordo sobre a Constitución Europea. O seu plan é fixar un calendario no Consello Europeo que terá lugar en xuño, para introducir os cambios necesarios de aquí a final de ano, completar o proceso de ratificación durante 2008, e solucionar así o problema antes das eleccións ao Parlamento Europeo en xuño de 2009. O plan de Merkel é voluntarioso, pero esquece un elemento crucial: na Europa ampliada, as posicións están tan divididas que os acordos de contido poden resultar imposibles. Algúns teñen a impresión equivocada de que Francia e Holanda son o obstáculo principal, pois rexeitaron en referendo o proxecto de tratado. Agora, cando se reabre a negociación as posicións respectivas, demóstrase que o problema non son eses dous países. Máis ben, os Gobernos euroescépticos, que estaban moi cómodos co parón tralos plebiscitos en Francia e Holanda, deben retratarse e expoñer abiertamente as súas dúbidas sobre o acordado en 2004.

No novo debate, case seguro, toparanse terreos de acordo para integrar os puntos de vista francés e holandés, pero parece máis difícil aceptar as pretensións dos outros. As diverxencias son enormes. En canto á forma, o Reino Unido e outros membros pretenden un novo tratado para introducir as reformas necesarias nos anteriores asinados en Maastricht, Ámsterdam e Niza. Algúns líderes, como a propia Merkel e o candidato a presidente da República en Francia Nicolás Sarkozy, queren unha mini-Constitución, quizais con outro nome, para retomar só as disposicións principais do proxecto. Outros pretenden facer cambios menores á Constitución, gardando a sustancia. E, en fin, moitos dos que xa ratificaron quixesen preservar o texto, engadindo protocolos, anexos ou complementos alí onde sexa necesario.

Pero o verdadeiro problema está na sustancia. Existe unha brecha insalvable entre aqueles que ven o proceso de integración como a creación dunha identidade europea que se suma á dos Estados membros (e por iso aceptan a idea de Constitución), e os máis nacionalistas, que queren manter custe o que custe o protagonismo dos Estados individuais e conciben a UE como unha mera organización internacional de coordinación (polo que rexeitan símbolos como a bandeira). Nestas circunstancias, o Goberno español está adoptando unha posición europeísta coherente, moi en liña cos desexos non só da maioría dos cidadáns españois, senón tamén da maioría dos europeos. Aínda que o proxecto de tratado constitucional sexa remozado, e aínda se o término de Constitución é substituído por outro menos pasional, o importante é que os avances fundamentais do proxecto que os españois votamos en febreiro de 2005 sexan ratificados pola maioría, e postos en práctica. Crear un presidente do Consello Europeo para evitar a rotación en tiovivo das presidencias semestrais, establecer un ministro europeo de Asuntos Exteriores que garanta unha política exterior e de seguridade máis activa e eficaz, incrementar o papel do Parlamento Europeo e dos Parlamentos nacionais así como as decisións por maioría cualificada en lugar de unanimidade, e atribuír novas competencias en campos fundamentais como cambio climático, inmigración, terrorismo e crime organizado son melloras que merecen a pena.

Por este motivo, España e os países que ratificaron deben manter a validez deses avances. Nos meses por vir, as dificultades para confirmar tales progresos virán, unha vez máis, dos euroescépticos que, en términos xerais, menosprezan a integración política, non ven razóns para atribuír novas competencias a Bruxelas e, en cuestións internacionais, pensan que a Unión non debe ter voz propia, xa que alinearse con Estados Unidos é a opción preferible en toda circunstancia. Mirando ao futuro, as diverxencias tan pronunciadas entre os Estados membros abren polo menos tres escenarios. O primeiro sería acomodar a todo o mundo nunha unión continental de talla xigantesca. No entanto, a procura de posicións compartidas, que foi posible nos últimos vinte anos, parece agora impracticable. O segundo escenario sería crear unha asociación máis pequena dentro da Unión, entre aqueles Estados que queren verdaderamente unha maior integración. Este grupo podería basearse, por exemplo, naqueles países que participan hoxe no euro ou no acordo de Schengen sobre as fronteiras comúns. O terceiro, máis afastado, sería un cambio de actitude dos euroescépticos, que podería estar provocado entre outros motivos por unha alteración da axenda mundial tralas eleccións norteamericanas de novembro de 2008, cun presidente de Estados Unidos que apoie o multilateralismo e a construción rexional e, por conseguinte, anime ás súas máis fieis aliados europeos a participar sinceramente na integración. ¿Pode construírse unha nova asociación dentro da UE sen a participación dos euroescépticos e en particular do Reino Unido?

Isto dependerá sobre todo da vontade dos outros grandes, incluíndo Alemaña, Francia, España e Italia. Por este motivo, o resultado das eleccións francesas é tan importante para Europa. Seguramente, Nicolas Sarkozy non quererá deixar fóra ao Reino Unido en ningún caso, mentres que Ségolène Royal compoñería con Prodi e Zapatero un grupo europeísta moi forte, que empuxaría a Merkel a posicións máis ambiciosas. De todas as maneiras, tendo en conta a posición recalcitrante dalgúns membros actuais da UE, e o tamaño enorme que está adquirindo coas ampliacións, o establecemento dunha nova unión dentro da Unión a medio prazo é unha posibilidade que habería que explorar.

A EUROPA, O HOLOCAUSTO E O NEGACIONISMO.

Por Tiago Barbosa

Foi recentemente aprovada uma proposta para proibir em toda a União Europeia a negação do Holocausto. A iniciativa da Alemanha suscitou a oposição dos países escandinavos, da Irlanda e do Reino Unido, com uma razão fundamental que também partilho: a liberdade de expressão.Entendamo-nos sem margem para erros. O século XX europeu foi o ventre de uma das maiores tragédias da Humanidade e certamente aquela que mais brutalmente evidenciou até onde podem ser levados o anti-semitismo, o racismo e as ideologias de massas. Nada disso é discutível. O Holocausto traduziu-se num genocídio que industrializou a morte, a barbárie e a chacina metódica de seres humanos pelo simples facto de terem uma história, uma religião e uma cultura. De serem humanos.

Perante o abismo sanguinário que foi alimentado muito longe das linhas da frente da Segunda Guerra Mundial, nos tenebrosos campos do Leste, choca-nos -- e bem -- que alguém possa colocar em causa a dimensão e o significado do Holocausto. Mas há quem o queira fazer: os dirigentes do Irão, os extremos ideológicos europeus, os «historiadores» negacionistas. Logo, não importa tanto quem o faça, mas qual a melhor forma de lidar com essas ofensivas.O anti-semitismo, a xenofobia e o incitamento ao ódio devem ser radicalmente punidos em todos os países democráticos e tolerantes -- e regra geral já o são. Podemos então afirmar que o negacionismo do Holocausto é em si mesmo uma manifestação de anti-semitismo? Certamente. Mas não é matéria de índole criminal. As margens são complexas, bem sei, e não é fácil distinguir propaganda anti-semita de «divergências políticas», sobretudo quando o Holocausto não é matéria de divergência política e sabemos perfeitamente que os grupos radicais anti-semitas utilizam o delito de opinião para salvaguardar a prática de actos delinquentes.Mesmo sabendo tudo isso, continuo a não concordar com a proposta da Alemanha -- orientada pelos melhores motivos, não discuto -- que foi imposta aos outros países da UE.

Por um motivo simples: ela não protege os judeus nem a memória dolorosa da Holocausto. Falha completamente nesse objectivo e irá fortalecer os radicais negacionistas na sua causa, rapidamente transmutável numa bandeira de liberdade de expressão reclamada pelos herdeiros das ideologias assassinas do século XX europeu.Há igualmente o problema muito acentuado da uniformização de uma lei destas à escala europeia e do perigo de se estabelecerem escalas e graus de comparação entre o Holocausto e outras barbáries. Isso já foi visível quando os países do Leste se organizaram para equiparar a suástica à foice e ao martelo e proibir ambos os símbolos em toda a UE. Será que qualquer um dos países europeus que teve a sorte de ficar do lado certo do Muro de Berlim pode em rigor negar às vítimas do terror comunista uma equivalência moral com outros abismos ideológicos das últimas décadas? Não pode, claro. Mas também não deve aceitar quaisquer proibições.

Todavia, para que isso seja possível, não podem existir crimes mais criminosos do que outros, mais susceptíveis de serem criminalizados do que outros, com mais ou menos mortos do que outros. As discussões não podem nunca ir por aí. O Holocausto tem uma excepção moral que eu partilho até à última molécula, que defenderei contra todas as investidas, mas a proibição do negacionismo é um erro. Por muito duro e complexo que isso possa parecer, só assim será possível vivermos conjuntamente nas sociedades democráticas que erguemos depois de todos os choques do século XX. Não há outra forma. Ou não abrimos de todo esta caixa de pandora, ou nunca mais a conseguiremos fechar.

Publicado en www.kontratempos.com

Ségolène Royal versus Nicolas Sarkozy

O futuro de Francia pasa polo centro

Por Miguel Ángel Benedicto (para Safe Democracy) Miguel Ángel Benedicto analiza a carreira presidencial francesa de cara á segunda volta das eleccións na que se enfrontarán o candidato conservador, Nicolas Sarkozy, e a candidata da esquerda Ségolène Royal e di que o resultado está en mans do 18 por cento que votou ao centrista Francois Bayrou. Benedicto cre que o/a gañador deberá mitigar a recesión económica e realizar as reformas necesarias para que Francia saia do impasse no que se topa desde 1997. Miguel Ángel Benedicto é xornalista e consultor especializado en asuntos europeos. Dirixe Fácil Consultores e preside a asociación Ideas e Debate. É coautor dos libros "Europa a Debate. Vinte anos despois (1986-2006)" e de "A Maior Operación de Solidariedade da Historia". É profesor no departamento de Xornalismo da Universidade Europea de Madrid e impartiu cursos de postgrado nas universidades Complutense e Rei Juan Carlos.

A PRIMEIRA VOLTA DAS ELECCIÓNS FRANCESAS

Ratifica que Francia está buscando unha mudanza xeracional. O 85 por cento dos franceses votou por dous novas caras: Nicolas Sarkozy, que recibiu o apoio do 31,2 por cento dos electores e Ségolène Royal, co 25,7 por cento dos sufraxios. Son os dous primeiros candidatos a presidente da República que non naceron antes da II Guerra Mundial. Sen embargo, ambos van necesitar o 18 por cento dos votantes do centrista, Francois Bayrou, para poder erixirse como triunfadores na segunda volta. Tanto Sarkozy como Royal teñen un reto complicado: sacar a Francia da crise na que está sumida a partir das presidenciais de 2002 nas que Jacques Chirac venceu ao ultradereitista Jean Marie Lepen nunha inesperada segunda volta.

SUPERAR A RECESIÓN ECONÓMICA

Calquera dos dous candidatos terá que superar a recesión económica na que Francia está sumida desde 1997 por non atreverse a facer fronte á globalización con reformas como as que ao final tivo que emprender o ex chanceler Schroeder en Alemaña, e que foron continuadas por Angela Merkel. Así, mentres a Unión Europea medra, Francia sitúase na cola de Europa, tras Portugal, cun crecemento que non supera o 2 por cento. O nivel de desemprego foi de 9,4 por cento no 2006 e acadou o 22 por cento entre os mozos. O modelo social francés, con cinco millóns de funcionarios, está facendo augas e ninguén se atreve a porlle un dique. Pola contra, buscanse cabezas de turco como a política económica do Banco Central Europeu ou o excesivo liberalismo da Unión Europea que deu lugar ao rexeitamento en referendo da Constitución común en maio de 2005. Chirac foi incapaz de porlle o cascabel ao gato francés e sufriu as revoltas dos banlieus en novembro de 2005 --ás que tivo que facer fronte Sarkozy-- e as manifestacións polos contratos para os mozos que feriron de morte a Villepin.

OS VOTOS DE BAYROU

Tanto Sarkozy como Ségolène deben ser capaces de realizar as reformas que permitan saír a Francia do impasse e, por ende, á Unión Europea. O líder da UMP (Unión por un Movemento Popular) aposta por un minitratado, mentres que a esquerda desexa engadir unha visión máis social á Carta Magna e sometela novamente a un referendo. Na segunda volta, Royal, pese aos seus choques cos elefantes do seu partido, contará cos votos da extrema esquerda e Sarkozy coas da Fronte Nacional de Le Pen. As sondaxes dan 3 ou 4 puntos máis ao líder da dereita. Sen embargo, os discursos de ambos terán que moderarse e dirixirse ao caladoiro de Bayrou. E é que a clave da VI República vai pasar polo centro.

A Francia de todos os medos

Por José A. Sorolla.

Despois de case seis meses de esgotadora campaña electoral, aínda que oficialmente son 15 días, os franceses elixirán o domingo aos dous finalistas que o 6 de maio competirán pola presidencia da República. Malia que todas as sondaxes –publícanse oito á semana– dan como favoritos a Nicolas Sarkozy e a Ségolène Royal, non hai que desbotar sorpresas. O comportamento electoral dos franceses é bastante imprevisíbel e máis nunha elección á que se chega cun grao de insatisfacción e de temor nunca vistos. Insatisfacción dos electores co seu sistema político e cos seus dirixentes. Entre todos os principais países democráticos, os franceses son os máis críticos e os que máis desconfían dos seus cargos electos, e os máis rabiosos contra as súas elites.

Non en van desde 1981 ningunha maioría gobernante logrou revalidar o seu mandato nunhas eleccións. Non en van o ultradereitista Jean-Marie Le Pen pasou á segunda volta no 2002, deixando na gabia ao socialista e primeiro ministro saínte, Lionel Jospin, e ridiculizando de paso a todas as sondaxes, xa que ningunha previra o terremoto político que se aveciñaba. Non en van os franceses revolcaron a Constitución europea no 2005 nun voto de castigo probablemente por razóns internas, pero que paralizou Europa e, o que é peor, deixou un pouso de euroescepticismo non só no electorado, senón entre os mesmos dirixentes dos partidos que, a excepción da extrema dereita e da esquerda extrema, apoiaron o si.

Este caldo de cultivo do euroescepticismo, cando non abertamente do antieuropeísmo, expresa un dos múltiples medos que percorren Francia. Os franceses, e os seus dirixentes políticos en primeiro lugar, teñen medo a Europa, que se utiliza como chibo expiatorio de moitos males. Abonda ver, por exemplo, o discurso de Sarkozy sobre o euro forte, ao que responzabiliza da debilidade da economía francesa, cando, como escribe François Bayrou, o único realmente europeísta, no seu libro Projet d'espoir, “se a débeda é soportable para os franceses despois de que supere a cota de alerta, é unicamente ao euro a quen llo debemos. Grazas a el, puidemos, en efecto, salvagardar tipos de interese extremadamente baixos”. A débeda francesa acada nada máis e nada menos que 1,2 billóns de euros. Abonda oír as proclamas de Ségolène Royal contra o Banco Central Europeo, dirixido ademais por un francés, coma se a autonomía e independencia da institución fosen as responsables do paro en Francia.

Se Europa é agora un factor de medo en Francia, ocorre o mesmo coa inmigración ou coa mundialización. En lugar de recoñecer o fracaso da política de integración, cuxos principios seguen sendo válidos, e rectificar os erros de aplicación, o partido de Sarkozy liga inmigración e identidade nacional e identifica inmigración e delincuencia. A mundialización, en lugar de ser vista como unha ocasión para que as empresas francesas abran mercados, é percibida como un perigo que trae deslocalizacións, paro e crise económica. China e a India están máis presentes no debate polo temor que espertan que pola oportunidade que ofrecen. Finalmente, hai medo ao cambio e ás reformas. Seguramente, a sociedade francesa é máis consciente que os seus políticos de que as reformas son necesarias, pero son os propios dirixentes os que non se atreven a afrontalas refuxiándose nos temores e desconfianzas dos seus votantes.

A esta contradición non son alleos os vaivéns de Ségolène Royal entre a súa fidelidade a un partido que non acaba de asumir os cambios e o seu desexo de distanciarse do aparello e propor novas políticas. A Sarkozy ocórrelle algo cuspido: o seu neoliberalismo brutal e a súa “ruptura tranquila” foron corrixidos para alongar a base electoral e para non provocar un medo excesivo aos cambios. Só un dato: ao campión do liberalismo escríbelle os discursos Henri Guaino, próximo no pasado a Philippe Séguin, máximo representante do chamado gaullismo social.

Así son os paradoxos desta cita electoral, pero é que ademais Francia ten as súas peculiaridades. Ten na Fronte Nacional (FN) o maior partido de extrema dereita de Europa –outro signo do medo– e ao tempo segue habendo en cada elección seis ou sete candidatos de extrema esquerda, tres deles trotskistas. O escritor Alain Soral, exmilitante comunista, que apoiou no 2002 ao xacobino Jean-Pierre Chevènement, apoia agora ao FN e se permite declarar: “Se Marx vivise hoxe, chamaría a votar a Le Pen”. “É o partido do pobo”, di, e o que representa o “espírito da Comuna”. Raros os hai en todas partes, pero en Francia, nas últimas presidenciais, o representante dos cazadores superou en votos ao comunista. Á parte da vertente esotérica destes candidatos menores, ocorre que, en realidade, son tamén un reflexo do desconcerto, da perplexidade e do medo que atenazan á sociedade francesa.

Europa: ‘to be or not to be'

Por Eugeni Bregolat, embaixador de España na RP China de 1987 a 1991 e de 1999 a 2003. Director político (responsable da coordinación da Política Exterior e de Seguridade Común cos socios da UE), de 1977 a 1999 (LA VANGUARDIA, 12/04/07)

Medio século despois da sinatura do tratado de Roma o seu éxito é indiscutible. No político, fíxose impensable unha nova guerra entre países de Europa Occidental, en primeiro lugar entre Francia e Alemaña, poñendo fin a unha historia milenaria de conflitos. A democracia, a liberdade e o respecto polos dereitos humanos florecen. No económico, o éxito non foi menos rotundo. Sen embargo, a obra que se propuxeron os pais fundadores está a medio facer: Europa carece dunha política exterior e de seguridade, e a unión política non está no horizonte. Os países membros só cederon a súa soberanía a órganos supranacionais nalgúns campos concretos, como o comercio exterior, a política agraria, ou, para os integrantes do euro, a política monetaria, de xeito que a concepción intergobernamental prevalece, ate agora, sobre a federalista.

As tendencias en curso debuxan, para mediades do século XXI, un mundo multipolar con potencias de escala continental, como EE. UU., China, India ou Rusia. Nese contexto, se os países europeos non son capaces de unificar a súa política exterior e de seguridade están condenados á irrelevancia. Incluso os maiores países da UE, cos seus asentos no Consello de Seguridade da ONU ou no G-8, ou as súas modestas forzas nucleares, non serán, un a un, máis que potencias de segunda fila, con escasa influenza a nivel global. Xa o vía así, en 1954, Jean Monnet: “Os nosos países fixéronse demasiado pequenos para o mundo actual, pola escala dos modernos medios técnicos, pola medida de Estados Unidos e Rusia hoxe, de China e a India mañá”.

Tiven ocasión, como embaixador, de desempeñar nunha ocasión a presidencia da CEE e noutra a da UE en China. A este país, partindo da ríxida vertical de poder da tradición confuciana, cústalle entender a un grupo de estados independentes que puxeron en común partes da súa soberanía e reteñen outras. Pensan que Europa atravesa aínda a etapa dos estados combatentes previa á unificación de China, vintecinco séculos atrás. Conta Felipe González que un día Deng Xiaoping díxolle: “Vostedes os europeos, tan pouquiños que son, como non se poñen de acordo?”. China só empezou a tomar en serio á UE co euro, a creación da Forza de Desenvolvemento Rápido e do Alto Representante da PESC, o proxecto de Constitución. O rexeitamento deste último por Francia e Holanda deixounos perplexos.

Aínda que custe comprendela, China ten un enorme interese en que a UE avance para a unificación da súa política exterior e seguridade, se non a plena integración política, e se converta nun dos polos do mundo multipolar que auspicia. Nunha ocasión oín comentar a Chris Patten en Pequín, con humor moi inglés: “As veces os chineses parecen crer máis en Europa que nós”. É certo que, como dicía Monnet, “a construción europea, como todas as revolucións pacíficas, necesita tempo. Tempo para convencer, tempo para adaptar as mentalidades e axustar as cousas a grandes transformacións”. Por primeira vez na historia un grupo de países iniciou un proceso de integración pacífica a base de ceder partes da súa soberanía a órganos de natureza supranacional creados por eles. Está por ver se este proceso se estenderá á política exterior e de seguridade, se culminará algún día na plena integración das súas soberanías ou se, pola contra, deterase nun gran espazo económico con cesións de soberanía limitadas.

É obvio que algúns países non desexan ir máis alá desta última opción. A guerra de Iraq, por outra banda, puxo de manifesto diferenzas insalvables respecto a cuestións centrais en política exterior. Hoxe por hoxe, se algúns países membros quixesen avanzar neste terreo terían que utilizar fórmulas como as cooperacións reforzadas, deixando de lado as demais. Tal vez dentro dalgúns anos, ou doutro medio século, as posicións dos países membros agora renuentes teñan madurado dabondo para aceptar que a integración nunha soberanía común europea é preferible á conservación da vella soberanía nacional ao prezo da irrelevancia. “Aínda serán necesarias moitas probas - escribiu Monnet- antes de que os europeos comprendan que non teñen máis alternativa cá unión ou unha longa decadencia”. Polo momento, diante do euroescepticismo, non cabe máis que a europaciencia. No fondo, pois, os países europeos deben decidir se teñen a vontade de tomar nas súas mans o seu propio destino ou se se resignan a ser mero obxecto das decisións doutros; se, fatigados por medio milenio de dominar o mundo, demiten da historia ou lles queda aínda enerxía vital suficiente para acometer unha nova singradura como protagonistas a escala global.

É a cuestión existencial. To be or not to be, that's the question

Jürgen Habermas fala da Europa.

Uma Europa mais forte

No fim de semana passado foi festejado em Berlim o qüinquagésimo aniversário da assinatura do Tratado de Roma, que assinala o nascimento da União Européia. Nesta entrevista, Jürgen Habermas efetua um balanço do desenvolvimento e projeta perspectivas. Eis a sua proposta: nas eleições européias de 2009, os cidadãos deverão votar num referendo sobre se a União Européia deverá ter, futuramente, um presidente eleito pelo voto direto, um ministro das Relações Exteriores e uma base financeira própria (Matthias Hoenig).

-Parece inimaginável que os Estados-membros da União Européia ainda possam guerrear entre si. E o mercado comum, surgido organicamente, trouxe o bem-estar para muitas pessoas. Pode-se festejar como acontecimento histórico a mudança de paradigma na política européia, o abandono do pensamento centrado no Estado nacional e o retorno a uma perspectiva européia?
-Decerto essa é uma razão para festejar, embora a mudança de paradigma ainda não tenha sido levada plenamente a termo. Mas existe ainda outro resultado inteiramente diferente, do qual hoje poderíamos extrair benefícios, desde que com um pouco de consciência do nosso valor. A unificação européia permite desempenhar um papel no mundo contemporâneo, marcado por tensões multipolares. Há 50 anos, no início do conflito entre Leste e Oeste, ninguém podia prever esse papel.

De início, a "Europa" foi uma resposta a problemas que se colocavam no interior do continente. Quando pensamos hoje no futuro da Europa, o nosso olhar se dirige sobretudo aos desafiadores problemas de fora; afinal de contas, a dinâmica da unificação além do patamar atingido no Tratado de Nice não é impulsionada apenas pela ampliação para o Leste. Mas, no momento, ainda não estamos à altura de tais expectativas dirigidas a uma potência capaz de efetuar políticas compensatórias por via diplomática.
-O sr. poderia mencionar um desafio geopolítico?
-Tomemos como exemplo o último conflito entre Israel e o Hizbollah [2006], decidido em solo libanês. Como a política unilateral do governo Bush transformou os EUA há muito tempo em parte interessada no conflito do Oriente Médio, muitos direcionaram suas expectativas para a Europa, tida como mais neutra.

Por um lado, a União Européia enviou Javier Solana, seu alto representante de Política Externa e Segurança Comum, a Beirute e Jerusalém. Por outro, seu coro de vozes dissonantes transmitiu uma imagem ridícula, pois simultaneamente alguns países como a França, o Reino Unido, a Alemanha, a Itália e a Espanha buscam ganhar visibilidade como Estados nacionais e anular-se reciprocamente com iniciativas de fabricação caseira.
-Que prioridades o sr. colocaria na agenda política da União Européia? A Constituição da UE, até agora fracassada, uma política externa comum da Europa, as Forças Armadas conjuntas, a domesticação do neoliberalismo internacional por meio da criação de padrões sociais ou um papel de liderança na proteção internacional do clima?
-O sr. enumera os desafios mais prementes que uma Europa unificada deveria enfrentar no século XXI. Mas uma política externa comum, a criação de Forças Armadas comuns ou uma harmonização das políticas tributárias e econômicas para assegurar a manutenção dos nossos padrões sociais e culturais, hoje ameaçados, são objetivos políticos situados num plano distinto do da fracassada Constituição da União Européia.

Uma União Européia ampliada primeiro precisa arrumar a própria casa, para permanecer governável e obter a necessária capacidade de ação política, antes de se fixar objetivos tão ambiciosos. Não deveríamos cultivar ilusões acerca do que hoje conduz ao fracasso efetivo de um aprofundamento das instituições...
-Qual o significado das votações fracassadas na França e na Holanda?
-Os referendos fracassados apenas trouxeram à luz do dia que os governos estão num beco sem saída e não podem avançar nem recuar. Até então, ainda podiam confiar no "Método Monnet" [atitude como a do diplomata francês Jean Monnet, que considerava mais fortes para a integração tratados concretos do que declarações gerais de princípios], obedecendo aos imperativos forçosamente resultantes da integração econômica.

O mercado comum não foi um jogo de soma zero, mas trouxe vantagens a cada Estado-membro. Diante disso, um marco constitucional para políticas conjuntas exige uma vontade política comum que transcenda a percepção de dividendos a serem embolsados pelos Estados nacionais. Tudo indica que os governos não conseguem chegar a um consenso sobre a finalidade e o sentido do projeto europeu.
-É possível apontar o responsável por isso?
-Abstraindo os Estados-membros recém-incluídos, o Reino Unido e um ou outro país escandinavo caminham numa direção, mas os Estados-fundadores e a Espanha na direção contrária.

[A chanceler alemã] Angela Merkel festejou como êxito o consenso acerca de objetivos fundamentais de proteção ao clima em Bruxelas, ainda carentes de operacionalização. Mas isso realmente foi mais do que uma mera manobra para fugir ao conflito propriamente dito?
-Quem haveria de impulsionar o desenvolvimento da Europa senão os governos?
-Vejo como única saída possível um referendo em toda a Europa. Como donos do procedimento, os governos deveriam reconhecer a sua impotência de fato e "arriscar a democracia", ao menos por uma única vez [alusão ao lema do premiê alemão (1969-74) Willy Brandt, "Vamos arriscar mais democracia"].

Deveriam saltar por cima da sua própria sombra e colocar a si mesmos - na forma dos partidos políticos, dos quais eles se compõem - diante da alternativa de lutar com a viseira aberta por cada voto a favor ou contra uma ampliação da União Européia, num referendo realizado em toda a Europa.
-Como o senhor já esclareceu várias vezes, o desenvolvimento geopolítico exige uma Europa forte. Ela poderia ser um exemplo para associações correspondentes em outros continentes, a fim de formar potências supranacionais. Sem tais global players não poderia surgir um regime mais justo na economia mundial, e os problemas da segurança internacional ou a catástrofe climática não podem ser solucionados em escala nacional. Em duas palavras: será que o Estado nacional não se tornou um modelo que deveria sair de linha, diante de problemas que ele por si só não mais consegue solucionar?
-Não, os Estados nacionais continuam sendo os atores mais importantes no cenário internacional. São também os componentes insubstituíveis das organizações internacionais. Afinal de contas, a comunidade internacional organiza-se na forma das "Nações Unidas".

Quem alimenta a ONU e envia tropas para intervenções com fins humanitários, senão os Estados nacionais? Quem assegura os mesmos direitos para todos os cidadãos, senão os Estados nacionais? O que deve mudar - e já mudou fortemente na Europa - é a autocompreensão dos Estados nacionais. Eles devem aprender a se ver menos como atores independentes e mais como membros, que se sentem obrigados a respeitar normas comunitárias.

Precisam aprender a defender seus interesses mais no âmbito de redes internacionais, por meio de uma diplomacia prudente, do que mediante a ameaça do uso de força militar em iniciativas isoladas.
-O sr. condenou asperamente a rude política de poder dos EUA sob a administração Bush, e, no seu entendimento, predomina atualmente uma "política mundial inteiramente descontrolada, tributária do darwinismo social". Uma Europa forte poderia fortalecer as Nações Unidas e pavimentar o caminho rumo a uma política mundial interna justa? Como imagina isso concretamente?
-Nessa versão abreviada do problema, duas coisas são tratadas de forma excessivamente abreviada. Por um lado, a minha crítica ao governo Bush não tem a menor conotação de sentimentos antiamericanos. Na Alemanha o antiamericanismo sempre foi um componente dos movimentos mais reacionários imagináveis.

Mas a circunstância de que justamente a minha geração admira a cultura política dos EUA, enraizada no século 18, não me obriga a uma fidelidade incondicional. Ela me obriga muito mais a me ater ao sentido normativo da orientação ocidental da República Federal da Alemanha - mesmo contra um governo dos EUA que pode ser destituído nas próximas eleições e contra a sua política suicida.

Por outro lado não sou tão ingênuo a ponto de acreditar que mesmo uma Europa que aprendeu a falar em uníssono possa impulsionar a partir das suas próprias forças a reforma da ONU, com data vencida há muito tempo. Se os EUA não encabeçarem o movimento reformista, como já aconteceu duas vezes no transcurso do século 20, praticamente não teremos perspectivas de êxito. Na melhor das hipóteses, podemos cultivar a débil esperança de que uma Europa mais forte poderia influir nesse sentido em seu aliado.
-O sr. cultiva a visão dos "Estados Unidos da Europa" com governo, nacionalidade e Exército comuns?
O que nos faz avançar agora não é uma visão temerária, projetada para os próximos 50 anos. Contento-me com uma visão até as próximas eleições européias, em 2009. Deveríamos vincular a essa eleição um referendo a ser realizado em toda a Europa, sobre três questões: se a União Européia deveria, além de procedimentos decisórios efetivos, ter um presidente eleito pelo voto direito, um ministro das Relações Exteriores e uma base financeira própria.

Isso corresponde às idéias de Guy Verhofstadt, primeiro-ministro da Bélgica. O projeto seria considerado aceito se contasse com a "maioria dupla" dos Estados-membro e dos votos dos cidadãos. Ao mesmo tempo, o referendo vincularia apenas os Estados-membro nos quais uma maioria de cidadãos teria decidido pela reforma. Caso ele fosse bem-sucedido, a Europa despedir-se-ia do modelo do comboio, no qual o mais lento define a velocidade. Evidentemente, mesmo em uma Europa de centro e periferia, os países que por enquanto preferem permanecer à margem teriam a opção de se associar ao centro quando bem entendessem.
(*) Publicado originalmente na Folha de S. Paulo, de Brasil.

QUEN FALA POR EUROPA?

POR TIMOTHY GARTON ASH

A diferenza de Nacións Unidas, a Unión Europea, a semana pasada, ofreceu "apoio incondicional" ao Goberno británico no seu enfrontamento con Irán. Na súa declaración, os ministros de Exteriores da UE -que representan a 27 países, case 500 millóns de persoas e asume máis dun terzo do comercio iraniano, e que aceptaron sen reservas a versión británica dos sucesos-, dixeron que o secuestro dos mariñeiros e marines británicos por parte de Irán era "unha clara violación das leis internacionais" e reclamaron a súa "liberación inmediata e incondicional". Pódese pedir máis de Europa, no seu grao de desenvolvemento actual? Se queremos que actúe de forma máis enérxica, teriamos que darlle un pau máis grande e unha man máis forte para manexalo.

Agora que os reféns británicos quedaron en liberdade, a pregunta de fondo segue no aire. Que queremos que faga Europa por nós? E que estamos dispostos a facer a cambio? Aquí, en Bruxelas, un dáse de conta de que é probable que a cuestión xurda de forma moi directa durante os tres próximos meses, e que se lle pregunte, sobre todo, a un home: Gordon Brown. Brown di que o verdadeiro problema da Unión Europea, aos seus 50 anos, é como afrontar os grandes retos do século XXI: a reforma económica na era da globalización, a seguridade enerxética, a sostenibilidade diante do cambio climático, o comercio, unhas políticas de axuda e unhas estratexias sobre a débeda que axuden a sacar aos países pobres dunhas condicións indignas para calquera ser humano, axudar a que se produzan os cambios desexables no mundo do islam, de que forma actuar diante da aparición de China e India como potencias mundiais.

Estou de acordo. En todos estes aspectos, o tamaño importa. Se os grandes logros europeus, nos últimos 50 anos, producíronse dentro da propia Europa, os retos dos próximos 50 serán, sobre todo, externos. A ampliación da Unión para acoller a outros países europeos, incluídos Turquía e Ucraína, é aínda un asunto pendente e crucial, pero a Europa vaiselle xulgar, cada vez máis, polo que faga nas súas relacións con países que non sexan membros da Unión. Durante o seu primeiro medio século, o proxecto europeu consistiu fundamentalmente en que faciamos con nós mesmos. Durante o medio século que empeza, consistirá sobre todo en Europa dentro dun mundo non europeo. A Brown -e, xa que estamos, a David Cameron, que coincide con gran parte da análise de Brown- sorprenderíalle saber ate que punto comparten a súa idea nas altas instancias das institucións europeas. Esta estratexia coexiste coas visións máis tradicionais de franceses e alemáns, nas que a unificación europea é un fin en si, para poder competir con Estados Unidos. Pero a análise Browniano da globalización (sería vaidoso chamalo meramente británico) ten moita forza en Bruxelas e, en xeral, nos debates dunha Unión Europea inmensamente cambiada polo que o presidente da Comisión, José Manuel Durão Barroso, chama a súa "gran ampliación" de 2004-2007.

Sen embargo, practicamente todos os nosos socios da Europa continental están de acordo en que a Unión necesita certos cambios institucionais para que estea á altura dos obxectivos. Independentemente das súas discrepancias filosóficas, as dirixentes europeos achéganse cada vez máis para un novo acordo que debería estar sobre a mesa no Consello Europeu de finais de xuño. É probable que o Consello propoña unha nova conferencia intergobernamental que negocie rapidamente os termos dun novo tratado, coa esperanza de que os 27 Estados membros puidesen ratificalo antes de 2009. Entón, a Unión Europea podería presentarse como un socio estratéxico máis crible ao novo Goberno de Washington, para non falar das súas relacións con Rusia, China, India e o resto do mundo. O novo tratado, que non se chamaría Constitución, incluiría moitos dos cambios constitucionais máis importantes do anterior, pero prescindiría do solemne preámbulo de Valéry Giscard d'Estaing, seguramente tamén da Carta de Dereitos Fundamentais (que sería un documento aparte) e algúns outros elementos.

O presidente do Consello Europeo tería un mandato máis longo, en vez do follón actual dun líder nacional diferente cada seis meses. Tanto o Parlamento Europeo como os parlamentos nacionais terían un papel máis importante. Talvez se ampliaría lixeiramente o voto por maioría cualificada. Habería unha "cláusula de saída" para que os países desexosos de abandonar a UE dispuxesen dun procedemento claro para facelo. Habería -e isto é vital- unha soa persoa encargada de "falar en nome de Europa" en política exterior, un papel que combinaría o que desempeña na actualidade Javier Solana e o do comisario europeo de Relacións Exteriores. Esa persoa presidiría o Consello de Ministros de Exteriores, sería vicepresidente da Comisión Europea e encabezaría un único "servizo de acción exterior" europeo.

Case todos os países queren que se lle chame "ministro de Exteriores", pero seguro que tamén serviría Alto Representante, e incluso é posible que fóra máis exacto. Todo isto se sometería a negociación na conferencia intergobernamental, pero os termos de referencia para dita reunión sairían xa fixados do cumio de xuño. Aínda que algúns outros Estados membros están armando un escándalo e tanto Polonia como a República Checa están sendo máis británicas cós británicos, as posibilidades de que todo isto ocorra dependen de dúas cousas: o resultado das eleccións presidenciais francesas e a política da transición Blair-Brown. Se o novo presidente francés é Nicolas Sarkozy, case con certeza estará de acordo con algunha versión desta proposta. Tony Blair -un de cuxos últimos actos en Europa será probablemente o Consello Europeo- seguramente estaría tamén de acordo. Pero que ocorre con Brown? Os Brownólogos máis optimistas din que entende moi ben os argumentos intelectuais en defensa dunha Europa máis forte, que, no fondo, é menos euroescéptico do que pareceu como ministro de Facenda e que, en todo caso, o simpático Brown do 10 de Downing Street [residencia do primeiro ministro] será moi distinto do antipático señor Brown do número 11[residencia do ministro de Facenda]. As opinións cambian segundo o sitio no que se está. Os Brownólogos máis pesimistas subliñan o seu famoso desagrado polas reunións e os contactos europeos. ("Quere entrevistarse co novo ministro alemán de Economía?", din que lle preguntou unha vez un dos seus colaboradores. A resposta: "Non"). Aseguran que fará todo o posible para evitar o referendo que os conservadores e a prensa euroescéptica esixirán inevitablemente perante calquera novo tratado, por modesto que sexa; sobre todo, en vésperas dunhas eleccións xerais. Tamén suxiren que hai moito que fixo un pacto faustiano con Paul Dacre, o director de Associated Newspapers, que inclúe publicacións tan influentes como o Daily Mail e o Mail on Sunday, e con Rupert Murdoch, dono de The Times e o Sun.

Falando en prata, o pacto é o seguinte: vostede siga sendo euroescéptico, e nós apoiarémoslle nas próximas eleccións (ou, polo menos, non empregaremos todas as nosas armas na súa contra). Noutras palabras, din que poñerá os intereses persoais e de partido a curto prazo por riba dos intereses nacionais a longo prazo. Cal destas dúas direccións tomará Brown? Ninguén o sabe, porque a Brownoloxía é a sovietoloxía do noso tempo. Aos xornalistas euroescépticos do Daily Mail e o Sun non hai nada que lles guste máis que denunciar a unha Unión Europea supostamente dirixida por unha conspiración de burócratas de Bruxelas aos que ninguén elixiu. Aínda teñen que explicar por que sería máis democrático ter unha Unión Europea cuxo rumbo o dite unha conspiración de propietarios de periódicos británicos aos que ninguén elixiu. Se Gordon Brown quere demostrar que é un home de Estado, e non un mero político, ten que deixarlles en evidencia.

Timothy Garton Ash é historiador británico, profesor de Estudos Europeos na Universidade de Oxford

Solidariedade europea

Por Luis Peraza Parga

Agora que estamos no cincuenta aniversario da creación do sistema de integración económico, xurídico e político máis exitoso da historia da humanidade (co fracaso da Constitución pero coa inercia das cousas que xa non se poden nin se saben facer doutro xeito), é bo dar a coñecer un dato pouco coñecido: o clube dos 27 membros da UE é o maior doador de axuda humanitaria do mundo.

Calquera que sexa o motivo, o feito é certo e positivo. Por exemplo, a UE destinou case cen millóns de euros aos desprazados colombianos desde 1997, diñeiro que se reparte a través dos organismos internacionais e de organizacións non gobernamentais que traballan na rexión. Cando a finais da década de 1990, o furacán Mitch asolou a rexión centroamericana -en especial, Honduras-, a axuda europea non se fixo esperar. Ao principio confiaron nas estruturas nacionais para canalizar a asistencia, ate que o diñeiro empezou a desaparecer sen deixar rastro, as auditorias revelaban un comportamento delituoso e varios funcionarios hondureños foron literalmente sorprendidos no aeroporto de Miami con maletas cheas de euros cuxo orixe balbuceaban ao tratar de explicarse.

Desde entón, a UE levou os seus propios materiais de reconstrución e incluso os camións, pontes, etc. Deixou proba da súa solidariedade e non permitiu que se malversara o diñeiro dos europeos. A corrupción pode acabar con calquera política de solidariedade se non se toman decisións difíciles, onerosas, pero as únicas sustentables a longo prazo. Por citar a cifra máis recentes e só no que levamos de ano 2007, os europeos, a través da Unión Europea, doamos 60 millóns de euros para axuda aos máis vulnerables do Chad e Sudán, 18 millóns para Afganistán, un millón para as vítimas das enchentes en Bolivia, dous millóns para Timor Este, catro para as vítimas do ciclón Flavio de Mozambique, 135 para aliviar a fame mundial dirixida a 13 millóns de persoas, 18 millóns para as vítimas do conflito en Chechenia, 10 millóns para as vítimas de Iraq, doce millóns para evitar catástrofes en Centroamérica e Asia central, 600.000 euros para as vítimas das enchentes de Indonesia, 16 millóns para os máis vulnerables de Burma, case 100 millóns para Darfur no 2006 e outros tantos para Costa do Marfil. É xusto ser xeneroso cando formamos parte dunha das rexións máis desenvolvidas e estables do planeta; pero ademais é bo que o cidadán europeo saiba que se está sendo xeneroso co seu diñeiro, porque a maioría destas doazóns proceden da solidariedade impositiva dos europeos.

THIS IS THE END

Por Josep Carles Laínez

Na edición dixital de El País do venres 30 de marzo de 2007, dúas novas finais levaron á doada síntese do meu título: unha fotografía do sempiterno e seductor Jim Morrison, e unha información verdadeiramente arrepiante: “un 67 % [dos españois] está á favor de que os musulmáns residentes en España poidan votar nas eleccións”. Parece que o líder de The Doors puxera letra e música a esa tendencia dos españois (e dos europeos) a deixar de decidir, a meter a cabeza na corda da súa forca. Esta é a impresión e a incomprensión. O dato pode lerse tamén como que un 67 % xa non pensa por el mesmo, só repite consignas sobre os efectos das cales non se pregunta. Se os países de Europa non existen ou son pactables, se meramente son “Constitución”, é revisable todo canto os concerne: a historia, as manifestacións relixiosas, a lingua, a forma política baixo a cal rexirse… Por tal motivo non xulgo necesario ser apocalíptico para concluír coa afirmación do meu título; basta con ser pesimista. E en Europa, dende hai alguns lustros, ser pesimista é sinónimo de ser realista, de recoñecer por onde nos conducen os rumbos captavotos dos partidos sen ideais: manterse no poder pese á quen pese, anque nese camiño deban dinamitar os chanzos por onde ascenderon.

A paradoxa destas tendencias alimentadas dende os gobernos, en prol de consegui-lo en teoría descrito por palabras fermosas, e, en alguns casos, por desgracia, ocas, do estilo de “convivencia”, “solidariedade”, “igualdade de dereitos”… é que os Estados-nación (sen conseguiren enganar ós pequenos nacionalismos) se converteron no que eran dende o comezo: en Estados, pois non hai ninguna coherencia nacional nos seus supostos, non pretenden defender ninguna nación porque nunca a sentiron como tal, e tratan o seu territorio en calidade de empresa con débedas e beneficios, aumento de persoal e deberes laborais, proveito económico e accións rendibles, en lugar de unidade histórica cunha serie de características peculiares. No mundo non hai nacións (ou case non hai) convertidas en Estados, senón Estados que quixeron disfrazarse de nacións.

A cesión do voto, e, por conseguinte, a entrega do país, a quen son estranxeiros e ademáis individuos inseridos nunha forma de vida socio-relixiosa imposible de compatibilizar coa práctica da democracia e dun Estado de dereito, é unha proba clara de que os Estados-nación en Europa son simples estructuras económicas sen un ápice de espírito nacional (tamén Italia, co líder de Forza Italia-Fiamma Tricolore, Gianfranco Fini, a visitar mesquitas e a favor do voto dos estranxeiros). Están caducas as grandes ideas que poderían facer, a quen se atopa no seu tecido histórico e vivencial, experimentar o gozo de inscribirse nunha tradición construída polos seus antepasados. A esperanza, por tanto, se encontra nas pequenas nacións. Elas pugnan pola obtención dun Estado e un recoñecemento internacional, defenden os seus signos identitarios, critican os perigos dunha inmigración que va en perxuízo do desenvolvemento dos países do terceiro mundo, temen romper a transmisión dunha lingua e dunha cultura intrínsecamente propia, e son celosas gardianas da súa idiosincrasia malia os intentos de xenocidio cultural exercidos dende a metrópole.

Se permitimos a quen non é europeo, nin quer selo, elixir quen debe gobernar ós europeos, Europa xa non va ser nunca Europa, senón una entidade en transición: europeos que ceden os seus dereitos en beneficio dunha minoría plutócrata e sen raigames, sen reciprocidades, coa esixencia de deixar de ser pronto aquilo polo que tanto loitaron os seus antecesores e devenir o derradeiro obxectivo do liberalismo: o reinado do baleiro, a exaltación da nada.