Sarkozy

Por Juan Contreras

O titular de prensa dicía que Sarkozy formara un goberno de dereita-centro-esquerda. Os comentaristas, en xeral, atribuíron o feito a unha serie de cálculos políticos, que van desde o 47 por 100 que obtivo Ségolène Royal, ate as eleccións políticas a celebrar dentro de poucas semanas. Sería, polo tanto, un mero engano aos electores. Pero o feito de que algúns personaxes da esquerda acepten formar parte do seu goberno, da que pensar. Pois xunto aos que crean que con tal de mandar, quen máis, quen menos, fica disposto a arrinconar as súas ideas, hai outros que poden considerar que non é moita a diferenza entre as prácticas políticas da esquerda respecto da dereita.

Sarkozy comprometeuse, por exemplo, a rematar coa lei das 35 horas e cos vestixios do maio do 68, o cal non semella ser precisamente un obxectivo progresista. Mais tamén reclamou o seu compromiso para rehabilitar os valores do traballo, do esforzo, do mérito e do respecto, que foi unha das bandeiras da súa campaña, máis ben parecen lemas que a esquerda non debería ter abandonado nunca. Onde quero ir parar? Quero ir parar a que o paso dado por Sarkozy non pasaría de ser moito máis que a formalización dun proceso que vén xa de atrás, no que as diferenzas de fondo entre as esquerdas e as dereitas, unha vez no poder, adoitan ser bastante difusas. Ate o punto de que, sobre todo entre as xentes de esquerda, sexa cada vez maior o número dos que andamos por aí buscando a búsola.

Algo que xa non se deterá

Por Ségolène Royal

O sufraxio universal falou. Desexo ao próximo presidente da república francesa que cumpra a súa misión ao servizo de todos os franceses. Expreso o meu agradecemento, con todo o meu corazón, aos case 17 millóns de electores, de cidadáns e cidadás, que me deron a súa confianza. Coñezo a súa decepción e o seu pesar. Pero dígolles que tense alzado algo que xa non se deterá. Empreguei todas as miñas forzas e sigo convosco, perto de vós. Expreso o meu agradecemento a todos os militantes que nos levaron a este gran momento democrático. Aos militantes socialistas, claro está, pero tamén aos demais militantes da esquerda e da ecoloxía, aos de Désirs d'avir e a todas aqueles e aquelas que se uniron neste movimento. Manteñamos intactas a enerxía e a alegría da inmensa converxencia popular, vibrante e fervorosa, que me acompañou ao longo desta campaña, aquí e en ultramar. Comprometinme cunha renovación profunda da vida política, dos seus métodos e da esquerda. A forte participación traduce unha renovación da nosa democracia, sobre todo entre os mozos, en todo o país e moi en particular nos barrios, nos que se inscribiron masivamente para votar. Bravo por todos estes mozos, por este compromiso cívico que lembra á República o deber de respecto e de igualdade que para eles ten. O que comezamos xuntos imos continualo xuntos. Podedes contar comigo para profundar a renovación da esquerda e a busca de novas converxecnias máis alá das súas actuais fronteiras. Esa é a condición das nosas vitorias futuras. Acudirei á cita con este traballo indespensable e asumirei a responsabilidade que a partir de agora me incumbe. O meu compromiso e a miña vixilancia non desfallecerán ao servizo do ideal que nos uniu e únenos, e que, estou segura, uniranos mañá para outras vitorias.

Á Unión de Europa fíxoa a pedagoxía

Por Santiago Petschen

Unha das vivencias académicas que danme máis satisfacción nos cursos que, como profesor Jean Monnet, dou na miña Facultade de Ciencias Políticas e Socioloxía é recibir a algúns alumnos provenientes da Facultade de Educación. A súa presenza, prodúceme a impresión de que o que explico, nos críticos momentos da Unión Europea, pode caer nun terreo mellor subscrito, tratándose de estudantes particularmente vocacionados para a pedagoxía social. Porque, á Unión Europea, fíxoa a pedagoxía.

Grandes ideas para realizar a Unión Europea tivéronas moitos: Coudenhove-Kalergi, Briand, os creadores do Consello de Europa, os dirixentes da OECE, os impulsores da Comunidade Europea de Defensa. Pero faltoulles capacidade de aplicar. Ten algunha semellanza que acontece agora? O fracaso da Comunidade Europea de Defensa non pode estrañar hoxe. A súa derrota na Cámara francesa non foi a causa senón a que fíxoo patente.

Como pretender naquelas datas, un exército europeo sob unha autoridade política única, cando hoxe, medio século despois do Tratado de Roma, resulta imposible facelo? O que máis claro viu a cuestión, distanciándose un tanto dela, foi Jean Monnet. Os talentos unidos de Adenauer, Schuman e De Gasperi, sen Jean Monnet, non fixesen daquela forma as Comunidades coas que empezou a construírse a Unión Europea. No inicio da construción, a dimensión pedagóxica -tan rara como ignorada no mercado internacional-, aportouna, consciente de ter elaborada “unha filosofía da acción”, Jean Monnet.

Debería, xa que logo, ser lido e meditado tanto como Maquiavelo aínda que o sentido común monetiano teña menos morbo. Se Maquiavelo soubo deducir da historia e da psicoloxía o método para lograr, manter e acrecentar o poder político, Monnet soubo concebir e levar á práctica a forma de converter unha área de guerras mundiais nunha zona de paz. A dimensión persoal de Monnet da que falamos, ten varios aspectos. Primeiro, unha confianza en si mesmo fóra do común. Non tendo sido nunca universitario pois deixou a escola aos dezaseis anos -aínda que agora dea nome a moitísimas cátedras-, era capaz de plantarse diante dos líderes da Europa do momento para dicirlles con convición o que era necesario facer. A súa decisión “consistía”, dinos de si mesmo, “en ir convencer a quen tiñan o poder de actuar, ondequera que estivesen”. O único no que Monnet podía sentirse superior para adoptar aquela actitude perante Viviani, Balfour, Churchill, Schuman, Adenauer, era o seu talento pedagóxico.

Algo que vivía con tranquilidade, a indefectible compañeira da seguridade. Segundo, foi a obsesión por construír o común e por persuadir aos responsables para que se convencesen de “as inmensas posibilidades da acción común”. Monnet vertebrou a súa vocación de pedagogo social en torno a tal obxectivo. Xa que logo buscaba o “entendemento profundo” entre uns homes que “dispoñían nos seus respectivos países de tales redes de influencia que o interese xeral penetraba nos centros de decisión nacionais”. Para as convicións nacionalistas de De Gaulle manifestou a súa clara prevención, orientando o seu voto a Lecanuet e a Mitterrand que se mostraban máis europeístas.

De Gaulle optou por apoiarse no poder asentado nos fortes sentimentos pro franceses. Monnet -sen ter poder- ensinou a construír unha difícil unidade política superando as máis fondas tendencias particularistas. Terceiro, un conxunto de detalles relacionados entre si: a elección dos nomes, a montaxe do lugar de traballo, a coidadosa selección das persoas, as visitas aos que tiñan o maior poder, o non quererse presentar a eleccións políticas, o utilizar métodos moi concretos e pacientes para persuadir, o esixir a redacción duns textos moi esmerados. Concretemos algúns destes aspectos.

O nome escollido que Monnet considerou máis logrado foi o de Comunidade: traballo en común para obxectivo común con rexeitamento frontal ao mercadeo. Tiña preparada a oficina da rúa Martignac para intentar convencer a todas horas. Sobre as persoas dicía: “Nunca abonda a demasiada experiencia dos homes”. E sobre as institucións, “onde reinaba a organización, reinaba o verdadeiro poderío”. Persuadir era para el o exercicio dun “martilleo constante de ideas simples, poucas en número, amplamente difundidas”. Con respecto á tomar unha decisión Monnet era un gran amigo do sistema da ponderación. A proporcionalidade presta atención ao particular. A votación é necesaria para achar á gañador. A ponderación é máis útil para atopar a idea recoñecida como de todos.

Foi moi coidadoso para que se redactasen os textos con suma perfección como aparece no Tratado da CECA (preámbulo e articulado) que resultou modelo para outros tratados posteriores. Sentiría Monnet como pedagogo social (que non didáctico pois non gustáballe a escola e nos seus escritos hai parágrafos demasiado farragosos), que o método da ponderación para tomar decisións quedase arrumbado en Niza dunha forma tan caótica. Tamén sentiría que a palabra común teña sido, na Declaración de Berlín, epíteto só aplicado a tres realidades altamente inconcretas: os ideais, os fundamentos e o futuro.

De palabra moi desexada pasou a ser non xa marxinada senón tamén, temida. É a consecuencia de anos de descoido na construción do metademos europeu. Nos tempos que corremos pode ser enriquecedor intentar penetrar naquela sabedoría práctica que tanto serviu para iniciar a unión de Europa, con duración cando menos ate Maastricht. Sabendo que a gran calidade de Monnet foi a súa capacidade de unir homes, pode ser bo seguirlle nalgúns dos seus criterios: “O meu xuízo axustareino á sabedoría dos grandes homes prácticos”. Ou dos seus puntos de mira: “O enfoque ten máis peso que as cousas mesmas”. Ou de seu perspicacia: “É evidente que os homes que están no poder carecen de ideas novas por falta de tempo e de información e que desexan facelo ben, a condición de deixarlles todo o mérito”. Tamén pode ser valiosa a súa advertencia “é máis fácil facer máquinas que refacer mentalidades”. Europa “non ten máis alternativa cá unión ou unha longa decadencia”. Os tempos e as circunstancias poden cambiar, pero a pedagoxía para afrontar as grandes construcións sociais é algo intimamente relacionado coa natureza do ser humano que sempre é permanente.

A UE debe apoiar aos liberais turcos

Por Ayaan Hirsi Ali, ex parlamentaria holandesa e activista polos dereitos da muller. Publicou hai pouco as súas memorias, "Infiel". Na actualidade vive exiliada en Estados Unidos.

Os turcos laicos e liberais tiveron un brusco espertar tras anos de sono profundo. O legado de Kemal Ataturk corre perigo de acabar destruído, non por unha potencia invasora senón por algúns turcos que desexan un Estado islámico. Desde a época de Ataturk, Turquía está dividida entre os que queren gobernar o Estado segundo os principios islámicos e os que prefiren manter a vontade de Alá lonxe do espazo público. Os partidarios de introducir o islam no Goberno, como Recep Tayyip Erdogan, Abdulá Gül e o seu Partido da Xustiza e o Desenvolvemento, fixérono extraordinariamente ben.

Comprenderon e aproveitaron o feito de que é posible empregar os medios democráticos para erosionar a democracia. E recorreron a unha estratexia poderosa. Convén examinar tres piares nos que se apoia dita estratexia. O primeiro é o principio de dawa, unha táctica inspirada polo fundador do islam, Mahoma. Dawa significa simplemente predicar o islam como forma de vida -que inclúe unha forma de goberno-, de maneira constante e convincente. Cada vez que alguén se converte, está obrigado a predicar o islam a outros, co que se constrúe un movemento de base.

En Turquía, os secularistas subestimaron este piar e, polo tanto, non pelexaron cos islamistas por conquistar a vontade do electorado. Agora atópanse coa horrible realidade dunhas enquisas que indican que o 70% dos votantes pode escoller a Gül como presidente se Erdogan, o primeiro ministro, logra cambiar a Constitución para que a presidencia sexa un cargo de elección directa. Calquera protesta dos secularistas contra o que é a clara vontade popular resulta irracional e antidemocrática.

O segundo piar é a mellora da economía. Ninguén pode negar que, cando os partidos laicos estaban no poder, a economía turca estaba polo chan. Desde que Erdogan tomou posesión houbo un sólido crecemento, a inflación diminuíu e os investimentos estranxeiras medraron.

O terceiro piar, nunha democracia, é o control de dous tipos de institucións: as destinadas a educar á poboación (o ensino e os medios de comunicación) e as encargadas de manter a lei e a orde (a policía, a xustiza e os servizos secretos). Noutras palabras, os islamistas controlan a información que recibe un cidadán e teñen a capacidade de pecharlle a boca. Tralo fracaso dun intento inicial de revolución islámica no 1997, cando o exército organizou un “golpe brando” contra os islamistas electos, Erdogan e o seu partido comprenderon que facer as cousas de maneira gradual permitiríalles obter un poder máis duradeiro. Non hai dúbida de que saben que, para islamizar por completo Turquía, necesitan ter o control do exército e o Tribunal Constitucional, as dúas institucións que, ate agora, mantiveron vivas as aspiracións de Ataturk e protexen o Estado laico.

A decisión actual do Tribunal Constitucional de anular a designación de Abdulá Gül para a presidencia, despois de que o exército lembrase que é o custodio do secularismo, non é máis que un inconveniente temporal para os islamistas. Erdogan e Gül teñen outro as na manga. Se continúan mostrando a mesma contención e a mesma paciencia que lles permitíu chegar ate aquí, talvez poderán lograr o seu obxectivo, mentres sigan solicitando o ingreso na UE.

Os dirixentes europeos, benintencionados pero inxenuos, deixáronse manipular desde o principio polos islamistas gobernantes e declararon que o exército turco debe estar suxeito ao control civil, como todos os exércitos nos Estados membros da UE. Vistas así as cousas, Erdogan e o seu partido gañáronse a pulso o triunfo. Condenarlles por chegar ate onde chegaron é unha mostra de mesquindade e envexa e, desde logo, non serve para evitar que se fagan con todo o poder en Turquía.

En retrospectiva, os liberais laicos de Turquía non poden culpar a ninguén máis que a si mesmos. Infravaloraron o poder do dawa, non lograron mellorar a economía cando gobernaban e non se deron conta de que os membros da UE estaban sendo manipulados. Agora ben, unha característica importante do liberalismo é a capacidade de aprender das equivocacións. O feito de que os laicos se equivoquen en Turquía non quere dicir que non poidan volver a intentar preservar o legado de Ataturk e crear as condicións para que a democracia turca progrese de acordo cos valores occidentais.

Os liberais laicos de Turquía teñen que elaborar un plano para construír o seu propio movemento de base, un movemento que conteña a mensaxe da liberdade individual. Deben restaurar a confianza dos electores e facer que estean dispostos a poñer a economía de novo nas súas mans, e deben reconquistar as institucións educativas e informativas, a policía e a xustiza. Ademais, deben lograr que os líderes da UE comprendan e respecten o feito de que, en Turquía, o exército e a xustiza, ademais de defender o país e a Constitución, teñen así mesmo a tarefa -tal vez incluso máis importante- de protexer a democracia turca fronte ao islam.

Restablecer o auténtico secularismo en Turquía non quere dicir restablecer calquera secularismo. Refíreme a un securalismo laico que protexa as liberdades e os dereitos individuais, non un secularismo ultranacionalista no que o Mein Kampf de Hitler sexa un best seller, se nega o xenocidio armenio e se persíge ás minorías. Un nacionalista deste tipo foi o que asasinou ao xornalista armenio Hrant Dink.

Esta mestura de nacionalismo violento e islam predador é a que fai que os liberais laicos turcos, coas mulleres ao fronte, teñan diante un reto moito maior có de calquera outro movemento liberal actual. As democracias liberais de Occidente deben apoiar aos liberais turcos nestes momentos difíciles. E, aínda que pareza paradoxal, ese apoio debe comezar por recoñecer que o exército turco non é semellante a ningún outro. O exército ten a tarefa excepcional de salvaguardar o carácter laico e democrático de Turquía.

A miña Europa

Por Javier Solana, Alto Representante da Unión Europea para a Política Exterior e de Seguridade Común.

Este texto é a parte central do discurso que pronunciou onte en Aquisgrán con motivo da recepción do Premio Carlomagno

A nosa terra común está chea de contradicións. Os europeos escalamos as cimas máis sublimes do coñecemento e da sensibilidade: Cervantes, Beethoven, a Ilustración, os dereitos humanos, a paixón pola igualdade ou o Estado do Benestar. Pero descendemos tamén aos abismos máis profundos da dor que un ser humano poida causar a outro. En moitos momentos non resultou ser desatinada a frase do escritor Amos Oz: “Europa, ese continente marabilloso e asasino”.

É tamén moi ilustrativo do ser europeo que fosen os horrores das Guerras Mundiais os que inspirasen unha idea nova e radical para a unificación do continente. Intentos houbera desde longo tempo, pero o proxecto alumeado trala traxedia é decididamente novo e xenial: a unidade en liberdade; a paz a través da apertura e a integración. A semente deu un fermoso froito. Creou unha comunidade de Dereito, o que considero o noso maior logro.

Hai xa máis de medio século que a paz e a estabilidade son realidades cotiás do noso continente. E non son froito do equilibrio de poderes como antano, senón consecuencia de normas e institucións sólidas que se manteñen máis alá dos avatares da loita política. Pero iso é só unha parte do que fai á Unión Europea tan especial. A outra é os valores sobre os que se funda. A esencia da Unión é o compromiso cun conxunto de valores compartidos. Democracia, tolerancia, dereitos humanos, solidariedade e xustiza social. Son eses valores os que sustentan as nosas leis e as nosas institucións e fanas sólidas. Son os que convértennos nunha Unión política, máis alá do vínculo económico.

É un logro, de proporcións históricas, basear un proceso de integración nun conxunto de valores. Por iso tivo e ten pleno sentido condicionar a entrada na Unión á aplicación real deses valores e ao compromiso de defendelos. O xenio dos pais fundadores foi deixar aberta, sen resposta, a pregunta sobre o destino final deste proxecto.

Politicamente esa actitude era a única posíbel xa que non podía haber acordo sobre ese estadio final. Nin tiña sentido tratar de adiviñar o futuro. Esta reflexión lévame dos valores de Europa a Europa como valor; da súa esencia ao seu propósito. Non é difícil enunciar este propósito: se compartimos os nosos recursos e traballamos xuntos poderemos moldear o noso futuro de xeito máis brillante e prometedor do que ningún de nós podería facelo actuando só. Isto é aínda máis importante nun mundo no que téñense desencadeado forzas e movementos que ningún goberno pode controlar ou deter. No que seguimos convivindo coa violencia, a opresión e a pobreza extrema.

Un mundo no que moitos non comparten o noso compromiso co multilateralismo e o Imperio da Lei. Estou convencido de que debemos continuar polo carreiro da construción europea. No pasado apoiámonos nun tríptico moi particular: ampliar, profundar, reformar. Cada un destes elementos dependeu do outro para ter éxito; incluso para ter sentido. Coa ampliación reunificamos Europa sen impor nada a ninguén, simplemente pola enorme atracción que exerceu a Unión sobre o resto dos Estados europeos.

É un éxito histórico. Pero a Unión é un proceso, unha labor continua. E precisamente xa que logo, albergo a convición de que necesitamos cambios. En diversos campos: en que cousas facemos e en como as facemos; en como nos comunicamos cos cidadáns, en como gastamos o seu diñeiro, en como nos relacionamos co mundo.

Pero por riba de todo, necesitamos salvagardar a capacidade de Europa para actuar. O mundo está cambiando moi rapidamente. Novos actores se incorporan aos centros de poder e decisión; cambian tamén os grandes fluxos económicos; as tendencias do pensamento afástanse en moitos casos do noso modelo humanista; a innovación científica e tecnolóxica esténdese a rexións do mundo onde era impensable topar ese tipo de coñecemento hai só unhas décadas.

Perante eses cambios profundos, perante eses retos de alcance impredecible, lamento ter que constatar que a nosa Unión está reaccionado cunha paralizante estreiteza de miras. Cando máis alerta debemos estar, cando máis demanda de Europa hai no mundo, a Unión reprégase sobre si mesma nunha estéril crise institucional. Non podemos continuar así. Debemos resolver isto canto antes, neste ano 2007. Desexo xa que logo apoiar sen a menor reserva os esforzos da chanceler doutora Merkel para poñer fin á paréntese no que nos atopamos e volver a situar a Europa sobre bases sólidas para afrontar o futuro.

E debemos abordalo con decisión porque Europa significa non só grandes ideas, senón tamén realizacións concretas. Houbo moitas, e de grande importancia: o mercado único, o euro, a ampliación, o desenvolvemento de capacidades para levar a cabo operacións militares e civís de xestión de crise. Pero os nosos cidadáns queren algo máis que un mercado e un proxecto de estabilización rexional.

Tamén queren que a Unión sexa un actor global. E queren que, ao actuar globalmente, sexa un factor de paz.A política internacional só pódese facer hoxe en día desde plataformas continentais. Europa ten xuros que preservar, ameazas ás que facer fronte, problemas que aféctanlle e debe resolver. Para cumprir estes obxectivos temos que desenvolver unha auténtica política exterior e unha política de defensa e seguridade. Nos últimos anos avanzamos moito por este camiño, pero fixémolo grazas á convicción e ao traballo duro, á boa vontade de moitos, chegado o caso, improvisando solucións segundo aparecían os problemas. E estamos moi perto dolímite do que se pode conseguir por ese camiño. Ninguén mellor que nós os europeos sabe que se quérese que as políticas duren deben sustentarse en institucións. Só poderemos desenvolver unha auténtica política exterior se dotámonos das estruturas necesarias.Hai unha relación moi especial entre política exterior e construción europea. Como xa sinalei, é evidente o interese en actuar xuntos nun mundo no que Europa só pode influír se actúa colectivamente. Pero esa é só unha parte de como a política exterior contribúe ao proxecto europeo. A outra aparece cando reflexiónase sobre o vínculo, sutil e frutífero, entre identidade e política exterior. Estou profundamente convencido da causalidade inmediata entre como definímonos e como actuamos no exterior. O que facemos no mundo é fiel reflexo do que somos. Hai unha forma europea de facer as cousas no mundo, de abordar os problemas internacionais: dialogar, cooperar, tender pontes, e tamén protexer ao vulnerable, falar en nome daquel ao que obrigan a calar. Pero a relación entre identidade e política exterior se manifesta nos dous sentidos. Actuamos reflectindo o que somos, pero tamén ese “somos”, ese proxecto europeo, vaise moldeando segundo actuamos xuntos. As nosas experiencias conforman o que queremos ser. Temos que actuar nun mundo cada día máis complexo, e nalgúns aspectos, máis perigoso. Un mundo no que asistimos a un renacemento de políticas excluíntes, que se definen moitas veces por simple oposición ao outro.

Pero, e quero subliñalo, ningunha desas políticas se define fronte a Europa: somos vistos como parte activa pero non como factor de ameaza. E é así polo legado da idea inicial sobre a que nos fundamos: leis e institucións sólidas; busca sen descanso do consenso, espírito de compromiso. Iso permítenos xogar un papel único na solución de moitos problemas.

Tomemos a cuestión das armas nucleares e do desarmamento. O sistema instaurado para evitar a proliferación deste tipo de armas está hoxe sometido a serias tensións. Este sistema baséase nun delicado equilibrio entre tres piares que deben progresar en paralelo: a non-proliferación, o desarmamento e a transferencia de tecnoloxía. O problema é que, nestes momentos, un número importante de países, en particular entre os non aliñados, consideran que hai un desequilibrio crecente entre esas tres piares.

Por esta razón, existe un risco certo de que terminen abandonando este marco multilateral, como resposta a unha situación que perciben como inxusta e prexudicial para o seu desenvolvemento enerxético.

Ou a situación de moitos países africanos, con razón máis preocupados pola proliferación das armas lixeiras que causan a morte de miles de persoas cada ano e son un factor de inestabilidade permanente.Pois ben, podo asegurarlles que a Unión Europea é, seguramente, o actor mellor situado, co necesario capital político e acredor de confianza entre todas as partes implicadas, para iniciar un proceso de diálogo que poida resolver esta grave situación.A construción europea arrinca coa vontade de selar a paz entre Alemaña e Francia. Corenta anos despois foi a clave na reunificación pacífica do continente. En Europa fomos capaces de abandonar o vello e estéril concepto de basear a nosa seguridade na debilidade do outro. Agora sabemos que seremos fortes e prósperos se os nosos veciños sono. E debemos dar o seguinte paso: ser factor de paz na Comunidade Internacional. A mocidade europea é xenerosa.

Participa masivamente en multitude de accións destinadas a paliar a situación dos que máis sofren. Teño percorrido tres continentes, visitando as misións da Unión nas que policías, soldados, xuíces, mozos europeos de toda orixe loitan pola paz. O que empezou como un proxecto de paz europeo debe no século XXI ser un factor de paz no mundo. Os nosos mozos estarán sen dubidar tras un proxecto desta natureza. Porque son os principais portadores dun sono, o sono dun mundo así. Os nosos cidadáns demándano. É o que se espera de nós fóra de Europa. Temos os medios: somos 500 millóns, xeramos un cuarto do produto bruto mundial, a primeira potencia comercial, representamos a metade da axuda ao desenvolvemento. Con estas materiais débese construír moito e moi alto.Europa, un actor global. Falando cunha soa voz.

Factor decisivo na paz e a estabilidade mundiais. Elemento insoslaiable na solución de calquera conflito ou crise internacional. Punto de referencia para un mundo baseado en normas e institucións sólidas e respectadas. Esa é a miña Europa. Este pode e debe ser o próximo logro do gran proxecto europeo. Temos a capacidade. Poñamos a vontade política. E fagámolo realidade.

Europa e o mundo

Por Daniel Innerarity, profesor titular de Filosofía na Universidade de Zaragoza

No recente debate durante a campaña ás presidenciais francesas de 2007 falouse moi pouco de Europa e de política internacional, o que xa é un feito significativo. Pero o que se dixo foi dabondo para comprobar que asentada está unha determinada idea de Europa. Nun momento da discusión Nicolas Sarkozy afirmou que non estaba disposto a que Europa fóra "o cabalo de Troya da mundialización". O entón candidato talvez sexa agora o Presidente da República francesa grazas a que foi capaz de formular dun xeito nídio ese sentimento estendido que considera a mundialización únicamente coma unha ameaza. Esa percepción ten unha versión de dereitas e outra de esquerdas; uns e outros parecen incapaces de percibir o vínculo estreito que existe entre o proxecto de integración europea e a mundialización, as virtualidades que contén unha forma de cooperación política en orde á configuración dun mundo multipolar.

O máis interesante da construción europea é que permite superar a ficción de que a sociedade pode ser construída estatalmente e con independencia doutras sociedades. Non existe unha sociedade civil europea que resulte da mera agregación de sociedades nacionais e desconectadas do resto do mundo. A sociedade europea forma parte dunha sociedade global. É un erro subliñar en exceso a diferenza entre Europa e o resto do mundo ou pensar que toda a estratexia da integración se xustifíca para defenderse dun mundo visto como unha realidade amenazante. Se por algo se xustifica o experimento europeo é porque promove un modelo de identidade que non só non require anular a súa diversidade interior, senón que tampouco necesita unha oposición a outros para a súa propia afirmación: é un nós sen outros.

Un dos valores fundamentais de Europa é que a identificación co propio faise menos exclusiva e permite unha gran complementariedade. É unha paradoxa o feito de que impulsar unha verdadeira cidadanía europea a través de valores universais conduza a unha menor identificación exclusiva con Europa na medida en que tales valores fornecen aos europeos razóns para verse a si mesmos como parte do mundo, dunha común humanidade. A construción política de Europa presenta unhas singularidades que a diferenzan de todos os proxectos de construción nacional. Probablemente sexa a primeira entidade política que se configure sen necesidade dun patriotismo ideolóxico dos que esixían un pobo delimitado e homoxéneo, unha orixe común, unidade de lingua e cultura, e algún inimigo exterior que fose útil para a cohesión interna. Malia que abunde a retórica nesa dirección, a contraposición con Estados Unidos trata de conferir a Europa unha lexitimidade que non necesita, xa que se asenta noutro tipo de valores.

O proxecto europeo non esixe, como foi habitual na configuración das nacións, dramatizar o perigo exterior para asegurar a cohesión interior. Europa non pode concibirse como algo separado do mundo. Ao longo da historia, os europeos tiveron, dun xeito ou outro, a conciencia de estar vinculados co resto do mundo. Esa referencia, que noutras épocas tivo un impulso civilizatorio, pero tamén comercial e colonial, deu a Europa unha forza que continuamente subtráea do seu posible ensimismamento. Por iso pode afirmarse que ao impacto da globalización non supón ningunha ruptura especialmente orixinal con respecto á súa historia. Fronte á concepción dunha Europa como unidade autárquica claramente separada do resto do mundo e en competencia con el, o experimento europeo non ten outra xustificación que representar o embrión dunha verdadeira cosmopolítica.

Úrxenos "desprovincializar Europa", é dicir, poñela no contexto que lle corresponde e fronte ás súas actuais responsabilidades. A Unión Europea pon de manifesto, aínda que sexa de xeito incipiente, que a globalización non é unha ameaza para a democracia senón unha oportunidade para estendela máis aló dos límites do Estado-nación. Europa é unha forma especialmente intensa de elaborar un sistema global, unha world polity en miniatura. A globalización, máis que como unha ameaza, como desafío ou catalizador, debe ser vista como unha posibilidade para definir o proxecto europeo en términos globais. Non se trataría tanto de tomar partido como actor global senón de promover outro modo de organización das relacións entre os actores. Estamos tratando de buscar o significado da sociedade nun mundo no que a coherencia social, a participación democrática e a lexitimidade política están sendo redefinidas. As prácticas de goberno da Unión Europea cultivan unha serie de disposicións de alcance universal: a facultade de ver a propia comunidade cunha certa distancia, a aceptación das limitacións, a confianza mutua, a disposición a cooperar, un sentimento de solidariedade transnacional.

Europa non é exemplar por unha superioridade dalgún tipo, senón porque o espazo público europeo é un caso representativo do feito de que a maior parte das decisións políticas non poden adoptarse sen examinar a súa consonancia cos intereses dos outros. Nese sentido Europa pode considerarse como paradigma da nova política que está esixindo un mundo interdependente. Europa ofrece unha experimentación moderna da formación dun mundo verdadeiramente multipolar. É, sen dúbida, unha das mensaxes que a Europa política pode propor: multipolar ela mesma, pode promover ese modo de organización; proxectando ao exterior a súa propia práctica interna pode contribuír a "civilizar" a globalización.

O proceso europeo de integración política é unha resposta inédita, talvez un día exemplar, ás circunstancias que condicionan actualmente o exercicio do poder no mundo.

NACIONALISMO ESCOCÊS: DO CEPTICISMO AO EUROPEISMONO DIA DA EUROPA.

Por Vitor M.Martins Cacharrom.

O Partido Nacionalista Escocês (Scottish National Party, SNP) fundou-se em 1934. Nas últimas eleiçons ao Parlamento escocês, celebradas o passado 3 de Maio, com o 31% de votos converteu-se na força mais votada. Que Escócia tenha um Presidente nacionalista vai depender da capacidade dos nacionalistas escoceses para para obter o apoio dos Liberais Democratas (até agora no governo com os trabalhistas) e Verdes Escoceses (nacionalistas).

Durante os anos sesenta e setenta o SNP mantém umha posiçom contrária ao processo de construçom europeia. Esta atitude tinha duas causas: o temor a que o alargamento do mercado europeu aprofundaria a marginalizaçom dos sectores produtivos nacionais (siderúrgica, pescas, agricultura,...) ou que a integraçom suporia passar da opressom de Londres à de Bruxelas limitando a soberania escocesa. Por estes motivos, os nacionalistas escoceses oponhem-se em 1975 á entrada do Reino Unido na CEE.

Durante os anos oitenta o SNP muda a sua percepçom da Europa comunitária, associando a construçom europeia à demanda de mais autogoverno, mudança na que joga um papel fundamental a rejeiçom ao conservadorismo inglês do sul-leste furibundamente anti-europeísta e ao centralismo británico de M. Thatcher. Este processo veria-se ajudado pola consecuçom dum eurodeputado nas primeiras eleiçons ao Parlamento Europeu de 1979 (19,4% de votos).

Destarte, em 1984 o SNP adopta a tese da "Independência na Europa" como meio precisamente de encontar um mercado e um apoio frente à Inglaterra: trás a independência de Escócia, o SNP apoiaria o voto positivo num referendo o ingresso de Escócia como Estado-membro da UE. A assunçom da tese europeísta nom impediria que durante os anos noventa o nacionalismo escocês se tivesse mostrado crítico com vários aspectos do Tratado de Maastricht.

Ao cambio de opiniom a respeito da UE contribui grandemente o facto das eleições europeias, desde os anos oitenta, seren as eleiçons de mais alta percentagem de votaçom nacionalista na Escócia, superando aos resultados das eleições legisltivas (32,6% nas europeias de 1994). Entre outras medidas, nos seus programas eleitorais, o SNP reclama a aplicaçom para Escócia da Carta Social Europeia, medida à que sempre se negarom os eurocépticos británicos da direita e esquerda.

Europa, Galicia e a Xeración Nós

Por Marcos Valcarcel

Vaise inaugurar hoxe en Compostela, coa presenza do presidente da Xunta, a exposición Galicia, célula de universalidade. Europa e a Xeración Nós que organizou a editorial Galaxia e que se exhibirá no Museo do Pobo Galego. Afonso Monxardín e o que escribe somos os responsables do comisariado da mesma, convidados para ese labor por Víctor Freixanes. Agardamos que esta mostra e as actividades paralelas que se van facer en Compostela e en Trasalba chamen a atención sobre a íntima vinculación que o galeguismo histórico tivo dende sempre coa idea de Europa. A Xeración Nós foi o momento central desa relación e na obra de Vicente Risco, Otero Pedrayo, Castelao ou Plácido Castro faise ben patente esa comunicación: todos eles beberon na cultura europea e definiron a idea deste país dende as súas máis fondas raíces como unha ponla do edificio cultural que naceu arredor do mito artúrico, o Camiño de Santiago e a arte románica.

"Europa non ten pra nós ren que nos adeprender. Somos Europa, traballamos no cerne europeo", escribiu Otero Pedrayo con orgullo e clara conciencia de que o futuro da cultura galega era inseparable da nosa identidade europea. E niso andamos aínda.

O Día de Europa

O 9 de maio de 1950, Robert Schuman presentou a súa proposta para a creación dunha Europa organizada, requisito indispensábel para o mantemento de relacións pacíficas. Esta propuesta, coñecida coma "Declaración Schuman", se considera o xérmolo da creación do que actualmente á a Unión Europea. O 9 de maio convertiuse no símbolo europeo (Día de Europa) que, xunto coa bandeira, o himno, o lema e a moeda única (o euro) identifican a entidade política da Unión Europea.. No Día de Europa celebranse actividades e festexos que achegan a Europa aos seus cidadáns e pobos da Unión.

Que é o Día de Europa?

Cando nunha axenda ou nun calendario, xunto á data do 9 de maio aparece a mención de "Día de Europa", talvez nos preguntemos que aconteceu ese día e en que ano. Moi poucos cidadáns europeos saben que o 9 de maio de 1950 nacía a Europa comunitaria, nun momento -é importante lembralo- no que a ameaza dunha terceira guerra mundial, cerníase sobre Europa. Nesa data, en París, convocouse á prensa ás 6 da tarde no Salón do Reloxo do Ministerio de Asuntos Exteriores no Quai d'Orsay porque íase facer pública unha "comunicación da maior importancia". As primeiras liñas da Declaración do 9 de maio de 1950, redactada por Jean Monnet e comentada e lida diante da prensa por Robert Schuman, Ministro francés de Asuntos Exteriores, expresan claramente a ambiciosa magnitude da proposta. "A paz mundial só pode salvaguardarse mediane esforzos creadores proporcionados aos perigos que a ameazan". "Coa posta en común das producións de base e a creación dunha Alta Autoridade cuxas decisións vinculen a Francia, Alemaña e os países que se adhiran a ela, esta proposta establecerá os alicerces concretos dunha federación europea indispensable para o mantemento da paz".

Propoñíase crear unha institución europea supranacional encargada de administrar as materias primas que naquela época eran a base de toda potencia militar: o carbón e o aceiro. Agora ben, os países que ian renunciar desta forma á propiedade estritamente nacional da "columna vertebral da guerra" apenas viñan de saír dun espantoso conflito bélico que deixara tras de si innumerables ruínas materiais e, sobre todo, morais: odios, rancores, prexuízos, etc.

Todo comezou ese día e, por iso, no Cumio de Milán de 1985 os Xefes de Estado e de goberno decidiron celebrar o 9 de maio como o "Día de Europa". Todos os países que deciden democráticamente adherirse á Unión Europea adoptan os valores de paz e solidariedade que son a pedra angular da construción comunitaria. Estes valores fanse realidade a través do desenvolvemento económico e social e do equilibrio medioambiental e rexional, únicos mecanismos capaces de garantir un nivel de calidade de vida equitativo para todos os cidadáns.

Europa, coma conxunto de pobos conscientes de pertencer a unha mesma entidade e de ter culturas análogas ou complementarias, existe desde hai séculos. Sen embargo, a falta de regras ou institucións comúns, esta consciencia de ser unha unidade fundamental nunca logrou evitar os desastres. Incluso nos nosos días, algúns países que non forman parte da Unión Europea seguen estando expostos a espantosas traxedias. Coma calquera obra humana desta envergadura, a integración de Europa non pode conseguirse nin nun día nin nunhas décadas. Hai aínda baleiros e imperfecións evidentes. É tan innovadora esta empresa bosquexada nada máis rematar a segunda guerra mundial!

As que en séculos pasados puidesen parecer tentativas de unión non eran en realidade senón o froito da vitoria duns sobre outros. Eran construcións que non podían durar, porque os vencidos só tiñan unha única aspiración: recuperar a súa independencia. Agora ambicionamos algo moi diferente: construír unha Europa que respecte a liberdade e a identidade de cada un dos pobos que a integran, dirixida en común seguindo o principio de "o que pode facerse mellor en común, debe facerse así". Só a unión dos pobos poderá garantir a Europa o control do seu destino e a súa proxección no mundo enteiro. A Unión Europea debe manterse á escoita e ao servizo dos cidadáns e os cidadáns, ao tempo que conservan a súa especificidade, os seus hábitos e costumes e o seu idioma, deben sentirse "na casa" e poder circular con plena liberdade por esta Patria europea.

Feliz Día de Europa

Himno da Unión Europea: Oda á alegría (mp3. 66 Kb.)

É non só o himno da Unión Europea senón tamén de Europa nun sentido máis amplo. A melodía procede da Novena Sinfonía, composta en 1823 por Ludwig van Beethoven. Para o derradeiro movemento desta sinfonía, Beethoven puxo música á "Oda á alegría", escrita en 1785 por Friedrich von Schiller. O poema expresa a idealista visión de Schiller, visión compartida por Beethoven, do xénero humano coma irmáns.

En 1972, o Consello de Europa (o mesmo organismo que designou a bandeira europea) adoptou o tema da "Oda á alegría" de Beethoven como o noso himno. Pediuselle ao coñecido director Herbert von Karajan que compuxera tres arranxos instrumentais: para piano só, para instrumentos de vento e para orquestra sinfónica. Sen palabras, na linguaxe universal da música, este himno expresa os ideais de liberdade, de paz e de solidariedade que representa Europa. En 1985 foi adoptado polos xefes de Estadoey de Goberno da UE coma himno oficial da Unión Europea.

NÓS

Suso de Toro

Poucas veces a xente se move tras da esperanza. Se algo nos bota á rúa tras un pavillón ese adoita ser o da rabia. Se cadra a esperanza cando xa é case desesperación, o último alento que se aposta a todo ou nada, o que resta antes de desfalecer. Ningunha revolución se fixo por un soño ou unha esperanza; foron por desesperación, a consigna do Outubro ruso foi “pan e paz”. Ou iso ou a nada.

Moita xente votou hai xa un ano para escorrentar un perigo, unha ameaza. E pola contra non votou hai uns meses no referendo porque Europa non nos causa angustia; non é ameaza; tampouco non ve nela esperanza. E pouca xente vota por convencemento racional, vótase do mesmo modo que se fai case todo na vida, irracionalmente.

A nosa imaxinación persoal e colectiva faise de materias do irracional. É a Historia, son as historias que nos contaron, que nos contamos. A tradición, as tradicións que nos envolven e ordenan os días, que se non serían unha aritmética incesante, desesperante. Ritos, crenzas. Todo o que non ten materia, todo o que é linguaxe. Todo iso crea a nosa conciencia de ser quen somos. Somos un ser medroso e desacougado polo traballo, por medrar, a hipoteca, a enfermidade, os fillos, que volva a Guerra... Somos un silencioso mundo turbulento, privado pero compartido. Iso son os países. E Europa non semella feita desa materia, non entrou no noso mundo interior. Aínda.

En realidade alá xa se decide case todo: a política monetaria da nosa hipoteca, a política social que garante ou non a escola, a sanidade pública, a xubilación. Case todo. Pero Europa non nos causa angustia, nin ansia ningunha.

Por outra parte a nosa cultura común é ou relixiosa ou épica, e esta Europa non semella ser nada diso. Non vemos aí heroísmo, nin o heroísmo dos exércitos nacionais e as batallas dos libros, nin o heroísmo da Comuna de París, Berlín, a República española, o Outubro ruso..., calquera revolta sanguenta e apaixonada que avive a nosa imaxinación. Europa é só iso: unha aposta contra o desastre, contra os seus propios límites e contra o peso da historia de odios nacionais nos últimos séculos. É unha aposta que semella irrealizábel ademais: o peso da Historia, a inercia dos intereses dos estados nación é moito.

A Ilustración e a Revolución francesa déronnos antes luz, e unha colleita de odios entre nacións tamén. Agora Europa quere o seu outro froito, o verdadeiramente maduro, un soño práctico. Pero para iso fai falla ilusión. E a ilusión é irracional, da materia dos soños.

E non ten prestixio, a “inteligentsia” europea é incrédula, non cre na ilusión inxenua. Só ten fe no escepticismo, levamos un século predicándoo. Rendímo-nos ante a estética, ante os soños imposíbeis, aínda que leven a desastres, pero desprezamos un soño pragmático. Non hai “glamour” nun soño que é froito do traballo gris de enxeñeiros e mercadores... Pero foron eles os que fixeron Europa, os portos, as manufacturas, as máquinas, a vacina, a aspirina... Non foi Espinosa, Kant, Hegel, Leonardo, Goethe, Hölderlin, Benjamin... Aínda que tamén.

Europa é toda, é a nosa civilización, o caldeiro máxico onde fraguamos a mestura que une a Oriente e Occidente, o monoteísmo semita e a maxia celta, xermana, eslava... A do imperialismo e tamén o antiimperialismo, a dos fascismos e a da democracia. As sufraxistas e o pacifismo. Non nos merecemos a responsabilidade, pero tamén o orgullo de ser nós, os europeos?

Pero Europa non será construída por Peter Pans caprichosos, para a merecer hai que se atrever a facerse adultos.

Suso de Toro é escritor.

Perante a Unión Europea

Por Victor F.Freixanes

En MAIO de 1948, Castelao publica no exilio un artigo co mesmo título que encabeza estas liñas: «Perante a Unión Europea», lúcida reflexión (certamente precursora) sobre a necesidade de construír un espazo político, económico e cultural compartido entre as nacións e os Estados do vello continente, masacrado durante a Segunda Guerra Mundial, que en grande medida foi tamén unha guerra civil. Xa concluíra a experiencia do goberno Giral en París, na que o de Rianxo participara como ministro sen carteira en representación do galeguismo. Castelao viviu coma unha grande frustración esa experiencia. «Acabamos de enterrar a República», confesaríalle aos seus máis achegados. Tal se pode comprobar na correspondencia da época.

O seu regreso a Buenos Aires viña embafado, xa que logo, de tristeza e de graves agoiros. En París os médicos xa algo lle diagnosticaran da doenza que dous anos máis tarde lle había de comer a vida (1950). Non obstante, o artigo, publicado nas páxinas de A Nosa Terra (Buenos Aires), é dun entusiasmo, dun optimismo, dunha ilusionada esperanza que só coa perspectiva do tempo acertamos se cadra a comprender (e a valorar). O lector interesado pode consultar o texto no terceiro tomo das Obras completas . «Europa debe federarse ou morrer», advertira anos antes Mr. Attle (1939). Castelao fai súas estas palabras e pronúnciase sen disimulos pola necesidade urxente de iniciar a construción dun proxecto novo, unha gran federación de nacións e de Estados nos que, dende o recoñecemento da identidade de cada quen, se poida construír un futuro diferente.

En certa maneira, o cataclismo da Gran Guerra actuaba de elemento catártico, inspirador de novas vontades. «Se se quere evitar unha terceira guerra que culmine na disgregación atómica da humanidade -escribe Castelao-, non hai máis remedio que constituír, a toda présa, unha Europa san, solidaria e renacida, fronte a todo xénero de totalitarismos e contra o tráxico afán de dividir o mundo en dous bandos extremos ao servizo de dous Estados xigantes». Estase a referir, como ben se entende, á política de bloques da chamada Guerra Fría. Mais engade: «O movemento federalista europeo nace coma unha concepción nidiamente política, aínda que agora se deixe enlordar por intereses económicos. A federación dos Estados Europeos será o modelo e a etapa primeira da federación mundial: único modo de garantir a paz dentro da liberdade».

O próximo 9 de maio celebramos o Día de Europa, lembranza da Declaración Schuman, proclamada en 1950, o mesmo ano da morte de Castelao. En palabras de Otero Pedrayo: nunca Galicia se sentiu tan de seu como cando se recoñeceu e sentiu europea. Entrados no novo século, no horizonte de transformacións e mudanzas que se anuncian (cada tempo histórico impón as súas), o discurso do galeguismo (os pais da patria) nunca tivo tanto sentido, tanta oportunidade de ser visitado.

Video do GES sobre Europa.

Unha exposición ilustra a vocación europeísta da Xeración Nós

A Fundación Otero Pedrayo centrará algúns dos actos da Semana de Europa en Galiza. Emilio Pérez Touriño lerá o vindeiro día nove a declaración europeísta do Goberno galego

Ramón Otero Pedrayo asegurou no seu día que Galiza foi máis Galiza cando se encontrou con Europa. Referíase a Xelmírez, ao Camiño de Santiago e tamén á vocación europea que tinxía o pensamento político da súa xeración, a Xeración Nós. O vindeiro 9 de maio celébrase o Día de Europa, este ano co engadido de conmemorar o cincuenta aniversario da firma do Tratado de Roma, punto de partida da actual Unión Europea.

Dúas iniciativas presentadas onte pola Secretaría Xeral de Relacións Exteriores e promovidas pola Fundación Otero reivindican o carácter europeísta do galeguismo nun discurso político que, segundo Víctor F.Freixanes, «segue sendo válido hoxe». O mesmo día 9 o Museo do Pobo Galego inaugurará a exposición que repasa a tradición europeísta do galeguismo sob o título "Galicia, célula de universalidade". Europa e a Xeración Nós. Paneis informativos, material audiovisual e documentación orixinal guiarán aos espectadores por un camiño que se inicia coas raíces europeas de Galiza e que chega ate o presente ilustrando as diversas etapas desa proximidade entre o noso país e Europa.

Na inauguración desa mostra, o presidente da Xunta, Emilio Pérez Touriño, lerá a declaración europeísta do Goberno galego. Nos actos está previsto un debate, o día 10, con Suso de Toro, Xaime Barreiro, Xosé Luís Barreiro Rivas e Félix Soria, moderados por Tino Santiago. Para clausurar as actividades da semana, o día 11 terá lugar un acto institucional en Trasalba, no pazo da fundación, coa presenza de Pérez Touriño para homenaxear a visión europeísta do galeguismo. Unha conferencia de Ramón Villares sobre este argumento centrará os actos a celebrar na sede da Fundación Otero Pedrayo.

Castelao adiantou a existencia e a necesidade da Unión Europea0

En abril de 1948, Castelao publicou un texto n´A Nosa Terra no que explicaba a posición do galeguismo sobre Europa. O título do texto adiantaba xa unha realidade do presente ao referirse a visión que tiña a súa xeración Perante a Unión Europea. Castelao desenvolve no artigo unha serie de consideracións políticas sobre a necesidade de vencellamento do galeguismo coa Europa plural que o político e escritor relaciona co federalismo dos pobos. Neste sentido, Castelao asegura que «os galeguistas -con ou sen partido- sentímonos ledos i entusiasmados coa idea de federar os diversos pobos de Europa».O escritor repasa no artigo os antecedentes do federalismo en Europa, de Suíza en diante, e advirte a necesidade de pór en marcha os Estados Unidos de Europa. Segundo Freixanes, a visión europeísta de Castelao «foi adiantada e resulta unha visión moi válida para o presente político galego, porque é unha sorte que esteamos en Europa e tamén que a nosa tradición política teña esta herdanza».

Un poeta para Europa

Por Rafael Argullol

Agora que se celebrou, con máis pena que gloria, o 50º aniversario da Comunidade Europea non parece inútil sinalar, unha vez máis, a escasa densidade cultural dunha contribución política que corre o risco de ser exclusivamente técnica. Como era de prever, botouse en falta a referencia aos auténticos construtores intelectuais de Europa, escritores e pensadores que no momento oportuno apostaron por unha idea que, ate a data, tomou corpo con excesivas mutilaciones. Falar de Montaigne, Kant, Goethe ou Valéry houbese sido un signo de vitalidade espiritual.Naturalmente, a lista dos escritores que podemos asociar á idea de Europa é moi ampla pero hai un que, por diversas razóns, sempre me parece que é máis merecedor que ninguén no momento das homenaxes non realizados.

Trátase de Rainer Maria Rilke. E entre as diversas razóns hai unha que xustifica miña predilección. Este poeta nado en Praga, que escribía en alemán e tamén en francés, e que xamais tivo casa propia, desperdigou a súa vida nunha cincuentena de domicilios situados nos máis diferentes recunchos do continente. Grazas a esa condición nómada, Rilke foi algo así como o habitante par excellence dunha Europa que, se ben aínda non existía como tal, tiña unha vigorosa presenza na súa imaxinación. Gran viaxeiro, Rainer Maria Rilke retardó, curiosamente, a viaxe a dous dos países europeus que máis lle interesaban: Rusia e España ou, na súa xeografía simbólica, a estepa e a montaña. Este interese non era meramente turístico posto que para o poeta praguense os dous extremos continentais estaban destinadas a airear e renovar a excesiva presión moral que comprimía o corazón centroeuropeo.

Polo tanto, a Europa de Rilke estaba formada pola simbiose de todas as tradicións culturais europeas. Sen embargo, a viaxe a Rusia e España demorouse moitos anos. Finalmente, Rilke se decidiu a atravesar a estepa e acadou Kazan, perto xa de Asia, onde escribiu un fermoso poema sobre as campás da catedral. A viaxe á montaña, é dicir, á Península Ibérica, foi moito máis complicado. Rainer Maria Rilke pasouse tres lustros acumulando información sobre os dous asuntos que máis lle interesaban: Toledo e O Greco. Segundo sabemos polas súas cartas -foi un das últimas grandes escritores epistolares da literatura europea- a medida que dilatábase a espera voluntaria, maior era a obsesión do poeta por chegar á montaña da revelación.

É obvio, polo tanto, que Rilke tiña unha imaxe moi precisa do que era seu Toledo. Ademais, a espera se fíxo máis tortuosa a partir do momento mesmo en que Rilke asoció o seu ascenso toledano á superación da crise que viña arrastrando na súa creatividade literaria e que tan ben queda reflectida nos cadernos de Malte Laurids Brigge. De novo de acordo coas súas cartas, o poeta tiña postas tales esperanzas no periplo español que percibía con crecente ansiedade o día da partida. Sen dúbida para o moi viaxeiro Rilke tratouse dunha das viaxes máis difíciles da súa vida. Non obstante, tras tantos anos de preparación foi sorprendentemente curto para a época e acabou cunha vistosa paradoxo xeográfica.

En total, a estancia non chegou a catro meses. Aínda que non hai testemuños directos, sabemos bastante das vicisitudes da travesía grazas ás cartas recibidas polos amigos de París, cidade na que Rilke entón residía. Cruzou a fronteira por Bayona o 31 de outubro de 1912 e un par de días despois, o 2 de novembro, Día dos Defuntos, como o poeta lembra aos seus correspondentes, áchase xa en Toledo. Empeza o que con pompa denomina a viaxe de viaxes.Pero a viaxe de viaxes acabará desenvolvéndose por carreiros moi distintos dos previstos. É certo que nos primeiros días Rilke sente que Toledo confirma as expectativas forxadas ao longo de tantos anos.

Na súa tentativa de encaixar na arquitectura toledana todas as ideas preconcebidas, a cidade convértese provisionalmente naquela ansiada montaña da revelación na que a veces salienta a cábala feixón e, a veces, o misticismo cristián; todo, desde logo, coma se dun cadro do Greco tratásese. Rilke cree próxima a viraxe na súa vida que devolveralle a creatividade. Con todo, transcorridas unhas semanas, os naipes se lle poñen boca embaixo e Toledo deviene literalmente insoportable.

Rilke abandona o galiñeiro acariciado ao longo de anos e decepcionado parte para o sur. O 1 de decembro de 1912 o topamos en Córdoba, onde fundamentalmente interésalle o pasado islámico, e o 4 do mesmo mes chega a Sevilla, cidade que gústalle por seu “falta de gravidade”. O ton é desalentador pois a viaxe de viaxes está resultando falido. Entón ten lugar o acontecemento imprevisto. Alguén -as cartas non deixan claro quen- aconséllalle desprazarse ata outra cidade que en absoluto estaba prevista no seu itinerario e Rainer Maria Rilke encamíñase para Ronda, onde se aloxa no Hotel Reina Vitoria. Os feitos precipítanse e inmediatamente aos ollos do poeta Ronda convértese en Toledo, non, por suposto, a cidade real senón aquela cidade imaxinada, montaña da revelación, coa que Rilke soñara repetidamente e que, nas súas ilusións debía proporcionarlle a curación espiritual.

Durante un mes o escritor de Praga informa aos seus interlocutores que en Ronda atopou ese acougo que debe levalo ao degoxado xiro da súa existencia. O 14 de xaneiro de 1913 interrómpese a actividade epistolar. Xa non hai máis informacións sobre Ronda pero agora sabemos que por eses mesmos días Rilke reinicia a actividade poética e que nesa estancia, para el prodixiosa, enraízase A triloxía española, obra fundamental no seu traxecto estético e preludio das elexías de Duino e As sonatas a Orfeo, as súas obras mestras.A única noticia posterior, de regreso para Francia, corresponde a un día en Madrid, o 19 de febreiro, coa finalidade exclusiva de visitar O Escorial e o Museo do Prado. Unha semana despois Rainer Maria Rilke reencóntrase cos seus amigos parisienses. Quen queira pode ter esta viaxe como o exemplo perfecto das ideas preconcebidas que se resisten denodadamente ás evidencias da realidade. Pode ser. Tamén é válida a lectura oposta, pois Rilke seguramente deuse por satisfeito con atopar seu Toledo, aínda que non fose en Toledo senón en Ronda. Baixo esta segunda perspectiva o aconsellable é a busca independentemente de que o achado se produza nunha paisaxe imprevisto.

Non foi a única vez que ocorreulle algo deste tipo a Rainer Maria Rilke, o poeta da cincuentena de domicilios, case sempre prestados. Mentres outros escritores se teimaron en afianzar as fronteiras, pechando con frecuencia os espazos mentais, Rilke concibió a literatura co mesmo carácter transhumante con que concebía a vida. Lonxe de aprisionarse nunha identidade de casas monolíticas, que seguro antes ou despois esmagan aos seus habitantes, aceptou o risco de descubrir os múltiples camiños do home e, no que fai a europeu, pode dicirse que ningunha das grandes tradicións espirituais de Europa quedou na marxe da súa poesía.Rainer Maria Rilke cambiou moito de domicilio, pero sentía a Europa como a súa casa.

Fisterra, Patrimonio Europeo.

Os nacionalistas escoceses poñen a independencia na axenda

A posible victoria do SNP nas eleccións de hoxe en Escocia devolveu a cuestión da independencia ao debate político coa súa promesa dun referendo de autodeterminación.

Os comicios poden traer a debacle laborista.

Soledad Galiana Edimburgo

Se hai un actor que se identifica mellor coa figura do axente de intelixencia británica James Bond este sería Sean Connery. Sen embargo, aí acaban todas as coincidencias entre o imaxinario axente ao servizo da coroa británica e o actor escocés. Durante anos Connery cedeu a súa imaxe e parte da súa fortuna ao Partido Nacional Escocés (SNP) e á idea dunha Escocia independente. Recentemente afirmou que non abandonará o seu exilio nas Bahamas ate que Escocia sexa libre, unha posibilidade non tan remota se confírmanse os resultados das enquisas de cara á eleccións de hoxe que apuntan a que o SNP será o principal socio nunha coalición de goberno.

Non é esta a primeira vez que as enquisas apuntan a unha victoria do SNP. Nos comicios de 2003, todo apuntaba a un incremento no voto dos nacionalistas escoceses, expectativa que quedou nunha gran desilusión para os defensores do dereito de autodeterminación. Xa entón, como agora, todo xiraba en torno á chamada cuestión constitucional, isto é: o dereito dos escoceses a decidir o seu futuro político fóra de Gran Bretaña, unha posibilidade que o SNP introduciu no seu programa electoral co compromiso de organizar un referendo sobre a independencia de Escocia para 2010. Unha vez máis, o laborismo, ao que as enquisas predin uns resultados desastrosos, optou pola táctica do medo para intentar evitar ou polo menos «aguar» a victoria nacionalista. A esta estratexia uníronse algúns sectores financeiros e mediáticos. Cento cincuenta banqueiros, empresarios e xornalistas emitiron unha declaración conxunta asegurando que un proxecto independentista sería daniño para Escocia.

Claro está que a proximidade dos asinantes co Partido Laborista é evidente e que a declaración pretende contrarrestar os apoios que desde o mundo empresarial recibiu o SNP, coma o do coordinador do Banco de Escocia, a quinta entidade bancaria máis grande do mundo, George Mathewson. Nunha enquisa de opinión publicada onte por ''The Guardian'' albíscase un incremento no voto laborista tras un mes no que a mensaxe do partido de Goberno en Londres e Edimburgo dedicouse exclusivamente a atemorizar ao electorado cunha posible hecatombe económica se decíden apoiar o proxecto independentista escocés, que o primeiro ministro británico, Tony Blair, describiu como «desastroso nas súas consecuencias e reaccionario na súa alma».

Os resultados da enquisa mostran que o apoio ao Partido Laborista incrementouse en cinco puntos a partir da última enquisa deste tipo, a principios de abril, para acadar un 32%. Entre tanto, o SNP mantense á cabeza, cunha intención de voto dun 34%. O problema é que a modalidade de voto en Escocia, que permite nestas eleccións rexionais a transferencia de voto, pode volver a roubarlle o goberno ao SNP. Por suposto, tamén hai que ter en conta a participación do electorado, e o SNP confía en que o incremento no número de votos lle beneficiara, xa que a principal dificultade do laborismo é motivar ás súas seguidores. Enquisas de opinión e tácticas extremas aparte, o que a estratexia laborista descobre é que o período de control laborista da realidade política escocesa chegou ao seu fin.

A pesar da presenza de escoceses en posicións executivas no goberno británico -Gordon Brown en Finanzas e posiblemente para o próximo mes primeiro ministro británico, e John Reid, ministro do Interior- os laboristas non conseguiron convencer ao electorado escocés de que os poderes dos que goza o seu Executivo autonómico son suficientes. Os escoceses parece que xa tiveron bastante de promesas e esquecementos. Este vai ser un voto de castigo, pero tamén de advertencia. Moitas son as causas da esperada debacle laborista e, en certa maneira, o sentimento en Escocia non deixa de reproducir o do resto do electorado de Gran Bretaña: o paternalismo e a arrogancia laborista, xunto coa crise persistente na sanidade e educación, marcan a perda de voto do partido de Blair. E, unha vez máis, a guerra de Iraq volve á palestra. Nesta última cuestión todos están de acordo. Tanto é así que durante un programa da BBC no que os líderes dos catro partidos principais debatían esta cuestión, o actual líder laborista en Escocia, Jack McConnell, suplicaba ao electorado que non deixarán que esta cuestión emborronara a súa elección e particularmente «a nosa perspectiva da importancia económica da Unión (con Inglaterra e Gales) nos últimos 300 anos».

Onde o laborismo non quere discutir a cuestión de Iraq no contexto da soberanía escocesa, Alex Salmond, o líder do SNP cree que é esencial identificar ambas cuestións, porque «temos unha responsabilidade como escoceses, dixemos que non queriamos esta guerra. Esa foi a nosa petición». Se o SNP gañará, espérase que forme goberno cos Demócratas-Liberais. Para os labo- ristas, o futuro non albíscase prometedor, xa que todo augura que ademais da posibilidade da derrota en Escocia podería sufrir a perda de ate quinientas concellalías nas eleccións locais en Inglaterra, e a necesidade de establecer un pacto cos nacionalistas galeses de Plaid Cymru no Parlamento autonómico de Cardiff.

táctica do medo

O laborismo, ao que as enquisas outorgan uns resultados desastrosos, optou, unha vez máis, pola táctica do medo para intentar evitar ou «aguar» polo menos a posible vitoria nacionalista. «É hora de que Escocia faga uso do seu dereito a exercer unha consulta directa» O pasado 1 de maio conmemorábanse trescentos anos da unión entre Escocia e Inglaterra. O que Inglaterra non conseguira pola forza, logrouno como consecuencia dunha crise económica que condenaba a Escocia á pobreza. Sen embargo, as celebracións polo que naquel entón os escoceses consideraron un acordo favorable, foron mínimas en momentos nos que a esixencia do recoñecemento do dereito dos escoceses á autodeterminación se renova de cara ás eleccións autonómicas e municipais que se celebrarán hoxe e como resultado da creación de foros de discusión e campañas de apoio á independencia.

Un destes foros, quizais o máis coñecido, é Independence First -Primeiro a Independencia-, que se constituíu, en principio, como un foro de debate en internet en setiembre do 2004 e consolidouse como organización en febreiro do 2005. Independence First deu os seus primeiros pasos cunha campaña exclusivamente dedicada a reclamar un referendo sobre a independencia de Escocia e a conseguir e promocionar a idea de «a saída de Escocia do Reino Unido».«Creemos que despois dos trescentos anos de unión británica, é hora de que Escocia faga uso do seu dereito a exercer unha consulta directa sobre o seu futuro constitucional», asegura Keri Coull na páxina web de Independence First. Engade que o deseño político do Estado debe ser tamén decidido polos escoceses a través dun referendo posterior á declaración de independencia.

Independence First reúne a un amplo número de representantes políticos de distintos partidos escoceses. A partir do Scottish National Party (SNP), ao Partido Socialista Escocés, os Verdes escoceses, e o Partido de Escocia Libre, xunto con músicos, escritores, académicos e autores. A vaticinada vitoria do Scottish National Party dará un novo impulso á campaña, coa proposta dun referendo de autodeterminación, que o líder nacionalista Alex Salmond aclarou que podería ser reversible se nun momento dado os escoceses deciden volver á unión con Inglaterra, nun prazo de tres anos. Curiosamente, as ansias independentistas dos escoceses toparon resposta en Londres, onde un grupo de manifestantes reclamou a creación dun Parlamento autonómico inglés. Recolleron 2.000 sinaturas e definiron a unión con Escocia de 1707 como o día en que morreu «a identidade inglesa, a independencia e o Parlamento inglés». Ate agora, unha protesta deste tipo era inédita en Inglaterra. Claramente, a creación de parlamentos autonómicos en Escocia e Gales, e a Declaración de Downing Street no 1993, recoñecendo o dereito de autodeterminación dos norirlandeses, cambiou a percepción non só dos escoceses e galeses, senón tamén dos ingleses, sobre a identidade británica. A estratexia desenvolvida polos laboristas de crear parlamentos autonómicos para acallar e debilitar as demandas nacionalistas serviu para reavivar as demandas de ambas nacións e o seu desexo pola independencia política, e levou aos ingleses a preguntarse porqué deputados escoceses poden decidir sobre o seu día a día cando eles non teñen voz no Parlamento escocés.

Os candidatos e o tren europeo

Por Pascal Boniface, director do Instituto de Relacións Internacionais e Estratéxicas de París.

Por razóns moi distintas, as eleccións presidenciais francesas alimentan todo tipo de esperanzas en Europa entrementres suscitan todo tipo de temores no mundo árabe. Este último aínda vive, en efecto, envolto na nostalxia dunha política de Francia para o mundo árabe que -estímase- abandonarán tanto Nicolas Sarkozy como Ségolène Royal. En Europa, en cambio, afírmase que, sexa cal for o resultado da segunda volta das eleccións presidenciais francesas, o tren da construción europea que descarrilara tras o non francés ao referendo sobre o tratado constitucional europeo en maio do 2005 sen dúbida se reencarrilará.

Coma se desde hai dous anos se esperase un novo (ou unha nova) presidente en Francia para impulsar novamente o proceso. O resultado da primeira volta electoral pode representar un factor de esperanza para os europeos. Os dous candidatos que pasan á segunda volta, Sarkozy e Royal, eran partidarios do si. Se sumamos os seus resultados aos de François Bayrou (outro partidario do si), o total representa as tres cuartas partes dos sufraxios emitidos. A extrema esquerda e a extrema dereita, partidarias do non, obtiveron magros resultados en comparanza coas eleccións anteriores; debe subliñarse, ademais, a participación record dun 85% dos electores.

Cal dos candidatos se topa en mellor posición para devolver a Francia un papel piloto en Europa? Perante todo, é menester ser consciente de que os días felices da Francia que facía política europea chegaron ao seu fin. O que era posible nunha Europa dos 6, incluso dos 12, cunha Alemaña dividida, xa non o é na actualidade. Francia, é verdade, pode infundir aínda renovados ímpetus, pero, en calquera caso, precisará de todo o seu poder de convición para artellar maiorías. Na Europa dos 27, a parella franco-alemá segue sendo necesaria, pero non abonda.Sarkozy foi o primeiro en comprometerse na campaña electoral sobre as cuestións europeas. O seu partido, a UMP, permanece unido en torno ao proxecto europeo con escasas excepcións. Consciente das dificultades con que podería topar para lograr un si nun novo referendo, indicou as súas preferencias por un minitratado que se ratificaría por vía parlamentar, que constitúe outra posibilidade institucional en Francia para ratificar un tratado.

Neste caso, faríase sen dificultade. Trataríase de recuperar só as disposicións institucionais do tratado constitucional sen as implicacións e condicionamientos dos aspectos económicos e sociais que motivaron o non no 2005. A verdade é que organizar un novo referendo presenta o risco de presenciar un triunfo do non por segunda vez. Os electores votan non só sobre a pregunta exposta, senón tamén sobre a popularidade de quen a expón, á parte da cota de rigor asociada ao voto protestatario. Sen embargo, tamén hai que dicir que o voto parlamentario podería interpretarse como unha negación da democracia polos cidadáns que exerceron o seu dereito ao referendo no 1992 (Maastrich) e 2005. A campaña de Sarkozy non estivo exenta de facetas nacionalistas, incluídas as cuestións europeas destinadas a reconducir para a súa candidatura ao electorado tentado por Le Pen. Tanto observadores franceses como estranxeiros pensan que isto formaba parte dos episodios habituais dunha campaña electoral pero que en realidade non cuestiona as convicións europeas de Sarkozy. No caso de resultar elixida, Royal deberá de reconciliar a Francia do si e a do non que deberán ambas votado por ela. Vese, en consecuencia, máis obrigada se quere cumprir o trámite do referendo. Sen embargo, non pode arriscarse a empezar o seu mandato cunha derrota a propósito dun tema de primeira magnitude. Ségolène Royal criticou intensamente ao Banco Central Europeo e a súa xestión monetaria, quere cuestionar a súa independencia -herexía para moitos socios, en primeiro lugar os alemáns-. O seu partido, o socialista, áchase el mesmo profundamente dividido entre o si e o non ao referendo, e esta ferida segue aberta. Ségolène Royal se verá tentada de enriquecer o contido do novo texto europeo con consideracións sociais e ecolóxicas a fin de dotalo dunha maior lexitimidade no seo do propio electorado.

Tanto Sarkozy como Royal se ven forzados a saír vitoriosos no seu bautismo europeo impulsando con renovadas enerxías a construción institucional europea. En calquera caso, no inicio do seu mandato Europa estará no cerne do proxecto francés. A súa necesidade de triunfar neste terreo é obrigada aínda que só sexa para desmarcarse de Jacques Chirac e mostrar que a súa elección é un novo punto de partida e representa unha nova dinámica para Francia. Non obstante, xa que ambos candidatos son partidarios do si, deberán de maniobrar entre dous atrancos: ofrecer determinadas pezas ou garantías a quen votou non, para que moderen a súa postura de oposición sen indispoñerse cos 18 países europeos que xa aprobaron o tratado constitucional. Sarkozy é prisioneiro en menor medida de quen votou non que Royal. Sen embargo, pode suscitar a súa mobilización de sinal negativo. Os dous escenarios extremos consistirían, polo tanto, ou nun voto parlamentar en favor dun minitratado con Sarkozy sobre un horizonte de manifestacións de oposición e radicalización dos opostos ao tratado constitucional ou un referendo sobre un tratado ampliado con Royal se os electores xulgan aceptables os cambios. Todo dependerá entón das compensacións que ofrecer tanto aos electores franceses como aos socios europeos.