Que está a pasar en Europa?

Por George Chaya

O panorama é o clásico xa vivido con Hezbolláh: operación israelí tras o goteo de proxectís durante unha tregua que nunca existiu, aluvión de declaracións de condena máis ou menos «desproporcionadas», trampas aos xornalistas con fins propagandísticos (a axencia France Presse distribuíra unhas «imaxes» que a blogosfera atopou nun telexornal de hai catro anos) e grupos «pacifistas» que non moven nunca un dedo mentres choven foguetes nin condenan ningún atentado de Al Qaida e que agora se interesan «pola paz» mentres defenden a Hamas (igual que se interesaron «pola paz en Líbano» defendendo a Hezbolláh). E, con todo, o cambio non pasou desapercibido, por exemplo, á CNN. Que pasou nas cancillerías europeas que, de súpeto, parecen ver con bos ollos as operacións israelís? Ao considerar o contexto, a sorpresa é aínda maior. Alemaña opúñase recentemente ao envío de tropas para pór coto ás ambicións do revolucionario Nkunda en Goma, onde están a ter lugar varias «gazas» a diario. Gran Bretaña anunciaba hai semanas a posibilidade de aplicar a lei islámica sobre o dereito romano no seu chan, e a mensaxe de Nadal da raíña acompañouse dunha segunda «mensaxe» do presidente iraniano, Mahmud Ahmadineyad.

O caso do xuíz italiano que tolerou uns malos tratos porque o propinador de malleiras era musulmán é farto coñecido, como o caso do Senado francés, en busca de atopar a forma de encaixar as prácticas financeiras islámicas no marco financeiro da UE, en plena crise (boa sorte). E, con todo, o cambio é monumental. O ministro de Exteriores belga, por exemplo, manifestaba hai menos de 24 horas de maneira informal que «o conflito palestino israelí é só o 44 por número de mortos». Francia condena «usos desproporcionados» no que parece ser a súa fórmula, pero é a primeira vez que usa os mesmos termos para referirse ás esixencias aos palestinos. Os cambios non pasaron desapercibidos ás cadeas estadounidenses, que o achacan á saída de Bush. Algúns citan o crecente malestar xudeu en todo o mundo con Europa, á que non ven mover un dedo cando os palestinos atacan, nin sequera cando grupos árabes torturan en pleno París a xudeus, como no caso Ilam Halimi, ou o máis recente, Mathieu Roumi. Outros falan de electoralismo, cun Kadima que non remonta nas enquisas e cae, a pesar dos seus siareiros mediáticos, cada vez que Livni abre a boca. Despois de todo, Hezbolláh está ao norte grazas a ela, e Gaza é Gaza por ela. Entón, que é o que motivou este cambio realmente? Nunha palabra: Obama

O 7 de outubro de 2008, antes das eleccións estadounidenses, o ministro francés de Exteriores daba un tropezón nunha entrevista publicada no diario israelí «Haaretz». Bernard Kouchner afirmaba que mentres «Francia entende os perigos do programa nuclear iraniano», non está particularmente preocupada «porque Israel dixo sempre que non vai tolerar un Irán nuclear». O tropezón pon de relevo a natureza dual da política exterior europea en xeral e francesa en particular: Israel é un tampón que caerá primeiro e levará a peor parte, dando a Europa un tempo precioso para pedir axuda a Estados Unidos; e por outra, é un saco de boxeo ao que pedir comportamentos que non é que Europa non pida aos seus inmigrantes, é que tampouco pide aos veciños de Israel. Con todo, o 12 de decembro, xa vitorioso Obama e pasado o grolo do resbalón do titular de exteriores, Nicolas Sarkozy expresaba nos medios unha preocupación extrema: "A postura de Obama sobre Irán é profundamente inmatura", afirma Sarkozy, reza o mesmo «Haaretz».

Na práctica, «Sarko» levaba preocupado desde a súa reunión con Obama en xullo, pero sae agora á luz que as reunións separadas mantidas entre o entón aspirante e os conselleiros do presidente francés «arroxaron resultados similares», segundo a prensa francesa. O sentir expresábase de forma parecida ante as noticias das negociacións entre Siria e Israel, nas que o único punto de acordo é que os Altos do Golán, co seu sistema de radar israelí imprescindible para controlar o acceso das subministracións da OTAN a Iraq e Afganistán á marxe de Irán, non pode estar en mans da ONU, como pide a UE. Nunha palabra, o que parece suceder é que os israelís se fartaron dos europeos.

Queredes paz con Siria, pero poder abastecer aos efectivos despregados? é asunto voso. Que queredes incluír a Hamas na mesa de negociacións? Perfecto, pero, que vos comprometedes (e con que número de tropas) a facer cando Hamas derroque non xa a Abas -é algo que se dá por sentado chegado o caso- senón á monarquía xordana ou ao réxime exipcio, asfixiado pola crise e a Irmandade Musulmá islamita. Tradicionalmente, Estados Unidos ocupábase dos feitos e Europa dos ideais, o que tiña a vantaxe adicional para Europa de non ter que sufrir as baixas, consecuencia de defendelos. A chegada de Obama cambiou as tornas. Sendo rigorosos, Europa non cambiou, só está a manifestar por primeira vez de cara á opinión pública o que manifesta a porta pechada, cando os flashes se apagan e os xornalistas saíron: que lle gusta o petróleo barato, e que non lle gusta Hamas. É o primeiro impacto da chegada de Obama. Haberá máis.

A Europa do "buen rollito".

O Channel 4 da TV británica escolle a Ahmadinejad como "alternativa á mensaxe de Nadal".

Mahmoud Ahmadinejad, presidente da República islámica de Irán, será a "alternativa á mensaxe de Nadal" do Channel 4 da TV británica. Dorothy Byrne, directora da sección de noticias de actualidade do Channel 4, comunicou esta decisión e afirmou: "estamos a ofrecer aos nosos televidentes a opción de coñecer unha visión alternativa do mundo". Esta "visión alternativa" do mundo é a que se expresa con intencións similares ás do antisemitismo máis virulento. Tamén é unha visión alternativa do mundo que está en contra dos gais e das lesbianas, dos cuministas e socialistas, da clase obreira, e que é profundamente anti liberal, anti democrática, anti secular e anti feminista. É unha mostra máis da crecente aceptación sen tapuxos do antisemitismo entre algúns sectores da esquerda europea que se autodefine como antirracista así como entre a opinión pública de Gran Bretaña, que considera factible a posibilidade de que Channel 4 convide a este home para tan prestixioso e importante espazo informativo.

Tirado de Safed-Tzfat

Camilo Nogueira fala no programa que dirixe a xornalista Susana López "Faladoiro" do resultado das pasadas Eleccións USA.

Os Estados Unidos de Europa, reinventados

Por Pasqual Maragall i Mira

Hai 25 anos, en decembro de 1983, o xornal francés Le Monde publicou unha entrevista co historiador Fernand Braudel sobre a identidade europea. Levaba por título Il faut réinventer les Etats-Unis d'Europe. España aínda tardaría tres anos en ingresar na Unión, entón composta por dez Estados membros: Alemaña, Bélxica, Dinamarca, Francia, Irlanda, Italia, Luxemburgo, Países Baixos, Reino Unido e Grecia. Eu levaba un ano de alcalde e miraba cara a Europa coas mesmas esperanzas que Braudel evocaba. O meu amigo norteamericano residente en Brasil, Norman Gall, á fronte hoxe da Fundación Braudel, e casado cunha catalá, ségueme informando por Internet aínda hoxe do que polo mundo sucede. Gall, como o propio Braudel, é un dos poucos humanistas globais que non fan simplemente o ridículo, senón que, como dicimos en catalán, hi toquen: que entenden de que vai a cousa. Braudel en 1983 explicaba a identidade europea desde a cultura europea, entendida como unha e plural, como feito compartido. O exemplificaba dicindo que un francés situado en Italia, Rusia, Polonia ou Alemaña, non sente estranxeiro; que as sensacións experimentadas son recoñecibles e con referentes histórico-culturais comúns. A diferenza do que lle ocorrería en países como a India ou China, onde te sentes desorientado, distinto de verdade. Cada país europeo representa unha Europa particular, dicía Braudel. Naquel momento describía a Unión como unicamente económica, e por tanto moi beneficiosa, fundamental, pero non aínda a Europa unida que el, eu e sen dúbida moita xente soñamos. A Europa unida e popular (do pobo) necesitaba unha base onde desenvolverse. Era preciso que as súas xentes vivisen e circulasen libres polo continente. Para iso, concluía na súa reflexión, para construír a Europa cultural e cidadá, facían falta varias cousas: unha estrutura política, un Goberno Europeo, un Parlamento Europeo con maiores poderes e unha defensa europea común. Xa entón dicía que un país europeo só non podía facer fronte aos retos que se lle presentaban. Facía falta reinventar os Estados Unidos de Europa. Que pasou desde entón, onde estamos, cara a onde imos como Europa? A Unión Europea formámola 27 Estados membro e aínda aspiran a entrar máis países europeos. Temos un Parlamento Europeo e institucións comunitarias que representan, respectivamente, aos cidadáns e aos Estados membro. Temos un Mercado Único e unha Unión Económica e Monetaria, coa adopción en 2002 do euro como moeda única, realidade consolidada xa hoxe. Temos moeda, bandeira e un himno, a Novena sinfonía de Beethoven, cuxa letra, de Schiller, traduciu o meu avó Joan Maragall ao catalán: Joia que ets dels cels guspira / procreada dalt do cel. Temos a libre circulación. Temos mesmo un Comité das Rexións, que me honrei en presidir durante dous anos e vicepresidir outros dous. Que máis fai falta para ser realmente os Estados Unidos de Europa? Quizais unha selección nacional europea de fútbol, que podería gañar mesmo a Brasil (sobre todo se nos deixasen pór a Messi no equipo, aínda que con Henry e algún outro dos seus compañeiros teriamos bastante). Tentamos establecer unha Constitución, pero as dificultades propias de ser tantos e tan distintos á hora de pornos de acordo frustrárona, levándonos ao Tratado de Lisboa. A pesar do non irlandés, de momento. Son grandes e notables éxitos comúns. Pero seguimos lonxe dos Estados Unidos de Europa que Braudel defendía 25 anos atrás. Hai un ano un mandato do Consello Europeo, encargou un informe sobre o rumbo e os obxectivos da Unión de cara ao horizonte dos anos 2020 a 2030 a un Consello de Sabios ou grupo de reflexión sobre o futuro, formado por personalidades de recoñecido prestixio político e académico e presidido por Felipe González. O informe debe estar listo en xuño de 2010 (aínda que Felipe xa anunciou que tentará que sexa antes), pero o mandato citado especifica que o grupo non deberá abordar cuestións institucionais, senón traballar no marco que establece o novo Tratado de Lisboa. 2010, 2020, 2030... Europa é complexa e por iso lenta. O mundo non vai ao mesmo ritmo. O mundo vai rápido, os ritmos económicos esixen respostas inmediatas. Os conflitos internacionais e as súas vítimas non poden esperar máis. Como subliñaba Lluís Bassets hai uns días, cada Goberno se volveu cara ao seu Estado. A Alemaña de Merkel parece paralizada a nivel europeo polos seus problemas internos. Se o país do himno non está polo labor, xa me dirán. Quizais haxa tamén un problema de liderado, no mundo e en Europa. Sanguinetti publicaba, tamén neste xornal, un artigo nese sentido. Falta un liderado ao servizo dunha idea, a idea da Europa Común, onde os cidadáns, recuperando a Braudel, sexamos libres e iguais, cada cal co seu acento e as súas manifestacións culturais, irmás e distintas. Cara a esta dirección remaba o plan de Bolonia para conseguir un espazo europeo de educación superior único e homologable, con universitarios e despois profesionais europeos de verdade, circulando e exercendo libremente por toda Europa. Animo aos nosos líderes e pensadores a que aceleren o ritmo da construción europea. A Felipe e o seu grupo de reflexión a que non espere a 2010, a que levante a bandeira europea ben alta e propoña medidas de presente. A crise pode ser unha moi boa oportunidade. Recentemente adherinme, xunto ao mesmo Felipe González, Prodi, Santer e outros destacados líderes europeos, a unha declaración promovida por unha asociación da que formo parte, Nôtre Europe, fundada polo meu mestre europeo, Jacques Delors. Titúlase Face à a crise, un besoin d'Europe. Nela apélase á necesidade de máis Europa para afrontar a crise económica. Ao final da declaración propomos que para as próximas eleccións ao Parlamento Europeo (xuño de 2009) cada familia política europea presente un candidato a presidente da Comisión Europea, e que estes candidatos debatan entre si, ofrecendo directamente aos cidadáns europeos a oportunidade de coñecer as súas visións e ideas e dando moita máis visibilidade e proximidade aos que nos representan en Europa. Sería un paso máis. Decisivo.

Europa tras o "ciclón Sarkozy"

Por Mateo Madridejos, xornalista e historiador

El Periódico de Catalunya - 13.12.08

O presidente de Francia, Nicolas Sarkozy, non tivo un camiño de rosas no seu semestre como líder da Unión Europea (UE), pois o seu mandato comezou co inesperado desafío dos irlandeses, que o 12 de xuño votaran contra o tratado de Lisboa, e conclúe no medio das disputas sobre as receitas financeiras, o cambio apresurado das alianzas tradicionais -de Berlín a Londres- e as turbulencias da pavorosa crise económica. A locomotora franco-alemá, que debía tirar do tren comunitario cara a metas máis ambiciosas, está en vía morta neste período de controversia e incerteza. A vella aspiración francesa dun Goberno europeo capaz de contrarrestar os rigores antiinflacionistas do Banco Central Europeo, imbuído de espírito alemán, estase apolillando nalgún arcón do Elíseo. Co seu voluntarismo desenfreado e os seus hechuras napoleónicas, Sarkozy soliviantó á cancillera alemá, Angela Merkel, máis serena e previsible, que sentiu incómoda e non compartiu as présas nin as iniciativas extemporáneas. Os alemáns non ocultaron o seu desdén polo estilo improvisado e populista de Sarkozy, até o punto de que o circunspecto Frankfurter Allgemeine Zeitung considerouno "un bombeiro exemplar, pero non un arquitecto". Coa guerra lóstrego de Xeorxia, Sarkozy liquidou en só tres días todos os usos da UE, tan paciente e laboriosamente construídos, ao negociar en solitario e sen mandato un acordo con Moscova. En Berlín rechinaron todas as engrenaxes da añeja doutrina da Drag nach Osten (Marcha cara ao Leste), agora revitalizada no medio do barullo e o resquemor que orixinan a utilización dos hidrocarburos rusos como unha peza crave para a subministración energé- tico e a nova arquitectura da seguridade europea. Se un ministro francés describiu a Estados Unidos como a "hiperpotencia", os norteamericanos devolveron o cumprido considerando a Sarkozy un "hiperpresidente" que o mesmo halaga os oídos dos senadores de Washington, ao radicalizar o discurso contra Irán ou acabar coa herejía francesa no seo da OTAN, que se declara en sintonía co presidente Bush para arrincar a este, tamén en nome de Europa, a convocatoria dun cume do G-20 ampliado para disparar a primeira salva contra a recesión, pero que resultou ser un modesto petardo en forma dun estraño comunicado encomiástico das institucións responsables do naufraxio.

NO MEDIO da borrasca financeira, a confusión foi total. O globalizador converteuse ao máis rancio nacionalismo. Tras exaltar na súa campaña electoral os valores do traballo, o mérito e o risco, con acentos inequivocamente neoliberais, Sarkozy entoou un réquiem anticipado polo capitalismo sen freo, asimilado pola esquerda francesa co ?anglosaxón?. Logo denigró ?a ditadura do mercado? e creou un fondo de investimento para protexer ás empresas dos depredadores estranxeiros. Pierre Moscovici asegurou con sorna que "Sarkozy non é un socialista", despois de que este preguntásese: "Convertinme en socialista?", e respondese ambigua e retóricamente: "Quizais". Cando se fixo evidente que non podía contar con Merkel, o presidente volveuse cara a Londres, sen apartarse da tradición intervencionista e sen recapacitar na contradición de concordar o futuro de Europa cun euroescéptico como Gordon Brown, adepto do librecambio e americanófilo reputado, que disuadiu a Tony Blair de ingresar na eurozona. O último episodio da guerrilla diplomática foi a reunión de Sarkozy con Brown e o presidente da Comisión Europea, José Manuel Barroso, na capital británica para preparar o cume de Bruxelas, unha afronta desdeñada por Berlín. Sarkozy pasou pola presidencia como un ciclón e fixo avanzar a causa dunha Europa unida, aínda que espertou temores de empresas incertas ou fráxiles cimentos sacudidos por unha estratexia aventurada. Os socios reaccionaron en orde dispersa ante os embates da crise, mediante receitas nacionais, máis a acción do presidente de quenda, guiada polo pragmatismo, ofreceu un anticipo do que Europa pode facer e representar se progresa cara á integración. ?Moita acción e pouca sustancia?, resumiu un diario alemán, quizá ofuscado ante unha ejecutoria que marcará un fito nos anais do europeísmo.

NUN NIVEL sen precedentes, a UE estivo en primeira liña, forzada na súa coherencia e as súas contradicións por un presidente eurófilo, volcánico, obsesionado polo telexornal das oito da tarde e paradoxalmente nacionalista. Sarkozy axitou os protocolos, xa que non as conciencias, desde que convocou un cume da zona euro en París (12 de outubro), á que por primeira vez agregouse Brown. "Xamais Europa foi gobernada con tanta forza", exclamou o luxemburgués Jean-Claude Juncker. Os problemas estruturais quedaron preteridos pola urxencia financeira, desde o tratado de Lisboa, coa súa precaria arquitectura institucional, á conveniente pero por agora inviable incorporación británica á eurozona. Os danos na alianza franco-alemá, con todo, ensombrecen a perspectiva agora que Europa queda en mans dos euroescépticos checos desde o 1 de xaneiro e Alemaña segue paralizada pola precampaña electoral. E resulta arduo adiviñar os efectos a longo prazo do furacán co ollo en París

Os límites da Europa

Por Xavier Alcalá

La Voz de Galicia - 09.12.08

Camilo Nogueira estivo en Bruxelas e presentou dous libros de contido explícito no título: Europa, o continente pensado e Galiza na Unión. A porta atlántica . O acto tivo lugar na libraría Orfeu, que rexenta un portugués consciente da súa galeguidade, Joaquim Pinto da Silva. Da galeguidade común falouse moito, con rico fraseado entre o Nogueira e un asistente á presentación, nado en Mozambique e criado no Algarve. A galeguidade é carácter que atinxe catro continentes. Galicia non é unha rexión perdida na constelación dos entes menores europeos. Ficou claro. Mais houbo outra parte do discurso que produciu forte impacto na Orfeu: sobre os límites da Europa. Polonia e a República Checa, permitindo a ameaza americana dos mísiles contra Rusia, deben manterse na Unión? Que fan na Unión países tan desorganizados coma a Bulgaria ou a Romanía? ¿Que inconveniente hai para os rusos se uniren ao resto dos europeos? Nogueira di que andando o Vello Continente un percibe o algo especial que nos asemella e une, mesmo cos rusos. Entón veu a pregunta sobre a adhesión da Turquía. Iso -respondeu o ex deputado- é un empeño inglés, para atrasar ao máximo a unión política da Europa. Inglaterra só pensa en Europa como zona de libre mercado. Certo, comentan uns asistentes. De Gaulle non quería aos ingleses connosco, polos soños imperiais deles. Quizais agora, cando o brillo da libra amortece por culpa do dólar murcho, seu curmán, comecen a ver mellor o euro e admitan pór límite -europeo- á Europa.

A UE e o difícil problema do equilibrio

Por Guillaume Borrione

A próxima semana, a Unión Europea debaterá, nunha reunión dos Ministros de Asuntos Exteriores, un documento interno que actualiza os plans da Unión para impulsar a firma dun acordo israelo-palestino en 2009. Este documento preve, entre outras cousas, que Xerusalén sexa a "futura capital de dous Estados" e pide aumentar as presións sobre o estado hebreo para abrir de novo as institucións palestinas en Xerusalén, en particular, a Casa do Leste (Orient House), que servía antes de Cuartel xeral á Autoridade Palestina. Este documento foi redactado polo Ministerio francés de Asuntos Exteriores, posto que Francia ocupa actualmente a Presidencia da UE. Israel está preocupada por este texto e fai todo o posible para que varios elementos sexan modificados antes da reunión dos Ministros da próxima semana. Estas propostas van probablemente a causar un conflito co futuro Goberno israelí, dirixido ou por Tzipi Livni ou por Biniamin Netanyahu, tras a súa elección en febreiro de 2009. A UE debe, segundo o documento, fomentar a nova administración americana, a de Barack Obama, a comprometerse activamente nos debates israelo-palestinos. En canto á comunidade internacional, o texto exhorta a seguir moi de cerca a aplicación da primeira etapa da "Folla de ruta para a paz", que require que Israel "conxele as construcións das colonias", retire "os postos de control de estradas de Cisxordania", e que a Autoridade Palestina "combata o terror". Segundo este documento, os problemas no centro do conflito son "as fronteiras, a seguridade, Xerusalén, e os refuxiados". Respecto diso, propón varios grandes eixos. "Un punto crave para a construción do Estado palestino é a Resolución do estatuto de Xerusalén como futura capital de dous Estados", precisa. Así pois, "a UE traballará activamente na reapertura das institucións palestinas, o que inclúe a Casa do Leste" (Orient House). A Casa do Leste, que servía antes como Ministerio de Asuntos Exteriores da Autoridade Palestina, foi pechada en agosto de 2001 despois do atentado no restaurante Sbarro en Xerusalén. Desde entón, os sucesivos Gobernos de Israel negáronse a abrilo de novo, a partir do principio que se trata do símbolo das pretensións palestinas de soberanía sobre Xerusalén-Este. Polo que se refire á seguridade, o documento expresa a vontade da UE de desempeñar un rol máis importante nos acordos israelo-palestinos sobre a seguridade. A UE desexa enviar policías, soldados e civís para axudar a implicar ás forzas de seguridade palestinas ou para supervisar a posta a punto dun acordo dotado cun estatuto final sobre este punto. Unha solución "equitativa, xusta, realista, e de común acordo entre as partes", sobre o problema dos "refuxiados palestinos". O documento indica que a UE quere axudar a establecer e impulsar un mecanismo internacional destinado a compensar e rehabilitar aos "refuxiados palestinos". O documento rende homenaxe á Autoridade Palestina "por mellorar en gran parte a seguridade en Cisxordania". A UE conclúe que Israel debería "transferir o control dunha ampla parte deste territorio", -Cisxordania-, á seguridade palestina. "Durante o próximo período, a presenza da seguridade palestina debe estenderse máis aló das cidades", suxire respecto diso. Así pois, este texto expresa as expectativas da UE, que espera "o cesamento completo de todas as actividades de colonización, o que inclúe o aumento de poboación, en Xerusalén-Este en particular. A UE seguirá enviando mensaxes claras a Israel e examinando medios prácticos para exercer máis influencia sobre estes problemas". Unha iniciativa europea revelada no mesmo momento no que a axencia gobernamental siria "Sa" informaba de que Claude Guéant, Secretario Xeral do Elíseo, e Jean-David Levitte, o principal conselleiro diplomático do Presidente Sarkozy, viaxaran a Damasco o pasado domingo 30 de novembro como representantes da UE no marco da Presidencia francesa. Nesta reunión, debaterían a "cooperación francosiria" e a "situación en Oriente Medio" con Bashar el-Assad. O Presidente sirio encomiou "os esforzos feitos por Francia polos países da rexión", esforzos destinados, en particular, "a atopar solucións aos distintos problemas". Tamén presionou a París e á UE para "facer o posible por suprimir o bloqueo imposto ao pobo palestino en Gaza que empeora a situación humanitaria" no territorio controlado polos terroristas islámicos do Hamás desde o verán 2007. Hai que recordar que, o bloqueo reforzouse de novo este luns 1 de decembro logo dos numerosos lanzamentos de mísiles desde a Franxa de Gaza durante o fin de semana, e isto, a pesar do cesamento do fogo concluído o pasado mes de xuño.

Europa e a Memoria

"Noite e Néboa" é un imprescindible documental de Alain Resnais realizado en 1955 a partir de material cinematográfico e fotográfico incautado aos nazis. Con texto de Jean Cayrol (axudado na sombra por Chris Marker), música de Hanns Eisler e imaxe de Ghislain Cloquet e Sacha Vierny.
Este documental repasa con ironía, crudeza e, paradóxicamente, cunha grande delicadeza, as políticas de exterminio sistemático posto en marcha polo Terceiro Reich.
"Noite e Néboa" mostrou por primera vez o material que o exército nazi acumulou sobre o exterminio organizado, e unha das súas grandes virtudes é que puxo o dedo na chaga que ainda hoxe é controvertido: a responsabilidade colectiva, non só da sociedad alemá, senon de toda Europa e da humanidadw enteira, respecto ás atrocidades nazis. O título Nuit et Brouillard (Noite e Néboa) fai referencia ao Decreto Nacht und Nebel do 7 de decembro, asinado polo mariscal Wilhelm Keitel. Eis o Texto en español de Noite e Néboa

Europa, parque temático

Por José Ignacio Torreblanca

"Cremos que no ano 2025, Europa terá feito escasos progresos á hora de lograr ser un actor cohesionado, integrado e influínte, capaz de empregar de forma autónoma un amplo rango de instrumentos políticos, económicos e militares en apoio dos seus intereses e valores". Ésta é a visión do futuro de Europa plasmada no informe do Consello Nacional de Intelixencia estadounidense, feito público recentemente. Á CIA púidoselle pasar por alto o colapso da Unión Soviética, non andou moi fina en tempos da invasión de Kuwait e tampouco é que fiase moi fino na recente guerra entre Rusia e Xeorxia. Iso si, o declive europeo non lles vai pillar desprevidos. Unha de dúas: ou a CIA tivo un fogonazo de clarividencia ou os europeos disimulamos moi mal. Xulguen vostedes. Pero non é só a CIA quen pensa así, senón tamén o resto do mundo. Recentemente, a Fundación Bertelsmann fixo unha enquisa a 8.999 cidadáns de nove países: Alemaña, Brasil, China, Estados Unidos, Francia, India, Xapón, Reino Unido e Rusia. Nunha das preguntas, os enquisados tiñan que responder que países crían que ían ser potencias mundiais no ano 2020. A resposta foi para ruborizarse: só o 9% dos indios, o 10% dos brasileiros, o 13% dos rusos, o 20% dos xaponeses, o 25% dos estadounidenses ou o 29% dos chineses crían que Europa ía ser un actor global en 2020.

Raro acordo respecto de Europa, pero tamén, loxicamente, respecto de China en sentido inverso, xa que todo o mundo descontaba que China si sería unha potencia en 2020. Non é un segredo que China tamén percibiu a debilidade que emana da división europea e que, como veñen facendo os rusos desde algún tempo, está a comezar a collerlle o gusto a isto de observar aos europeos pelexarse entre eles por ver quen dá máis a cambio de menos. Esta semana pasada, China tomou a decisión de cancelar o cume UE-Chinesa, de importancia estratéxica para Europa nun momento de aguda crise económica. Pequín alegou que a reunión de Nicolas Sarkozy co Dalai Lama é unha ofensa maiúscula á súa soberanía. Con todo, a decisión chinesa non só é sorprendente, senón absurda. En primeiro lugar, Sarkozy estaba convidado a unha reunión en Varsovia con premios Nobel da Paz, o que obviamente inclúe ao Dalai Lama que, por certo, é o líder mundial mellor valorado. En segundo lugar, ningún país europeo apoia outra cousa que un diálogo entre o Dalai Lama e as autoridades chinesas que leve á concesión dun réxime de autonomía para Tíbet, todo iso nun marco de renuncia expresa á violencia (en realidade, nin sequera o Dalai Lama reclama xa a independencia de Tíbet). Peor aínda, a decisión chinesa produciuse xusto uns días despois de que o Goberno británico anunciase publicamente o cambio da súa posición histórica sobre Tíbet, recoñecendo a pertenza deste territorio a China.

Un cambio de 180 graos, a cambio de nada, gratis total. Unha vez máis, Pequín pon de manifesto que lle encanta ensinar os dentes a quen pode, non a quen quere, porque Bush tamén recibe ao Dalai Lama e, con todo, China non adopta represalia algunha contra Washington. Segundo as estimacións da consultora Goldman Sachs, a economía chinesa alcanzará á alemá en 2010 e á xaponesa en 2015 (de feito, xa alcanzou á italiana, francesa e británica). A cousa cambia cando consideramos a Europa no seu conxunto, xa que entón China non estaría en condicións de igualar economicamente á UE, nin a Estados Unidos, até o ano 2035. Non hai que ser moi perspicaz para ver que EE UU ten aínda por diante máis de 25 anos para tentar influír sobre China mentres que Europa carece de marxe en tanto non actúe unida. 2020-2025 é o horizonte analítico que se expuxo o Grupo de Reflexión sobre o futuro da UE que lidera Felipe González. O Grupo terá que presentar as súas conclusións durante a presidencia española da UE, no primeiro semestre do ano 2010. O primeiro que debería exporse o Grupo e á súa vez trasladar á opinión pública europea é unha pregunta moi simple: quere vostede que Europa sexa relevante no mundo de 2020? Ou se conforma con ser un parque temático da diversidade cultural e o gasto social para o resto do mundo?

El País - 01.12.08

jitorreblanca@ecfr.eu

As Catro Mentiras Europeas

Por Gustavo D.Perednik

Voltaire, quen urxiu a desembarazarse de todos os prexuízos medievais, un deles non logrou vencer, e chamounos aos xudeus "o pobo máis imbécil da face da Terra, inimigos da humanidade, o máis obtuso, cruel, absurdo..." En Francia, o século XIX non corrixiu ao XVIII. Nin na súa literatura socialista pode acharse compaixón polos xudeus perseguidos, aínda cando houbo nese lapso seiscentos pogroms. No XXI o mal continúa. Hai unhas semanas un par de embaixadores foron moi francos: Jacques Huntzinger xustificou o terrorismo contra Israel, e Daniel Bernard culpou dos males do mundo ao "paisiño de merda". Durante séculos o xudeu foi percibido por Europa como diabólico, confabulador, sanguinario. A nosa relixión, como "vengativa, superada pola relixión do amor". Eses prexuízos atávicos descárganse hoxe contra o xudeu dos países, o máis censurado do planeta, o único ao que se cuestiona o seu dereito de existir. Todos os países naceron grazas a movementos nacionais, pero aos ollos europeos o único movemento bastardo, é o sionismo. A campaña anti-israelí dos medios, é un froito podrecido da perseverante hostilidade europea cara ao pobo xudeu. O pequeno Estado cuxa creación foi necesaria para salvar millóns de vidas das garras de Europa, é o que recibiu dúas terceiras partes das condenas das Nacións Unidas. A escusa son os "territorios ocupados" en 1967. Pero en 1965 a Unión Soviética xa se opuña a que a Declaración dos Dereitos Humanos da ONU incluíse unha condena da xudeofobia. Cando o único pecado de Israel era existir, sen "ocupación" algunha, Arafat e a súa OLP xa nos asasinaban. Os medios esquecen que "a ocupación" foi consecuencia da agresión árabe; non a súa causa. Teremos paz duradeira cos nosos veciños cando estes se democraticen, porque entre democracias nunca hai guerras. Do mundo árabe, os réximes de hoxe son inimigos, tanto de Israel como dos pobos árabes. Pero a xudeofobia é europea. A súa xente, que podería libremente esixir aos seus gobernos que deixasen de mortificar a Israel no seu esforzo por sobrevivir, optou por confrontar a este exiguo pobo que fixo do deserto un verxel e que sempre estivo disposto a transixir para construír a paz cos seus veciños, que posúen un territorio cincocentas veces maior. A delegación europea de xornalistas que veu solidarizarse con Arafat, deixou as súas oficinas escondendo entre eles a trece terroristas buscados. Ninguén nos pedirá desculpas. A Comunidade Europea desexa regalar a Arafat 50 millóns de euros para compensar a destrución israelí. Merecerá algun xudeu reparación polas mortes do terrorismo que desatou Arafat con axuda de Europa?

ESTERTORES DO HOLOCAUSTO

A Unión Europea demanda cesamentos de fogo só cando Israel se defende; non ve as agresións contra civís xudeus. Agora mesmo os protexidos de Siria bombardéannos, pero Europa posterga as súas protestas para cando Israel se defenda. De todos os sufrientes do mundo, o escritor José Saramago elixiu ao pobo palestino para comparar a súa situación... coa dos xudeus baixo o nazismo! Así, a deliberada aniquilación de seis millóns de inocentes en terras alemás, mares británicos, traizón francesa, banca suíza, e silencio vaticano, equiparouse cun conflito político. Os estertores do Holocausto continúan, pero non pola onda de ataques a sinagogas. Mátannos os europeos, por medio de lexitimar as accións máis viles de quen se empeñan en destruírnos. E baixo o estandarte que é a máxima hipocrisía do século: a suposta solidariedade co pobo árabe palestino. Aos europeos os palestinos impórtanlles moi pouco. O único país que lles creou universidades e servizos municipais, foi Israel. Cando Xordania matou a miles deles ou cando Kuwait expulsou a decenas de miles, non houbo solidariedade. Non motiva o benestar palestino, senón o dubidoso pracer de castigar a Israel. Tampouco interesalle a Europa que non teñan Estados propios os cachemiros, tamiles, corsos, tibetanos, curdos, saharauis, neocaledonios, escoceses, ibos, aymaras ou centos de nacións. Só os palestinos, que nunca tiveron estado, espertan a súa solidariedade incondicional. Así han validado catro mentiras universalmente aceptadas: A peor calamidade dun pobo é carecer de estado propio; os palestinos son os únicos carentes; Israel sempre é culpable desa carencia (desde Barak a Sharón, todos os gobernos israelís propuxeron aos palestinos que abandonasen as bombas e se dedicasen a crear en paz o seu Estado); calquera medio estalles permitido aos palestinos: bombas en pizzerías, discotecas, universidades, autobuses escolares, museos e escolas. A ningún outro se lle perdoaría o que se condona se a vítima é xudía. Os líderes de centos de pobos son ilustres descoñecidos. Arafat tivo a tenebrosa sorte de elixir ao inimigo perfecto, que lle permitiu catapultarse á fama e aínda ao Premio Nobel da Paz. Quen sabería de Arafat se non fose por Europa? Por que habería de deixar de matarnos, se o aplauden? Con el esgotaron as súas condolencias os europeos; non quedan nin unha palabriña para os pais xudeus que perderon aos seus fillos no terror palestino. A xudeofobia medieval quería desaloxar ao xudeu da sociedade; a contemporánea tende a illar ao estado xudeu da familia das nacións. Israel ofreceulles aos palestinos o territorio que reclaman, e responderon con dous anos de atentados, a pesar de que se comprometeron en cinco tratados de paz con Israel a renunciar ao terrorismo e esgrimir as súas demandas na mesa de negociacións. Matan e mátanse, para destruír Israel, nin un milímetro menos.

O MALO DA PELICULA

Pero para Europa o malo é Israel. Bomba nunha discoteca en Tel Aviv; a BBC de Londres escarba nunha guerra de hai vinte anos para esixir que sexa xulgado por "crimes de guerra" (de cristiáns contra musulmáns) o Primeiro Ministro... xudeu. Israelís son tiroteados día a día e o ministro noruegués anuncia que está permitido. Só produtos israelís boicotea Noruega, e anuncia arrepentirse de facer Nobel da Paz... a Shimon Peres! Unha igrexa de Belén dá asilo a terroristas armados e o Papa exhorta a que non se humille a Arafat. A xudeofobia non pode esgotar a explicación do conflito no Medio Oriente. Pero descoñecela como factor influente, é canto menos inxenuo. A contribución que Europa podería facer á paz é inmensa, se desaprobaran a incitación nas escolas. Até hoxe, Israel nin figura nos mapas dos árabes. Os seus nenos aprenden en clase que Israel debe ser destruído, e que o modelo a imitarse é o "mártir sacro" que se suicida para matar peóns xudeus. A actual ofensiva militar israelí ten como obxectivo desbandar aos grupos terroristas que actuaban con impunidade desde a rexión palestina, desmantelar esa infraestrutura de morte. Cumprindo cos acordos de Oslo, Israel importou desde Tunes combatentes palestinos, proveunos de territorio, diñeiro, armas e prestixio. A súa resposta non foi desarmar o aparello terrorista, senón alentalo, adestralo e glorificarlo. Pero o que ofende a Europa é a autodefensa israelí. O matricidio europeo vén por miles de anos matando xudeus, ou perdoando a quen os matan ou deostando aos xudeus porque non se deixan matar. Se se investise na democratización dos Estados árabes unha pequena porcentaxe do que investiu na de Latinoamérica, Sudáfrica e o mundo comunista, se se esixise a legitimación de Israel e o respecto aos valores humanos, avanzouse cara á paz. Aínda que ese é o quid da cuestión, Europa ten outras prioridades.

Europa? Agora si, agora non; Galicia? Tamén

Por Senén Barro

Nos últimos anos asistimos a un debate sobre a necesidade/oportunidade de incrementar o número de titulados e especialistas en Medicina. Este debate viuse tamén influenciado polo feito de que desde o pasado curso académico os estudantes doutros países da UE poden acceder ao sistema público universitario español cumprindo os requisitos de acceso dos seus países de orixe. Así, por exemplo, os estudantes portugueses poden acceder á nosa oferta pública universitaria a través do seu propio exame de acceso, e viceversa. Algunhas voces solicitan que se poña couto a esta situación. O único medio legal para intentar facelo é poñendo un exame de idioma -unha proba que cada universidade pode opcionalmente establecer como requisito de acceso-. Salamanca fíxoo no presente curso académico. A proba de español requirida foi superada por todos os estudantes portugueses, que foron 153. A USC podería facer unha proba de galego, o que efectivamente permitiría excluír a estudantes, pero aos do resto de España. Por certo, moitos estudantes de Galicia estudan Medicina noutras comunidades autónomas. Dada a demanda existente para estudar Medicina na nosa comunidade, necesitaríamos varias facultades de Medicina para atendela. Claro está, cun custo inxustificable, sen opcións de poder darlles unha formación de calidade, e ao rematar os seus estudos a inmensa maioría iría ao paro ou a responsabilidades ben afastadas das súas lóxicas aspiracións. De feito, España é un dos países que «exportan» máis titulados en Medicina. Os que marchan buscan fóra as oportunidades e/ou condicións profesionais que de momento non lles ofrecen aquí. Todos os anos os estudantes que quedan a centésimas de entrar na titulación séntense especialmente decepcionados, e é comprensible. Pero esta situación sempre se dará en titulacións cunha demanda de acceso que supera amplamente a oferta. En todo caso, e atendendo ao previsible incremento futuro na demanda de profesionais da Medicina, o número de prazas de acceso a esta titulación na USC vense incrementando nos últimos anos.

Para atender este incremento no número de estudantes trabállase nun plan de acción que aumenta a participación na formación dos futuros médicos dos hospitais da nosa comunidade autónoma, singularmente os hospitais universitarios de Santiago, A Coruña e Vigo. Esta situación é boa para os estudantes, que reciben unha formación máis personalizada. Tamén para os hospitais que participan neste proceso de formación, xa que os estudantes son unha fonte de estímulo permanente para a mellora continua dos profesionais clínicos. A sociedade gaña polo aumento progresivo da calidade do seu sistema sanitario e a dos futuros médicos, sen que isto supoña un incremento significativo do custo, xa que non falamos de multiplicar facultades sen razón. Non obstante, tampouco esta medida está exenta de voces críticas, que aluden a unha suposta «territorialidade académica» dos hospitais. Temos exemplos dabondo na historia da humanidade como para saber a qué perversións conducen este tipo de comportamentos de exclusión. Evitemos que os intereses persoais ou que o «non ver máis alá» nos leve a estas posicións, ou acabaremos necesitando salvocondutos para movernos dentro do noso país. Ao tempo, pensemos que construír conxuntamente unha Europa máis poderosa e solidaria pasa por fortalecer aos máis febles, xa que a debilidade local debilita ao conxunto. Tamén por seguir camiñando na construción dun espazo común do coñecemento; común na educación, particularmente na superior, e na investigación e a valorización dos seus resultados. Sen exclusións, sen barreiras de espiños ás persoas, á súa formación, á súa mobilidade e ao seu coñecemento. Son miles de millóns de euros os que nos chegaron de fondos europeos para modernizar e facer avanzar a Galicia. Tamén a Galicia lle corresponde axudar a facer unha Europa máis robusta no seu conxunto.

Tirado de La Voz de Galicia - 22.11.08

Cidades de Europa, Viena.

Cidades de Europa, Praga.

Que significa para min ser europeo

Por Jorge Semprún

Para organizar as miñas ideas sobre Europa, desexo emprender tres viaxes intelectuais co fin de tentar abordar a súa realidade desde un punto de vista cultural e histórico. O tema é vasto e moi rico. é difícil atopar formas apropiadas de atravesar esta inmensidade. Pero podemos situarnos comezando cun recordo. Trátase da Viena de 1935, cara ao final do gran período da cultura vienesa. É a cidade na que pintores e escritores son herdeiros dos grandes tesouros da cultura europea. Aínda vive alí Sigmund Freud. O ano 1935 é importante, o momento no que os dous totalitarismos europeos -nazismo e estalinismo- empezan a volverse en contra un do outro. Os nazis fixéronse co poder en Alemaña e Austria xa empezou a sentir a podremia. O seu Goberno está a ceder ante o fascismo. En Alemaña, as SS de Hitler xa empezaron a liquidar aos plebeios dentro do seu propio movemento, mentres que, na Unión Soviética, Stalin comeza o exterminio da vella garda bolxevique. Dous anos despois, en 1937, durante a Exposición de París na beira dereita do Sena, os pavillóns soviético e alemán alzábanse, desafiantes, un fronte a outro. No pavillón de Hitler figuraban unhas aguias xigantescas; o edificio soviético exhibía aos dous obreiros metalúrxicos do Cáucaso cuxa imaxe faríase famosa en todo o mundo como expresión dun determinado ideal socialista. Xa entón, algunhas mentes lúcidas descubriron naquel enfrontamento unha sorprendente semellanza cultural no surrealismo heroico presente na escultura, a arte e a arquitectura de ambos pavillóns. A República Española tiña un pavillón nesa mesma exposición. España atopábase xa mergullada no segundo ano da guerra civil. A República estaba acosada, en parte debido á política de 'non intervención'. Con todo, aínda a risco de parecer chauvinista, debo mencionar o atractivo daquel modesto pavillón, moderno e aleccionador. Alí estaban o Guernica de Picasso, a Fonte de Mercurio de Alexander Calder, o último cadro de Joan Miró: a arte máis moderna e audaz da época. Era o exemplo dunha próspera relación entre a vangarda política e a cultural. Dous anos máis tarde, en 1939, co pacto xermano-soviético, a República Española desaparecera e os dous totalitarismos dispúñanse a repartirse Europa.

Praga: o heroísmo da razón de Husserl. En maio de 1935, en Viena, un vello filósofo alemán chamado Edmund Husserl deu unha serie de conferencias. Fuxira da súa Alemaña natal por ser xudeu. Xa en 1928, o seu alumno de filosofía e discípulo Martin Heidegger eliminara das primeiras páxinas do seu libro "Ser e tempo" esta cálida dedicatoria: 'Ao meu mestre, Edmund Husserl, con veneración e amizade'. Non quedaba ben -por non dicir algo peor- que un profesor dunha universidade alemá insistise en dedicar o seu libro a un xudeu que fora expulsado do mundo universitario. Poderíase escribir un tomo enteiro sobre o significado desa eliminación asasina, desa negación. Ao borrar o nome, Heidegger pretendía varrer a decisiva contribución da cultura xudía á lingua alemá desde a Universidade, desde a vida cultural alemá no seu conxunto. En 1838, Heine escribira que a gran afinidade existente entre esas dúas nacións innovadoras, o pobo xudeu e o alemán, facía que ambos estivesen destinados a crear en Alemaña, xuntos, unha nova Xerusalén, unha moderna Palestina. Era un soño digno da Ilustración: a fusión das dúas culturas. E por aquel entón podíase pensar que era posible, que nos dirixiamos cara a esa unión. Ao recordar ás grandes figuras da literatura e a cultura alemá do período -Freud, Einstein, Kafka, sen esquecer a Elías Canetti e outros moitos-, é evidente que o elemento xudeu da cultura alemá fixo unha achega incalculable á Europa daquel tempo. E agora, máis de dúas xeracións despois, aínda sentimos a súa ausencia.

A aniquilación segue aí, perséguenos. Co exterminio (e o posterior declive da vida da diáspora, desde a creación do Estado de Israel) desapareceu esa cultura xudía que era, ao tempo, europea e cosmopolita, e esa é, sen dúbida, unha das grandes lagoas na construción actual de Europa. As conferencias de Husserl en 1935 estaban revestidas de termos filosóficos moi abstractos e rigorosos. Falaba de filosofía en plena xestación da crise europea, e facíase unha pregunta crucial: que representa Europa hoxe? A súa primeira resposta era que Europa é, sobre todo, unha entidade espiritual. Non pode definirse polo seu carácter territorial. 'Percibo Europa', dicía, 'non como un país que podamos delimitar nun mapa. Desde o punto de vista espiritual, está claro que Gran Bretaña e os Estados Unidos de América pertencen a Europa.' Pódese ver inmediatamente a que se refire Husserl cando fala do carácter espiritual de Europa: toda unha tradición de pensamento, unha crítica en sentido amplo, que ten as súas raíces na nosa historia cultural. A Europa de Husserl non está vinculada a un anaco de terra nin a todo un discurso sobre o carácter de nación. é máis, a súa segunda idea importante é o concepto de 'supranacionalidade'. é a primeira vez que un filósofo europeo delinea con claridade este concepto. Husserl defende unha transformación digna de Europa no seu mellor aspecto: unha supranacionalidade sen precedentes que nacería da extraordinaria forza espiritual de Europa. As nacións, afirma, só se unen grazas aos ditados do comercio e a perpetua contenda entre poderes, e é necesario avanzar máis aló. O sorprendente é que nestes textos non se fai mención do nazismo. Despois do ciclo de conferencias, Husserl regresou a Alemaña, onde viviría até a súa morte, en 1939. Converteuse ao catolicismo tras refuxiarse nun convento mentres fuxía da persecución. Así é como se salvaron todos os manuscritos daquelas conferencias: gardados no convento e levados ás agachadas polos monxes até Lovaina. A terceira idea de Husserl neste texto tan rico é o seu argumento de que a crise europea de 1935 só podía resolverse de dúas maneiras. Ou ben veriamos a caída de Europa, o seu afastamento espiritual do seu propio significado, o esborralle no odio espiritual e a barbarie, ou ben era posible que Europa experimentase un renacemento espiritual, xurdido do 'heroísmo da razón'. Poderíaselle reprochar ao autor unha liña de pensamento tan abstacta e imposible precisamente sobre un punto da discusión tan importante. Unha filosofía idealista da vontade como único remedio para a desintegración de Europa? Demasiado confuso, sen dúbida. No entanto, o 'heroísmo da razón', aínda que é un concepto abstracto, pódenos axudar a desenvolver unha metáfora histórica moi interesante e concisa. Naquela sala de conferencias de Viena, en 1935, estaba presente un novo estudante checo de fenomenoloxía chamado Jan Patocka, que, meses despois, organizou na mesma cidade o seu propio ciclo de conferencias, no que repetiu as ideas de Husserl sobre Europa. Patocka, que naquel entón non tiña aínda 30 anos, é unha das figuras máis interesantes e inxustamente esquecidas da filosofía europea. Estudou na Universidade de Praga, pero o nazismo e (a partir de 1948) o réxime comunista impedíronlle terminar os seus estudos. Os seus libros son, sobre todo, transcricións de relatorios para seminarios privados, que máis tarde se traduciron ao francés. Un dos tropos intelectuais característicos de Patocka era o regreso constante á conferencia de Husserl sobre Europa. Compuxo unha colección de textos titulada Platón e Europa, e outra chamada A idea de Europa: un poema. Os seus escritos políticos, recollidos nunha antoloxía en francés co título Liberdade e sacrificio, inclúen varios fragmentos sobre Europa. E, dunha maneira tranquila, a súa propia vida reflicte con gran exactitude a expresión de Husserl 'o heroísmo da razón'. Patocka foi, xunto con Václav Havel e Jiri Hajek (ministro de Exteriores durante a breve Primavera de Praga), un dos asinantes da Carta 77, o movemento dos intelectuais disidentes en Checoslovaquia. Jan Patocka morreu o 13 de marzo de 1977, aos 70 anos, despois de ser duramente interrogado pola policía comunista durante 10 horas. O día do seu funeral, os helicópteros da policía sobrevoaron o cemiterio para evitar que a xente acudise á cerimonia. Pecharon todas as florarías de Praga para que ninguén puidese comprar flores e polas na súa tumba. Unha metáfora, na miña opinión, chea de forza. Pensar que este filósofo que, de mozo, asistiu en Viena a aquela serie de conferencias sobre a loita espiritual e filosófica pola supervivencia de Europa -a loita contra a barbarie e a morte da vida espiritual- morreu durante un interrogatorio da policía, e que pecharon todas as florarías mentres lle enterraban... é verdadeiramente tremendo.

Weimar e Buchenwald: Europa contra Europa. Tomemos agora outro camiño para desentrañar o que me parece esencial na cultura espiritual de Europa. Weimar, unha pequena cidade alemá cunha longa e importante historia político-cultural, é un dos lugares máis apropiados, talvez, para inspirar unha meditación sobre Europa, ou mesmo o mundo. Nunha illa situada no río que sae desde o terraplén onde se atopan as murallas da vella cidade, atopamos a casa de verán e o xardín que pertenceron a Goethe. Alí, rodeados de recordos daquel home que foi un gran europeo, un dos defensores do seu cosmopolitismo no sentido máis profundo, podemos reflexionar sobre o que foi de Europa. é un lugar extraordinario, desde logo. Porque Weimar non só foi a 'capital cultural de Europa' en 1999, unha cidade na que aínda se pode ir desde esta casa de verán a visitar os arquivos de Schiller ou Nietzsche; ademais está a poucos quilómetros do que foi o campo de concentración nazi de Buchenwald. Unha proximidade estraña e, á vez, moi instructiva. Esta circunstancia sérvenos como unha especie de 'atallo' para abarcar a historia política e cultural de Alemaña. Nos anos vinte, Weimar foi o lugar no que, só por segunda vez na historia do país, a Asemblea Nacional Alemá reuniuse co fin de tentar elaborar unha Constitución para o que acabou sendo a República de Weimar. Os delegados tentaron crear un sementeiro de democracia parlamentaria que, ao final, os nazis destruíron e enterraron baixo os seus osarios. Agora que tanto a República de Weimar como o campo de Buchenwald desapareceron, podemos empezar a ver o que significa Europa; algo construído precisamente contra o fascismo e contra o estalinismo. Este aspecto era xa totalmente visible en 1937, cando os nazis puxeron Buchenwald en marcha. Ao principio, encheuse coa oposición política alemá, os comunistas e socialdemócratas. Despois, está claro, converteuse nun campo internacional no que estaban representados todos os pobos de Europa. Pero non era un campo de exterminio, como Auschwitz ou Birkenau. Non tiña cámaras de gas. Era un campo no que se destruía á xente co traballo forzado, non mediante a eliminación repentina. O campo pechouno o Terceiro Exército norteamericano, dirixido polo xeneral Patton, e en xuño de 1945 estaba baleiro. Pero en setembro daquel mesmo ano volveu abrirse como campo especial baixo a autoridade das forzas soviéticas, e houbo que esperar a 1950 (tras a creación da República Democrática Alemá) para que pechase definitivamente e se convertese nun lugar de recordo. Por conseguinte, trátase dun sitio cheo de significado. Nel álzase un museo do nazismo. Pero hai que ler nos carteis das mostras con gran coidado se non se quere saír coa impresión de que o campo o liberou o Exército Vermello, e non os norteamericanos. De forma que agora existe outro museo máis pequeno xunto ao primeiro, que conta a historia do campo soviético. En Buchenwald temos a historia de Europa nun impresionante resumo, a historia da Europa contra a que se constrúe a Europa de hoxe.

Londres: Orwell redescubre a democracia. Debemos dar un último rodeo por Londres. George Orwell (cuxo verdadeiro nome, como saben, era Eric Blair) loitou en España, nunha Brigada Internacional relacionada coa extrema esquerda europea -unha agrupación diametralmente oposta ao estalinismo-, cuxa representación local era o Partido Obreiro de Unificación Marxista (POUM). Plasmou a súa experiencia nun libro fantástico, Homenaxe a Catalunya. A mediados de 1940 comezou outro libro extraordinario, O león e o unicornio, que terminou en 1941, xusto antes de que os nazis invadisen a Unión Soviética. Orwell, internacionalista e marxista de extrema esquerda, inimigo do estalinismo e acosado a diario polas incursións aéreas da Luftwaffe ('Mentres escribo, uns seres humanos moi civilizados voan sobre a miña cabeza e tentan matarme'), reaccionou de forma sorprendente: propúxose redescubrir Inglaterra. O león e o unicornio é un libro pioneiro, no que reclama un sentido de identidade nacional alguén que se viu empuxado ao radicalismo extremista precisamente polo seu internacionalismo (un dos motivos da súa oposición ao estalinismo era que abandonara a idea internacionalista para dedicarse a construír 'o socialismo nun só país'). Desde a perspectiva actual, o encontro de Orwell con Inglaterra é un redescubrimiento non só da identidade, senón tamén da democracia liberal, por parte dunha persoa que procedía dunha posición marxista. Porque hai que explicar que a democracia liberal non só estaba no punto de mira de fascistas e nazis, senón tamén da extrema esquerda. Era unha democracia anquilosada, manchada polo 'pensamento xudeo-bolxevique', e que tiña inimigos en ambos os bandos. De forma que, hoxe, o ensaio de Orwell parece ter tamén como tema esencial a democracia, como condición previa universal das sociedades occidentais. Quizais debería empezar por aquí. Pero vou terminar con iso, ou volverei comezar.

Porque en Europa, hoxe, está moi claro que a unidade europea só pode fundarse na razón democrática, os principios da democracia e a certeza dos seus valores. Moitos intelectuais de Occidente afán pór en dúbida ou denigrar o carácter universal da democracia. No seu lugar, prefiren defender os valores locais da vida comunitaria, a calidez e o apoio existentes nesas comunidades, a comunidade en si. Con todo, na Europa que estamos a construír, os principios básicos de Orwell, universalistas e democráticos, poden trasladarse aos valores locais de moitas maneiras. E, sobre esta base, está perfectamente claro que a unidade de Europa, hoxe, só pode construírse a través da diversidade. Existe quen afirma, cunha ecuanimidade extraordinaria, que Europa debe ter unha única lingua, como o latín medieval na Idade Media. Na miña opinión, iso sería un desastre. Equivalería a renunciar á nosa historia e as nosas raíces comúns. Algúns partidarios desa medida están convencidos de que o francés é o único idioma que merece ocupar esa posición, debido á súa claridade, a súa capacidade de abstracción e a súa precisión. Pero a base democrática de Europa debe construírse partindo do coñecemento de varias linguas, non coa imposición dunha nova lingua franca. A diferenza doutras rexións do mundo, Europa ten a oportunidade de recorrer a unha gran variedade de linguas e culturas, e iso é unha enorme vantaxe lingüística. (O idioma máis falado no mundo é o chinés). Agora ben, entre elas dispón de catro linguas intercontinentais, se non universais: inglés, español, portugués e francés. Voume a permitir outro instante de chauvinismo para dicir que a única lingua que se atopa irresistiblemente en expansión no mundo actual é o español. O inglés tamén se estende, pero vai moi por detrás. O español mesmo compite co inglés en Estados Unidos, que constitúe o bastión da lingua inglesa no mundo actual. Por tanto, con catro linguas universais en Europa, temos a posibilidade de construír o carácter espiritual europeo a través da diversidade e o respecto cultural, o coñecemento e a práctica de todas as linguas e culturas. Hoxe, a unidade europea ten que adquirir sentido a través da súa diversidade cultural na teoría e a práctica: e iso significa que todo o mundo, en Europa, fale polo menos dúas linguas europeas.

El Pais - 15.03.2002

Un tema tradicional que como poucos fai resoar o corazón da vella Europa arrincada por europeos. Estremecedor Idish Mamme.

Europa réndese

Por Abel B.Veiga Copo

Ante a crise, ante o liderado, ante o protagonismo, a Unión Europea perde forza, réndese, sublime, perdida na súa propia indiferenza. Está á expectativa, inoperante, sen ideas. Pasiva, sen tomar un rumbo, sen marcar unha propia pauta. Esperando que outros fagan, culpando e responsabilizando deste desastre económico o falso liberalismo sen escrúpulos e ausencia de supervisión real da economía e o sistema financeiro norteamericano. Pero esquece que os riscos non coñecen de fronteiras, os riscos sistémicos están aí, que as economías nunca máis que hoxe son interdependentes. Que os restos e as ameazas son practicamente comúns para todos. Epígonos dun liderado falso e efémero convocan un cumio que reúne os catro países europeos que ao mesmo tempo pertencen ó G-8, isto é, o club dos máis industrializados, sete máis Rusia, a nova Rusia de pasados imperiais e en pleno transo de botar un pulso a esa Europa hoxe descreída, mal liderada e sen un rumbo certo e claro. Vaia remedos de líderes o francés, o inglés, italiano e a alemá, bastante teñen con mirar cara a dentro, non só nos seus propios países, tamén nos seus propios partidos.

O Fondo Monetario Internacional alerta do embate esgazador desta crise económica, de que fai falta unha resposta conxunta e coordinada da Unión Europea. E Bruxelas mira cara a outro lado entre tímida e sen saber moi ben que facer, que decidir, e por quen. A espera acábase, afoga as ideas. Non, non se acaba o liberalismo nin tampouco é a intervención do Estado a solución a todo. Uns escandalízanse, outros seguen na súa propia e mesiánica cegueira e os moitos piden o auxilio e a intervención do Estado. Papá Estado, o orzamento, os impostos de todos os contribuíntes como salvadores do insaciable vórtice de executivos e especuladores que levaron a economía cara ó abismo. As crises non son malas, ó contrario, limpan toda a follaxe e toda a maleza, pero quen a sofre, xa se sabe. Maximización privada de beneficios e privilexios para uns poucos, socialización por parte de todos das perdas, dos danos. Esta foi e é a tónica do capitalismo, o único sistema que temos, probablemente non sexa o mellor, pero non hai outro novo e todo o que o rodea era infinitamente peor. Foi a desregulación progresiva dos mercados financeiros, consentida e acirrada polos gobernos, a que levou a este desastre sen paliativos. Non hai controis ou estes son netamente insuficientes. Non hai solidez real no sistema financeiro, por moito que proclame ou arengue o noso presidente do goberno en Nova York. Vinte mil euros por cliente no Fondo de garantía bancario é simplemente irrisorio. Bastaría que concursase unha mediana entidade de crédito para que o pánico non só se estendese en todo o sector financeiro, tamén na cidadanía. Son os excesos e o descontrol o que lastrou todo. A prudencia non existe nun século XXI confuso e aloucado.

Esa Europa que non é capaz de decidir cara a onde vai, con quen vai e como vai. Unha Europa incriblemente timorata, perdida na ciénaga dos voluntarismos nefastos e os egos descridos. Unha Europa sen un temón, sen un motor que empuxe. Somos demasiados, e á vez enormemente diferentes. En tempos de bonanza nada se critica, en tempos de crises todo se envolve dunha atmosfera nacional e identitaria que esquece o proxecto común.

Tirado do xornal Galicia-Hoxe

O secreto de Europa. "El niño con el pijama de rayas" un novo e imprescindíbel recordatorio do que no corazón da nosa Europa aconteceu non hai demasiado. Nunca esquecer.

Fronte á doutrina Putin

Por André Glucksmann

Hai días, ás veces horas, nos que o mundo dá un envorco. Ao trastornar os equilibrios entre as potencias e, sobre todo, o equilibrio de ideas e prexuízos nas mentalidades, agosto de 2008 abriu un deses períodos de crise. A organización faraónica dos Xogos Olímpicos foi unha escenificación da vontade de poder de China, que representa un dos principais desafíos do século XXI. A invasión de Xeorxia anunciou ao mundo con rudeza que a Rusia imperial e sen fronteiras regresara. Nada disto debe sorprendernos, a non ser, precisamente, a propia sorpresa e o desconcerto da opinión pública occidental mentres folgazaneaba nas praias. Hai xa 30 anos que China, unha vez desterrados as dogmas da economía marxista, vén facendo realidade un milagre que a levantou até o segundo ou terceiro posto do mercado mundial. Pronto fará 10 anos que o verdugo de Grozny impúxose como novo tsar. Nin o espectáculo maxistral de Pequín nin a incursión dos tanques rusos ante Tbilisi eran imprevisibles. O único veo que cae é pois o das nosas pueris ilusións. Consideremos a cuestión rusa. Con que dereito restregarse os ollos manifestando unha inocente decepción fronte á agresividade de "o noso amigo" Putin, cuxos ollos azuis (Bush), boas maneiras (Blair), gran cruz da lexión de honra (Chirac), frecuentación da Riviera italiana (Berlusconi) e dietas de Gazprom (Schroeder) seduciron á flor e nata da política occidental? Non hai peores xordos que os que non queren ouvir. Os axiomas fundamentais da doutrina Putin foran proclamados desde o Kremlin en voz alta e clara:

1. "A maior catástrofe xeopolítica do século XX foi a disolución (en 1991) da Unión Soviética". Que podía esperarse dun tenente coronel dos servizos secretos comunistas que, en 2005, minimizaba os horrores da historia recente fronte ao desmoronamiento -que el desexaba provisional- da súa xerarquía? A Primeira Guerra Mundial (10 millóns de mortos) e a Segunda (50 millóns de mortos), Hiroshima, Auschwitz-Birkenau e os gulags non parecen senón apuntamentos de perdas e beneficios na súa contabilidade. A abominación das abominacións segue sendo a defección de Yeltsin, que, despois de que Gorbachov se negase a enviar os tanques contra os pobos do Leste de Europa, permitiu a Ucraína, os países bálticos, Xeorxia, Kazajstán, Acerbaixán, etcétera, alcanzar pacíficamente a independencia, rompendo con 70 anos de opresión bolxevique.

2. Os movementos de masas democráticos -Revolución das Rosas en Xeorxia (2003), Revolución Laranxa en Ucraína (2004)- serían, ao parecer, indicios dunhas "revolucións permanentes" que ameazan os cimentos do Estado ruso cunha subversión financiada pola CIA, a OTAN, a man negra estranxeira e os malos rusos. A miña amiga Anna Politkovskaia contoume uns días antes do seu asasinato o pánico inconmensurable que suscitaron os alegres levantamentos de Tbilisi e Kiev nas altas esferas de Moscova. Os mandamases do Kremlin, alarmados, víronse xa coa auga ao pescozo e esaxeraron irracionalmente a proximidade do perigo. De aí a represión desproporcionada de toda contestación. De aí a prensa baixo tutela, as voces discordantes amordazadas e os asasinatos ou encarceramentos dos máis obstinados. De aí o intento de erradicar mediante a chantaxe do petróleo e o gas, ou a compra contante e sonante das conciencias, ou mesmo, chegado o caso, a ameaza dos tanques, o desexo de emancipación das súas "veciños próximos". A marcha sobre Tbilisi viña significar: "Son eles ou nós". E o amable Medvéded, no que os soñadores depositaban as súas esperanzas, coreaba: "Saakashvili = Hitler". A verdadeira sorpresa de agosto de 2008 non veu da man de Putin, senón de Europa, que recobrou unha firmeza que xa non recordabamos. Reaccionando inmediatamente, a Presidencia francesa negociou un delicado e ambiguo cesamento do fogo que polo menos freou a ofensiva sobre a capital xeorxiana. Despois, a UE, que reaccionou ao unísono, negouse a pechar os ollos ante a anexión apenas disimulada de Abjasia e Osetia do Sur. Europa non se deixou levar polo pánico: nin retorno á guerra fría ("Yalta quedou atrás", declarou Nicolas Sarkozy), nin angelismo ("as vacacións da historia terminaron", encadeou Donald Tusk). O tempo dirá se os 27 son capaces de manter o rumbo e de desfacerse dos chantaxistas para forxar unha política enerxética común e negociar de igual a igual cos seus provedores rusos, que necesitan vender tanto como nós comprar. O Kremlin non modificou as súas intencións ante o rexeitamento europeo do feito consumado, pero o seu ton volveuse máis conciliador. é a proba de que especula coas relacións de forza, explorando sen cesar até onde pode chegar. Botando pulsos non ten igual, pero agora descubriu que non todo lle está permitido. Xeorxia non é unha segunda Chechenia. A pesar das fanfarronadas que acompañan ás súas petro-bebedeiras, Rusia sabe que o futuro non se presenta halagüeño para ela; ningún dos seus spin doctors repetiría hoxe as baladronadas de Jruschov: "Pronto alcanzaremos e superaremos a Estados Unidos". O país, presa do alcoholismo, das mafias e a corrupción, do paro, a tuberculose e a sida, da prostitución e a vertixinosa caída demográfica, e cunha esperanza de vida terceiromundista, está exangüe. Chegará a poboación deste inmenso subcontinente a ser inferior á de Francia en 2050? O 70% do orzamento nacional depende da venda de enerxía e materias primas. Nada de todo isto favorece unha chantaxe duradeira contra unha Europa próspera, máxime cando os medios de perforación e almacenamento rusos son precarios e a orientación do fluxo enerxético cara a Asia esixe unha capacidade de transporte cuxa construción require unha ou varias décadas. Sucedáneo dunha grandeza perdida, a elección dunha política todoterreo e nociva pode impresionar durante un tempo, pero non restaura o prestixio dun coloso con pés de barro. O illamento diplomático de Rusia tras a expedición contra Xeorxia é palpable. De feito, non conseguiu que se recoñeza a seudoindependencia das súas anexións en Abjasia e Osetia?, a non ser por Hamás e unha Nicaragua con añoranzas guevaristas! Ao negarse a dar o seu asentimiento, China demostra que non haberá un bloque de capitalismos autoritarios que, baixo a batuta de Putin, inaugure unha nova guerra fría contra as democracias. Só se mostran compracentes aqueles réximes aos que a alza do prezo do petróleo salvou provisionalmente. A Venezuela de Chávez e o Irán de Ahmadineyad comparten as pulsións nocivas da Rusia de Putin: toda crise política, diplomática, social ou militar susceptible de facer aumentar a cotización do cru e encher as contas offshore parécelles digna de ser apoiada. Pola contra, á vontade de poder que, polo momento, anima a economía chinesa, como a da UE e EE UU, convenlle a baixa dos prezos da enerxía. Moscova e a súa vontade de desestabilizar están encastillados nunha soidade mundial. Aínda que non ensine os dentes, a incipiente e aínda incerta firmeza da UE, se non cede, pode obrigar ao seu gran veciño continental a moderar os seus ardores conquistadores. Con todo, sería conveniente que a opinión pública apoiase esta postura sen deixarse intimidar polas alusións apocalípticas que tanto gustan aos propagandistas do Kremlin. Nicolas Sarkozy evitounos o penoso espectáculo que un primeiro ministro francés, Pierre Mauroy, dese na Asemblea Nacional ao proclamar en 1981 que non había que "engadir ás desventuras dos polacos (reos por entón de Bréznev e Jaruzelski) as desventuras dos franceses, privados do gas necesario para cociñar os seus filetes con patacas". A pesar das mentiras pregoadas polo dúo Putin-Medvéded, a crise de agosto de 2008 non enfronta á belicosa, "nazi" -segundo o Kremlin- e pequena Xeorxia coa potencia "fraternal" do seu gran veciño. Nin tampouco ás democracias capitalistas cun suposto eixo autocrático Moscova-Pequín, non menos capitalista. Nin sequera a dúas culturas: a europea das liberdades coa do soberanismo nacionalista. A crise decisiva de agosto de 2008 coloca á opinión pública europea fronte a si mesma. Europa suicidarase a base de gas? Resistirá ou se dobregará ante a doutrina Putin?

El País 25.09.08

Unidade transatlántica respecto de Rusia

Por Condoleezza Rice

Durante gran parte do mes pasado, a atención mundial estivo centrada en Rusia. Aceptamos o reto urxente de apoiar a Xeorxia tras o ataque ruso, un reto que, polo momento, estamos a cumprir con éxito. A principal pregunta que xorde, e que abordei cumpridamente nun discurso o pasado xoves, é a seguinte: que implican os acontecementos do mes pasado para a relación de Rusia co mundo e, en particular, con Estados Unidos e a Unión Europea? As circunstancias que rodearon o conflito do mes pasado son ben coñecidas. Ambas as partes cometeron erros, pero a resposta dos líderes rusos -invadir un Estado soberano a través dunha fronteira recoñecida internacionalmente e tratar despois de desmembrarlo recoñecendo Abjasia e Osetia do Sur- foi desproporcionada. E os responsables deste comportamento non son os veciños de Rusia, nin a ampliación da OTAN, nin Estados Unidos, senón os líderes rusos. Quizá máis inquietante, con todo, é que o ataque de Rusia axústase a un patrón de comportamento que empeora desde hai anos e que inclúe, entre outras cousas, o uso do petróleo e o gas como instrumentos de coerción, a ameaza de apuntar con armas nucleares a países pacíficos e a supresión da lei e a liberdade en Rusia. A imaxe que resulta é a dunha Rusia cada vez máis autoritaria e agresiva. O ataque a Xeorxia levounos a un momento crítico, pero non determinante. Os líderes rusos están a tomar decisións desafortunadas. Pero poden tomar outras. O futuro de Rusia está en mans de Rusia. Pero as súas decisións dependerán, en parte, das accións dos demais, especialmente de Estados Unidos e os seus aliados europeos. A invasión de Xeorxia por parte de Rusia non logrou, nin logrará, ningún obxectivo estratéxico duradeiro. E o noso obxectivo estratéxico agora é deixar claro aos líderes rusos que as súas decisións están a situar ao seu país nunha vía de sentido único cara ao illamento e a irrelevancia internacional de forma voluntaria. Para alcanzar este obxectivo requirirase determinación e unidade por parte de Estados Unidos e Europa. Non podemos permitirnos dar validez aos prexuízos que parecen ter algúns líderes rusos: que se se presiona aos países libres -se se intimida, ameázase e agrídese-, cederemos e, finalmente, renderémonos. Estados Unidos e Europa deben facer fronte a esta actitude e non permitir a agresión de Rusia para lograr un beneficio estratéxico. Nós e os nosos aliados europeos estamos, por tanto, actuando como un só en apoio de Xeorxia. Estamos a encabezar o movemento mundial de axuda á reconstrución de Xeorxia. A porta a un futuro euroatlántico permanece completamente aberta para Xeorxia e a nosa alianza continuará traballando para facer realidade ese futuro. Ao mesmo tempo, Estados Unidos e Europa están a apoiar, inequivocamente, a soberanía, a independencia e a integridade territorial dos veciños de Rusia. E non permitiremos que Rusia exerza un veto sobre o futuro da nosa comunidade euroatlántica, nin sobre a que países ofrecemos entrar nela, nin sobre a opción deses estados de aceptar. Deixámosllo especialmente claro aos nosos amigos de Ucraína. Estados Unidos e Europa están a aumentar a súa cooperación en busca dunha maior independencia enerxética. Aumentaremos a defensa da economía enerxética global e aberta das prácticas abusivas. Non pode haber un conxunto de normas para Rusia, S.A. e outro para os demais. Estados Unidos e Europa non permitirán que os líderes rusos, ao mesmo tempo, benefíciense das normas, mercados e institucións internacionais e desafíen as súas mesmos cimentos. Non hai unha terceira vía. Unha Rusia do século XIX e unha Rusia do século XXI non poden operar no mundo ao mesmo tempo. Para alcanzar todo o seu potencial, Rusia ha de estar plenamente integrada na orde internacional político e económico. Pero Moscova está na precaria situación de atoparse metade dentro, metade fóra. Rusia depende do mundo para lograr o éxito e non pode cambiar iso. Os líderes rusos xa están a albiscar como pode ser o futuro se persisten no seu comportamento agresivo. En contraste coa situación de Xeorxia, a posición internacional de Rusia é a peor desde 1991. A súa cooperación nuclear para fins civís con Estados Unidos non vai a ningún sitio. Os líderes rusos están a facer que sufra a economía do seu país. O seu intento de entrar na Organización Mundial do Comercio atópase en perigo, igual que a de entrar na Organización para a Seguridade e Cooperación en Europa. Pero quizá o peor efecto secundario de todos para Moscova é que a súa actitude puxo basicamente en dúbida cal das dúas visións do futuro de Rusia é a que está a guiar o país. Recentemente, o novo presidente Dimitri Medvedev trazou unha visión positiva e avanzada do futuro do seu país. Este camiño tiña en conta as vulnerabilidades de Rusia, pedía máis reformas internas e, o que é máis importante, recoñecía que Rusia non se pode permitir unha relación co mundo baseada no antagonismo e o distanciamento. Necesariamente, Estados Unidos e Europa continuarán perseguindo os seus intereses comúns con Rusia: loitando contra o terrorismo, impedindo que Irán consiga armas nucleares, dando forma a un Oriente Medio seguro no que haxa paz entre palestinos e israelís e evitando que o Consello de Seguridade volva ser a institución paralizada que foi durante a Guerra Fría. Pero sería unha verdadeira mágoa que a nosa relación con Rusia non superase nunca o nivel dos intereses, pois as mellores relacións entre países son as que tamén comparten obxectivos, aspiracións e valores. Queda por ver se os líderes rusos vencerán a súa nostalxia doutra época e conformaranse coas fontes de poder e exercicio de poder do século XXI. A decisión é de Rusia e só de Rusia. E esperamos que os líderes rusos elixan responsablemente, polo ben do seu pobo e do mundo.

El Mundo 25.09.08

Quen quere unha segunda guerra fría?

Por Shlomo Ben-Amí

Presaxia a guerra no Cáucaso unha segunda guerra fría? Ou seica Rusia pretende con ela convidar a Occidente a reformular o statu quo mundial imperante desde o final da primeira guerra fría? Non hai dúbida de que o Exército ruso non está preparado para unha confrontación con Occidente. Non só a espionaxe rusa non logrou adiantarse ao ataque xeorxiano contra Osetia do Sur, senón que os dispositivos de guerra electrónica rusos e as súas mal equipadas tropas de infantaría parecían trasnoitadas reliquias soviéticas. Pero na guerra non hai que exhibir armamento de última xeración para transmitir unha mensaxe política contundente. Despois de todo, o peso internacional de Estados Unidos está a minguar, a pesar de que o seu Exército segue sendo a máis complexa maquinaria militar da historia. Ao demostrar que EE UU perdeu o monopolio do uso unilateral da forza, Rusia puxo abertamente en cuestión a Pax Americana xurdida da vitoria estadounidense na guerra fría. A guerra en Xeorxia non tería lugar se EE UU non xestionase de maneira tan desastrosa a súa hexemonía mundial. EE UU iniciou unha calamitosa guerra en Iraq, perdeu máis dunha oportunidade de atraerse ao réxime revolucionario iraniano, presionou para que a OTAN ampliase sen cesar até chegar aos limiares de Rusia e, cando os rusos protestaron polo despregamento de mísiles defensivos en Europa Oriental, mostrou a súa arrogancia facendo oídos xordos. Amparándose na "guerra contra o terror", EE UU, ao penetrar en países centroasiáticos como Afganistán, Paquistán, Usbequistán, Kirguizistán, Kazajstán e Tadxiquistán, alentou o medo de Rusia a verse cercada. Para contrarrestar o que considera unha hostil estratexia de EE UU, o Kremlin está a fomentar alianzascoa Cuba de Raúl Castro e a Venezuela de Hugo Chávez. E en Oriente Próximo, Rusia non está a escatimar medios para recobrar algúns dos resortes que tiña e impedir así que Estados Unidos sexa o único actor na rexión. A recente visita do sirio Bashar al Assad a Moscova pon claramente de relevo o potencial dunha nova alianza. Cando EE UU propón sancións a Irán, Rusia non deixa de pór obstáculos, á vez que asina contratos enerxéticos con ese país e está a piques de venderlle sistemas de defensa antiaérea destinados a frustrar posibles ataques israelís ou estadounidenses. Unha das vítimas do unilateralismo estadounidense posterior á guerra fría foi a Alianza Atlántica. Non todos os aliados de EE UU comparten a súa obsesión por ampliar a OTAN, e Europa non ten ningunha intención de seguir os pasos do impulsivo presidente xeorxiano e verse arrastrada polas ex repúblicas bálticas e Polonia a un enfrontamento con Rusia. Europa, que depende das subministracións enerxéticas rusos, non está disposta a entrar nunha nova guerra fría. En canto a súa alternativa para o petróleo ruso -Irán- é indixerible para os estadounidenses. A Occidente non lle beneficia retomar a guerra fría. Iniciativas como ameazar a Rusia con expulsala do G-8 ou deixala fóra da Organización Mundial de Comercio non farán máis que aumentar a súa sensación de illamento, acentuar o seu autoritarismo e levala a desempeñar o papel de potencia revolucionaria contraria ao statu quo na antiga esfera de influencia soviética e mesmo noutros territorios. As minorías rusas en Ucraína, os Estados bálticos e Moldavia poderían desatar un novo imperialismo ruso. Pero Rusia, con multitude de problemas internos e unha inseguridade crónica nas súas extensas e despoboadas zonas fronteirizas, tampouco ten interese nunha segunda guerra fría. A pesar de chegar recentemente a un acordo de demarcación fronteiriza con China, Rusia nunca poderá estar segura de cales son realmente as intencións da súa veciña, unha potencia colosal e famenta, tanto de materias primas coas que alimentar a súa florecente economía como de espazo vital para a súa enorme poboación. Como demostrou a guerra no Cáucaso, a economía globalizada non supón unha garantía total contra as guerras. Pero unha cousa é asumir un risco calculado, como os rusos fixeron ao presupor con razón que Occidente non entraría en guerra por Xeorxia, e outra moi diferente que Rusia poña en perigo os colosais éxitos económicos dos últimos anos nunha confrontación con valor cos países occidentais. En realidade, a guerra en Xeorxia xa ocasionou a Rusia a súa máis grave crise financeira desde 1998, cando estaba practicamente en bancarrota: en só unha semana a fuxida de capitais ocasionou ao país perdas por valor de 17.000 millóns de dólares. A Bolsa de Moscova perdeu o 15% do seu valor en agosto, e o banco central ruso prognostica que este ano o investimento estranxeiro reducirase nun 25%. Rusia debe buscar unha auténtica colaboración estratéxica con Estados Unidos, e este debe comprender que Rusia, séntese excluída e desprezada, pode ser un gran aguafiestas en todo o mundo. Desatendida e desprezada por EE UU desde o final da guerra fría, Rusia precisa integrarse nunha nova orde mundial que respecte os seus intereses como potencia renovada.

El País 17.09.08