Europa tras o "ciclón Sarkozy"

Por Mateo Madridejos, xornalista e historiador

El Periódico de Catalunya - 13.12.08

O presidente de Francia, Nicolas Sarkozy, non tivo un camiño de rosas no seu semestre como líder da Unión Europea (UE), pois o seu mandato comezou co inesperado desafío dos irlandeses, que o 12 de xuño votaran contra o tratado de Lisboa, e conclúe no medio das disputas sobre as receitas financeiras, o cambio apresurado das alianzas tradicionais -de Berlín a Londres- e as turbulencias da pavorosa crise económica. A locomotora franco-alemá, que debía tirar do tren comunitario cara a metas máis ambiciosas, está en vía morta neste período de controversia e incerteza. A vella aspiración francesa dun Goberno europeo capaz de contrarrestar os rigores antiinflacionistas do Banco Central Europeo, imbuído de espírito alemán, estase apolillando nalgún arcón do Elíseo. Co seu voluntarismo desenfreado e os seus hechuras napoleónicas, Sarkozy soliviantó á cancillera alemá, Angela Merkel, máis serena e previsible, que sentiu incómoda e non compartiu as présas nin as iniciativas extemporáneas. Os alemáns non ocultaron o seu desdén polo estilo improvisado e populista de Sarkozy, até o punto de que o circunspecto Frankfurter Allgemeine Zeitung considerouno "un bombeiro exemplar, pero non un arquitecto". Coa guerra lóstrego de Xeorxia, Sarkozy liquidou en só tres días todos os usos da UE, tan paciente e laboriosamente construídos, ao negociar en solitario e sen mandato un acordo con Moscova. En Berlín rechinaron todas as engrenaxes da añeja doutrina da Drag nach Osten (Marcha cara ao Leste), agora revitalizada no medio do barullo e o resquemor que orixinan a utilización dos hidrocarburos rusos como unha peza crave para a subministración energé- tico e a nova arquitectura da seguridade europea. Se un ministro francés describiu a Estados Unidos como a "hiperpotencia", os norteamericanos devolveron o cumprido considerando a Sarkozy un "hiperpresidente" que o mesmo halaga os oídos dos senadores de Washington, ao radicalizar o discurso contra Irán ou acabar coa herejía francesa no seo da OTAN, que se declara en sintonía co presidente Bush para arrincar a este, tamén en nome de Europa, a convocatoria dun cume do G-20 ampliado para disparar a primeira salva contra a recesión, pero que resultou ser un modesto petardo en forma dun estraño comunicado encomiástico das institucións responsables do naufraxio.

NO MEDIO da borrasca financeira, a confusión foi total. O globalizador converteuse ao máis rancio nacionalismo. Tras exaltar na súa campaña electoral os valores do traballo, o mérito e o risco, con acentos inequivocamente neoliberais, Sarkozy entoou un réquiem anticipado polo capitalismo sen freo, asimilado pola esquerda francesa co ?anglosaxón?. Logo denigró ?a ditadura do mercado? e creou un fondo de investimento para protexer ás empresas dos depredadores estranxeiros. Pierre Moscovici asegurou con sorna que "Sarkozy non é un socialista", despois de que este preguntásese: "Convertinme en socialista?", e respondese ambigua e retóricamente: "Quizais". Cando se fixo evidente que non podía contar con Merkel, o presidente volveuse cara a Londres, sen apartarse da tradición intervencionista e sen recapacitar na contradición de concordar o futuro de Europa cun euroescéptico como Gordon Brown, adepto do librecambio e americanófilo reputado, que disuadiu a Tony Blair de ingresar na eurozona. O último episodio da guerrilla diplomática foi a reunión de Sarkozy con Brown e o presidente da Comisión Europea, José Manuel Barroso, na capital británica para preparar o cume de Bruxelas, unha afronta desdeñada por Berlín. Sarkozy pasou pola presidencia como un ciclón e fixo avanzar a causa dunha Europa unida, aínda que espertou temores de empresas incertas ou fráxiles cimentos sacudidos por unha estratexia aventurada. Os socios reaccionaron en orde dispersa ante os embates da crise, mediante receitas nacionais, máis a acción do presidente de quenda, guiada polo pragmatismo, ofreceu un anticipo do que Europa pode facer e representar se progresa cara á integración. ?Moita acción e pouca sustancia?, resumiu un diario alemán, quizá ofuscado ante unha ejecutoria que marcará un fito nos anais do europeísmo.

NUN NIVEL sen precedentes, a UE estivo en primeira liña, forzada na súa coherencia e as súas contradicións por un presidente eurófilo, volcánico, obsesionado polo telexornal das oito da tarde e paradoxalmente nacionalista. Sarkozy axitou os protocolos, xa que non as conciencias, desde que convocou un cume da zona euro en París (12 de outubro), á que por primeira vez agregouse Brown. "Xamais Europa foi gobernada con tanta forza", exclamou o luxemburgués Jean-Claude Juncker. Os problemas estruturais quedaron preteridos pola urxencia financeira, desde o tratado de Lisboa, coa súa precaria arquitectura institucional, á conveniente pero por agora inviable incorporación británica á eurozona. Os danos na alianza franco-alemá, con todo, ensombrecen a perspectiva agora que Europa queda en mans dos euroescépticos checos desde o 1 de xaneiro e Alemaña segue paralizada pola precampaña electoral. E resulta arduo adiviñar os efectos a longo prazo do furacán co ollo en París