Europa abre os ollos?

Por Eli Cohen

Desde a creación da Unión Europea -anteriormente Comunidade Económica Europea- a batuta nas decisións internacionalmente relevantes no seo de devandito organismo, sen contar a Gran Bretaña, sempre a levaron o eixo Franco-Alemán. Os países que se foron adherindo -antigas ditaduras como Portugal, España ou Grecia e antigas ditaduras soviéticas como a RDA- non perturbaron ese liderado que exercían de facto os dous xigantes europeos. Con todo, dous motivos fixeron que este liderado -sen contar a Gran Bretaña, de novo, non o esquezamos- cambalease e desembocase nunha pluralidade de opinións respecto de decisións internacionais de calibre: a guerra de Iraq e a ampliación en 2005 a 25 Estados membros, incluíndo a moitos dos que estaban alén do ?Pano de Aceiro?. No primeiro caso, as gretas na unidade europea continental foron máis que evidentes situando a Francia e a Alemaña, xunto a Bélxica, Luxemburgo e outros membros, en contra da opción de apoiar a EEUU pola que se decantaron Gran Bretaña, España, Italia, Dinamarca, Portugal e os novos países que se estaban incorporando á UE. No segundo caso, a maioría das antigos réximes comunistas, como Polonia ou República Checa, a máis diso ser membros de pleno dereito da UE, en política internacional e relacións internacionais, miran a Wáshington antes que a Bruxelas. Se a estes dous agravantes da pluralidade de opinións no seo de Europa respecto de temas internacionais de importancia, sumámoslle que, o liderado en Francia e Alemaña cambiou cara a unha posición atlantista, concluímos, en suma, que nas decisións internacionais de gran importancia, a UE pende, sempre, da decisión que tome EEUU. É un feito incontestable. Xa sexa por afinidades ou contraposicións ideolóxicas ?que son as máis comúns causas- a UE crear, no seu obxectivo implícito, para competir cos EEUU. Intentar superar a un opoñente, inevitablemente fai que se dependa de cada paso que dea. Posición ante Irán Logo de Iraq no ano 2003, e anteriormente Afganistán en 2001, o seguinte reto internacional co que se atopou Occidente ?o xenocidio de Darfur, como todos os que acaecen en África, pasou desapercibido- foi o ansia nuclear iraniana. Nesta ocasión, mentres EEUU se mostrou intransixente, Europa intentouno case todo: roldas de negociacións -suspendidas pola UE como tal pero continuada por outros países membros-, conversacións bilaterais, disposición a axudas económicas, máis negociacións...todo en balde, posto que Irán non cedeu un chisco nas súas aspiracións. De aquí a un par de anos, probablemente, se Irán consegue a bomba atómica, enfrontarémonos a unha crise mundial que podería resultar devastadora. E os intentos europeos por evitalo -todos no plano da negociación e as cesións- déronse de bruzos. Un síntoma europeo que recorda aos escuros e preagónicos tempos de Chamberlain e Daladier no apaciguamiento a Hitler. Con todo, a toalla non está tirada aínda. Un novo liderado xa comentado no eixo franco-alemán -especialmente o protagonizado por Nicolás Sarkozy- trae novos aires ante un panorama turbio e, a curto prazo, desolador. Xa o conta o Jerusalem Post nun editorial titulado: Espertar Europeo. Tanto é así que, na súa recente xira europea, o premier israelí Ehud Olmert visitou París e Londres, e obtivo de Nicolás Sarkozy e de Gordon Brown compromisos fronte a Irán. Brown dixo que, hai que continuar coas sancións económicas, sen desbotar outras medidas para persuadir a Irán e evitar custe o que custe que se faga co arma nuclear. Bernard Kouchner, o chanceler francés, xa deleitou aos medios de comunicación europeos -tan morbosos e co filtro antisemita sempre presente, sobre todo se o tema é Irán ou a seguridade de Israel- declarando que contra Irán, unha intervención militar ou un posible conflito, sería o mal menor, parafraseando a George Orwell. Toda unha sorpresa, se atendemos ao pouco que Europa se preocupou da seguridade do Estado de Israel, que é o primeiro branco da suposta bomba, anunciado ate a saciedade por Ahmadineyad- e á tola judeofobia con que afrontou o conflito palestino-israelí. Aínda que, con toda seguridade, non só sexa a simpatía por Israel o que move a Sarkozy ou a Brown a mostrase fortes e esixentes con Irán. Eles saben, que se Tel Aviv está a tiro, París e Londres tamén o estarán. E, que se o Estado xudeu cae (primeira e principal fronteira de contención ante o despotismo integrista islámico) as grandes nacións democráticas europeas farano tamén como fichas de dominou. Agora, estanse decatando do importante que foi a calor con que o Estado de Israel goreceu a Europa durante toda a Guerra Fría e actualmente durante esta ofensiva do terrorismo islámico. Agora, estanse decatando, que se non fose pola democracia israelí, non habería desde Turquía a Marrocos ningún aliado estable e fiable que garantise a seguridade xurídica e as liberdades cidadás. Agora, estanse decatando, en definitiva, que a supervivencia de Israel, é a supervivencia de Europa. Nada máis, e nada menos. Pluralidades Pero, non debemos esquecernos da pluralidade de opinións europea que segue -e seguirá, loxicamente, para os restos- vixente. Ninguén desexa unha guerra contra Irán, pero, chegado o caso, e volvendo citar a Orwell, sería un mal menor. A intervención dunha forza militar internacional para evitar o empeño atómico dos aiatolás- cuxa terquedade fanática, desgrazadamente, estanos levando a iso- evitaría que Siria ou outros países árabes aliados de Irán entrasen no conflito e con iso evitarían tamén a rexionalización, ou ate a extensión mundial, de devandito conflito. Se Europa non se pon de acordo -o seu acordo unánime podería ser decisivo para acabar con esta peligrosísima espiral- e afronta este problema con valentía e determinación, a pesar de que haxa Estados membros como España e o seu goberno que, preferirían a rendición a presentar calquera tipo de batalla aos fundamentalismos teocráticos islámicos, o problema agravarase ate poder toparnos co que todos non queremos: unha guerra de dimensións mundiais.

Europa, Europa deséxavos Felices Festas e Mellor AniNovo

O Tratado de Lisboa leva a Europa ao século XXI

O novo marco xurídico equipa á UE ante os retos futuros e da máis participación á sociedade. Entre os beneficios, para empezar, están os seguintes:
Máis democracia e transparencia. Un millón de europeos de varios países poderán solicitar conxuntamente á Comisión que faga novas propostas sobre as súas políticas (“iniciativa cidadá”). A intervencións da UE se controlarán de modo que só teñan lugar se van a lograr mellores resultados que as nacionais por sí soas.
Máis eficacia. A partir de 2014 a toma de decisions se baseará nun principio de dupla maioría: os votos favorabeis deberán representar, como mínimo, o 55% dos Estados membros e o 65% da poboación. A UE poderá actuar máis rápidamente en cuestións de orde público e loita contra a delincuencia transfronteiriza.
Máis dereitos. A Carta dos Dereitos Fundamentais, recentemente asinada, terá o mesmo rango xurídico que os Tratados da UE e protexerá os dereitos humanos básicos.
Máis proxeción internacional. Cunha soa personalidade xurídica, a UE incrementará a súa capacidade de negociación e a súa eficacia na escea mundial. A actuación da UE fora das súas fronteiras gañará en influencia e coherencia grazas ao novo cargo de Alto Representante para Asuntos Exteriores e Política de Seguridade.

Tratado de Lisboa

Contexto
Presentamos a versión consolidada definitiva en español do Tratado da Unión Europea (TUE) e do Tratado de Funcionamento da Unión Europea (TFUE), tal como resultan do Tratado de Lisboa polo que se modifican o Tratado da Unión Europea e o Tratado constitutivo da Comunidade Europea, asinado el 13 de decembro de 2007. O traballo de consolidación foi realizado por encargo do Real Instituto Elcano polos profesores José Martín, Catedrático de Dereito Internacional Público, e Mariola Urrea, Profesora de Dereito Internacional Público, ambos da Universidade da Rioxa.

Nota dos autores
Co propósito de facilitar a lectura dos novos Tratados, Protocolos e Declaraciones, optouse por manexar tres tipografías diferentes. Así,
Utilízase tipografía normal (Times 12) para reproducir os preceptos que procedan do texto do Tratado da Unión Europea ou do Tratado da Comunidade Europea nos términos actualmente vixentes;
Utilízase negriña para reproducir as novidades incorporadas aos Tratados sempre que tales novidades xa existan no Tratado polo que se establece unha Constitución para Europa;
Utilízase negriña e cursiva para indicar as novidades incorporadas aos Tratados sempre que se trate de novidades que teñen a súa orixe no mandato que recibiu a Conferencia Intergobernamental do Consello Europeo celebrado o 21-22 de xuño de 2007.

Textos
Estudo Preliminar (34 páxinas. Formato PDF - 281KB)
Tratado da Unión Europea (35 páxinas. Formato PDF - 188KB)
Tratado de Funcionamento da Unión Europea (161 páxinas. Formato PDF - 847KB)
Protocolos (128 páxinas. Formato PDF - 561KB)
Declaracións (33 páxinas. Formato PDF - 136KB)

A idea de Europa de Julien Benda

«Debemos recordar que "Europa" tivo ao longo dos séculos a ser depositaria de enormes esperanzas morais (e, en realidade, tamén relixiosas)», asegura Jan-Werner Müller, profesor de Teoría Política e de Historia das Ideas na Universidade de Princeton, no número 178 da revista Claves de la Razón Práctica.

Este ensaista, autor de "Patriotismo constitucional", salienta que o Discurso á nación europea publicado por Julien Benda en 1920 representaba un manual completo para a construción dun sistema político supranacional e ofrecía unha das visións máis rigorosas e intransixentes dos prerrequisitos morais e psicolóxicos para a unidade europea. Jan Werner Müller remata o seu ensaio con esta conclusión: «Europa é -e quizais non poida ser doutro xeito- un espazo de proxecións múltiples, superpostas e a muído inconscientes».
[Documento completo en PDF]

A FE E O DIÁLOGO

Por Josep Carles Laínez

A humanidade podería aplicar unha longa serie de medidas na procura da paz, o diálogo e o mutuo entendemento: o regreso do Dalai Lama ao Tíbet e, ao menos, unha forte autonomía deste país dentro de China; a apertura das cidades de Medina e A Meca a visitantes de calquera confesión relixiosa; a reconstrucción do Templo de Xerusalén e a súa cesión definitiva ao pobo xudeu; a abolición da poligamia e a escravitude nas sociedades onde aínda é a norma de costume; a recuperación por parte da Unión Europea das antigas cidades romanas do norte da África coma territorio propio extracontinental... Estas disposicións son un exemplo das liñas por onde se podería comezar a manter diálogos enriquecedores. Por suposto, búscase nelas o respecto, o ben común, e a xustiza e memoria históricas. Afectan, ademais, a relixións e culturas diferentes, motivo polo cal deben ceder todas en favor dunha efectiva alianza de civilizacións e dun coñecemento recíproco. Sen embargo, non serían acolleitas con moita estima polos sectores sociais que, en cambio, apostan e defenden, entre outras cousas, a adecuación das normativas laborais segundo a relixión profesada (o sindicato USO denunciou que os empresarios non permitan aos traballadores islámicos facer tandas distintas durante o ramadán); a esixencia de compra –e a compra efectiva– por parte de bibliotecas públicas, de libros en linguas non oficiais; un menú especial nos comedores escolares segundo a relixión familiar dos nenos; ou a xa acalada “doazón” da catedral de Córdoba (antiga mesquita e, segundo os popes dos conversos, templo ariano) ao culto musulmán. As miñas respectuosas propostas consideraríanse unha inxerencia estranxeira, puro e duro neocolonialismo ou imperialismo tout court. Ocórreseme unha posíbel resposta ao porqué de tal reacción: Europa non debería de ceder en ningunha delas. Tanto ten que, da maioría, non resultara beneficiada; o importante é que aquelas culturas ou réximes políticos con apoio mediático desexarían aparecer en calidade de ultraxados e quererían facénolo pagar coma novo agravio. Resulta incríbel que, en Estados onde se defende por riba de todo o mercado libre, non se busquen contrapartidas ás peregrinas e “benaventuradas” suxestións das nosas ONGs, organismos oficiais cheos de complexos ou demais progresistas de salón. Abrir a sé cordobesa á “interrelixión”, discriminar aos alumnos sen un lobby de presión detrás (penso, por exemplo, en fillos de parellas vexetarianas ou naturistas, hipotéticos solicitantes dun menú sen carne nin peixe, ou dun único vestiario para os dous sexos) ou investir diñeiro no que rompe a cohesión social (potenciar linguas non autóctonas) son formas que ten un goberno –ou unha ideoloxía traizoeira– de fracasar, en beneficio dunha idea falaz (o multiculturalismo) e dunha trampa para Europa (a convivencia fóra das pautas democráticas e constitucionais). Quizais non se ve, nestas solicitudes, o descomunal desprezo que subxace á maioría dos nosos antepasados, e aos países de liberdade que construíron e nos deixaron en herdanza. Alén destas cuestións estritamente políticas, non se debe escaecer (deberíase lembrar sempre…) que as bases da cultura europea son o legado grecorromano e as Ilesias cristiás (co seu ineluctable fundamento hebreu). Na síntese destas dúas formas de contemplar o mundo, Europa medrou e se estendeu máis alá dos seus primeiros límites xeográficos. Interromper ou pervertir esta fusión non nos fará máis tolerantes, só amosará a nosa debilidade ante unha nova incultura.

ENTREVISTA TIMOTHY GARTON ASH

"A UE é vítima do seu propio éxito"

Timothy Garton Ash é un dos intelectuais máis influintes do mundo. Catedrático de Estudos Europeos na Universidade de Oxford e investigador da Hoover Institution da Universidade de Stanford, esta semana visitou Barcelona para participar no ciclo Pensar Europa, organizado polo Centre de Cultura Contemporània de Barcelona. Antes de impartir a súa conferencia, Ash dedicou uns minutos a La Vanguardia.é para analizar a situación da UE e os problemas que, como ente global, afronta nos próximos anos 8

Unha entrevista (e fotografía) de Enric Tomas

Cre que a UE cumpriu as expectativas pola que foi creada?

Se os pais fundadores visen como é hoxe a UE, sentirían que un soño se fixo realidade e máis. Non creo que previsen que algúns países do centro e do leste de Europa ou os países que vivían baixo o fascismo, como España, estivesen nunha comunidade de democracias liberais vivindo en paz e liberdade. Así que, si, o soño foi máis que realizado.

Chegados a este punto, 2007, cre que podemos esperar máis da UE, máis que este longo período de paz e estabilidade?

O primeiro que quero dicir é que a UE é vítima do seu propio éxito porque a xente toma estes logros como garantidos e cre que volver á guerra en Europa é imposible, o que non é certo, como se podería ver nas próximas semanas nos Balcáns. Hai aínda moito por facer na UE. Necesita manter a paz entre os nosos veciños; necesita continuar co proceso de ampliación; e necesita axudar aos pobos a facer fronte aos grandes retos como o cambio climático, as desigualdades ou o auxe de China que non se poden facer por si sós. Todos estes problemas necesitan á UE. Creo que na próxima década os grandes tarefas para a Bruxelas estarán máis aló das nosas fronteiras.

Así, Europa debe preocuparse sobre o que sucede fóra das súas fronteiras?

Si. Europa debe preocuparse sobre o que pasa máis aló das súas fronteiras, como o conflito de Oriente Medio ou o Magreb, que xera ondas de inmigración cara a Europa, que provocan á súa vez terrorismo.

Cre que o papel de Europa volverase máis importante agora que parece que volvemos de novo a unha orde multilateral?

Creo que si, que hai unha oportunidade co próximo presidente de EE.UU., xa que tenderá cara a nós. Estou activamente implicado nunha nova iniciativa chamada Consello Europeo de Relacións Exteriores, que deseña políticas europeas. O que nos gustaría é que cando o novo presidente de EE.UU. saia elixido en novembro, el ou ela teña encol da mesa un papel que diga: estes son os principais problemas do mundo e isto é o que Europa pode facer para solucionalos.

Vostede espera do próximo presidente de EE.UU. que teña unha actitude máis cooperativa?

Penso que é bastante probable que a próxima Administración tenda a dicir: "Ti, Europa, dixeches que isto son os temas importantes, así que di que vas facer respecto diso", en vez dicir de forma unilateral que hai que facer. Estamos ante unha oportunidade que pide algo de Europa.

E que pode dar Europa?

No meu último libro "Mundo Libre" falo de como as relacións transatlánticas teñen que ser reinventadas sobre unha nova base. O sistema da Guerra Fría está morto, así que necesitamos novas relacións. Naturalmente, isto foi moito máis difícil co unilateralismo de George W. Bush. Creo que o punto de arranque non consiste en dicir que europeos e norteamericanos sexamos amigos, senón en fixarse que hai grandes retos no mundo, como o crecemento de China. Para iso, necesitámonos mutuamente porque temos uns intereses comúns que habemos de definir. Non hai problema no mundo que poida ser solucionado se Europa e EE.UU. non traballan xuntas.

E non opina que Europa necesitaría ter un exército común para facer fronte a estes problemas?

Creo que se necesita unha forza de intervención rápida, é dicir, un poder militar para intervir. Con todo, nunca teremos o poderío militar de EE.UU. Por iso é importante utilizar o poder económico, porque así si somos como EE.UU. Por exemplo, respecto de Irán e o seu problema nuclear dicimos que non deberiamos bombardear Irán. Pero precisamos ter unha alternativa, e esta é o poder económico, que non é un "soft-power". A xente di que Estados Unidos é o poder duro e Europa o brando, pero isto non é así.

Refírese a sancións económicas?

Sancións e incentivos. Europa ten unha gran relación comercial con Irán. Hai que ameazar con sancións ao comercio pero á vez dar a perspectiva de ter fortes relacións comerciais.

Pensa que Javier Solana pode ter éxito como negociador europeo no asunto nuclear iraniano?

Non en por si. Solana é un gran activo da UE, pero as negociacións sen a presión nin os incentivos adecuados non poden resultar exitosas. Necesita máis respaldo para obter un resultado. Neste obxectivo de traballar xuntos, non hai que esquecer o papel de Rusia. Non. Isto ilustra que estamos nun mundo multilateral e non podemos dirixir unha política respecto de Irán sen implicar a Rusia e a China. Naturalmente, agora hai unha resolución do Consello de Seguridade de Nacións Unidas, pero involucrar a estes dous países non se pode facer máis.

Que cre que debería pasar con Turquía? Turquía si ou Turquía non na UE?

En teoría, non; na práctica, si. Se agora partísemos de cero, a solución ideal sería unha asociación especial. Pero prometemos desde hai máis de corenta anos que Turquía ten dereito a ser membro da UE e abrimos as negociacións para iso. Creo que deberiamos ser serios respecto diso. Nuns 10 ó 15 anos gustaríame ver a Turquía como membro de pleno dereito da UE.

Pero só porque Bruxelas prometeuno debe Turquía ser membro da UE? Ou a súa entrada comporta algunhas vantaxes?

Penso que hai un maior interese en demostrar ao mundo islámico que Europa non é un club antimusulmán. Ate se os partidos islamistas como o de Erdogan aceptan tanto as regras básicas da democracia liberal como á esfera pública secular, entón poden ser membros de pleno dereito da UE, o que tería unha gran importancia simbólica. Tamén sería moi importante para a geoestrategia ter un aliado estable dado a posición que ocupa. Este é un gran reto para Europa. Outro tema sobre a ampliación da UE é o dos Balcáns.

Cal seria a principal vantaxe de ter a estes países na UE?

Xa nos preocupamos dos Balcáns. A metade desa zona é, dun xeito ou outra, un protectorado da UE. A longo prazo, a única solución boa é que estes países da antiga Iugoslavia estean máis cerca uns doutros, formando parte da UE. É difícil facelo, porque para estar na UE necesita países estables e funcionais, algo que non pasa en Kósovo ou en Bosnia. Isto é o que deberiamos perseguir.

Cre que se se adhire aos países dos Balcáns poderíase evitar unha nova guerra?

Nunhas semanas, probablemente Kósovo declare a independencia e entón veremos que sucede. Vai ser un momento perigoso, o que demostra que non podemos dar as costas á rexión e ignorala. Non nolo permitirían.

Entón, que pode pasar nas próximas semanas en Kósovo?

Parte do territorio de Kósovo está controlado polos serbios. Veremos como reaccionan tanto nesta provincia como en Bosnia, onde poderían preguntarse por que eles non poden tamén pedir a independencia. As consecuencias serían considerables. Son da opinión de dar a Kósovo unha independencia supervisada e condicionada, como preparación para ser membro da UE. É a solución menos mala, xa que por agora non é nin unha colonia nin un país. Habemos de facer unha cousa ou a outra.

Pensa que no caso de Serbia, a UE non cumpriu o seu requisito de entregar a [os criminais de guerra fuxidos] Ratko Mladic e Radovan Karadzic como paso previo a empezar as negociacións?

Estou a favor de capturar a Mladic e a Karadzic. Hai momentos en que as autoridades serbias claramente non fixeron todo o posible para facelo. Penso que fracasamos ao demostrar de forma clara que queremos aos serbios na UE. Croacia está ultimando a súa adhesión, e por iso os serbios pensan que son os grandes perdedores, algo que, en parte, é certo. O que fose presidente de Croacia, Franco Tudjman foi tamén corresponsable da disolución da antiga Iugoslavia, pero a pesar diso hai a idea que os croatas eran anxos e os serbios demos. É un gran erro.

Falemos doutros veciños. Pensa que Ucraína ou Bielorrusia, países moi próximos, terían que entrar na UE? O tratado da UE di que para ser membro tes que ser un país europeo, así como ser unha democracia liberal, ter respecto á lei, etc. Pode alguén dubidar que Ucraína é un país europeo?

Por suposto que o é. A miña opinión é que estratexicamente Ucraína ten que estar na UE. O problema é que deixa ao carón a Bielorrusia, que ten un camiño moi moi longo para chegar a ser membro, ate despois que Turquía.

Entendo, pois, que vostede prefire unha UE máis ampla?

Si, e tamén máis profunda e forte. Creo que é erróneo facer unha contradición entre amplo e profundo. Ser amplo faiche ser forte, se o fas ben. Somos un bloque de 600 millóns de persoas, cun PIB superior ao de EE.UU., o que supón un poder crecente. Temos que traballar xuntos. Este é o gran reto. Pero, sendo claro, a lóxica da ampliación está chegando ao seu fin. Os casos de Turquía, Ucraína, Bielorrusia e os Balcáns xa son os últimos.

Cambiando de tema. Que opinión merécelle o que está pasando en Bélxica?

Cúmprense máis de 170 días sen goberno. É moi interesante, porque hai dúas grandes tendencias en Europa nos últimos 50 anos: integración e desintegración. No continente hai cada vez estados máis pequenos, algo que en Catalunya loxicamente se fala moito. O asunto crucial é como o fas, non que fixeches. Noutras palabras, mira os casos de Iugoslavia e Checoslovaquia. Ambas eran federacións comunistas artificiais, pero unha se desintegrou con guerra e a outra de forma pacífica, mediante a revolución de veludo. Se, en última instancia, Valóns e Flamencos deciden ser máis autónomos, lamentaríao porque me gustan os países multinacionais. Eu son, á vez, inglés e británico. España, por exemplo, é unha nación composta de nacións. Gústame o feito de ter múltiples identidades. Se en Bélxica poden continuar así, estou moi a favor, pero senón, que a separación se faga de forma pacífica.

Que lle parece o que sucedeu en Polonia cos xemelgos Kaczynski. Puido Polonia ser o primeiro país en ser expulsado da UE?

Non, non o creo. Ao contrario. Penso que a ironía é que unha vez dentro da UE, é difícil que haxa membros disciplinados e que salgan con cousas que non poden ser porque xa están dentro.

Como ten a UE que tratar o auxe de China?

Este auxe, xunto ao de India, é o que está transformando o noso mundo máis que en ningún outro momento. Nos últimos 500 anos, Occidente estivo na cabeza, marcando a axenda política. Isto está cambiando rapidamente. Por iso sospeito que o gran triangulo para os próximos anos na política internacional será EE.UU., a UE e China, e logo haberá outros poderes importantes como India, Rusia, Brasil ou Sudáfrica.

E que se debe facer respecto diso?

Debemos de manexar isto con sabedoría. Primeiro, non podemos permitir que China enfronte a Europa con EE.UU., a Alemaña con Francia ou a Italia con España. Debemos de manter a unión. Segundo, habemos de aceptar que China ten un papel importante en dirixir o mundo. Por exemplo, podemos expandir o G-8, incluíndo a India, Brasil ou China, para que sexan parte da solución, non do problema. E xa para acabar.

Podería haber unha terceira guerra mundial?

Sempre é posible. A Historia está chea de sorpresas. Con todo, é moito máis probable unha serie de pequenas guerras causadas pola proliferación das armas de destrución masiva ou, como xa vimos, por conflitos étnicos, a fame negra ou o cambio climático. O risco dunha guerra nuclear é maior agora na década dos 80, aínda que non sería tan destrutiva. Así pois, como historiador vexo improbable ver unha gran terceira guerra mundial, pero máis probable ver pequenas guerras.

Tirado do xornal La Vanguardia

"Dubido de que Marx gañase o Nobel"

Unha entrevista de Lola Galán

Assar Lindbeck (Lulea, Suecia, 1930) é un dos gurús do Estado de benestar, un tema sobre o que escribiu decenas de libros e centos de artigos. Lindbeck, membro do comité Nobel durante 25 anos, aproveitou ao máximo, con visitas ao Prado e ao Thyssen, a súa estadía en Madrid, convidado pola Fundación Carolina, para dar unha lección maxistral sobre as perspectivas do modelo social europeo. "O modelo sueco axuda moito ás familias con fillos. Iso favorece a emancipación das mulleres"."A picaresca nas baixas por enfermidade e noutros subsidios está destruíndo o noso Estado de benestar".

Pregunta. En realidade, os Nobel de Economía non son Nobel de verdade. Creounos o Banco Central sueco en 1969. Alfred Nobel non pensou nunca en premiar a economistas, a pesar de que no seu tempo houbo grandes figuras nesta disciplina.

Resposta. Si. Persoas moi intelixentes, con grandes dotes de observación, pero en realidade o desenvolvemento da economía, a súa conversión nunha ferramenta rigorosa, é cousa da segunda metade do século XX.

P. Cre vostede que Karl Marx mereceu o Nobel?

R. É unha pregunta moi difícil. Non sei. Dubídoo. Tivo intuicións brillantes. Foi capaz de entender ate que punto a innovación tecnolóxica estaba cambiando de forma drástica a estrutura económica. Pero foi inxenuo, porque pensou que, unha vez introducidas as innovacións e cando a masa de capital se consolida, só queda administralo. Non viu a necesidade constante de innovación e de investimento.

P. Tamén se equivocou respecto das contradicións internas do capitalismo, que segue vivo e con boa saúde.

R. Si, o capitalismo non deixou de estenderse polo mundo. Pero cada vez ten máis problemas. Un deles é a falta de disciplina nos mercados financeiros. Moitos actores, nestes mercados, asumen demasiados riscos, e iso afecta á economía. Vímolo coa crise do mercado inmobiliario en Estados Unidos. Unha e outra vez, os mercados crean problemas ao conxunto da economía.

P. Entón, necesítase máis regulación?

R. Hai que facer algo. Creo que sería necesaria unha inspección financeira máis cualificada para ver os riscos e poder intervir a tempo. Hai moita xente lista inventando instrumentos financeiros cada vez máis sofisticados. O malo é que non son o bastante listos como para previr os seus riscos.

P. Á xente normal preocúpalle máis o mantemento e desenvolvemento do Estado de benestar. Un tema no que vostedes, os suecos, foron pioneiros, seguen indo por diante?

R. Non. O modelo sueco non é moi diferente do dos países do norte de Europa. España, igual que Grecia e Portugal, está por detrás. No único que difire o sistema sueco é na súa xenerosidade na protección ás familias con fillos. O permiso de maternidade [remunerado coa paga total] é de 14 meses, e hai moitas axudas para pais con nenos pequenos. Pero hai países, como Francia, que teñen axudas parecidas.

P. España deu pasos adiante ultimamente, pero queda moito por facer. Poder coidar con máis tranquilidade aos fillos, supoño que ten un impacto nesta sociedade.

R. Si. É o que propiciou, nas sociedades nórdicas, que a presenza das mulleres no mercado laboral chegue case ao 80%. houbo outro elemento que o fixo posible, a protección que outorga o Estado aos anciáns. Porque estiveron tradicionalmente ao coidado das mulleres. É dicir, o noso modelo favoreceu a emancipación feminina.

P. Todo o mundo se mira no espello sueco e considera ese modelo un gran éxito social.

R. Ate certo punto. Nestes momentos temos un problema: a utilización indebida dos subsidios. Fíxese que en tres países europeos que alardean de ofrecer unha excelente cobertura sanitaria aos seus cidadáns, Holanda, Noruega e Suecia, danse os índices máis elevados de baixas por enfermidade. A xente está sa, pero pide a baixa médica. Hai unha picaresca tremenda. En Suecia, a xente falta ao traballo unha media de 22 días ao ano, cando en Xapón a media é só de tres. Ambos casos son extremos. Pero non é só a baixa por enfermidade. No meu país, os pais poden faltar ao traballo cando os fillos están enfermos. O cal está moi ben. Pero na práctica, a xente queda en casa aínda que o neno se recupere completamente. Toda esta picaresca está destruíndo o Estado de benestar. A xente xubílase moi pronto en moitos países europeos, vanse a casa con 55 anos, ou menos; outros acóllense ao paro aínda que poidan obter un traballo. E a xente o ve tan normal. Fixemos unha enquisa non hai moito para saber se aos cidadáns parecíalles ben coller a baixa por enfermidade sen estar enfermos, e o 60% dos enquisados dixo que si.

P. O que significa que o sistema non funciona cando non hai un compromiso real da xente por defendelo. Un compromiso que existía ao principio.

R. Sabemos por que ocorre isto. Cando se creou o Estado de benestar, após a II Guerra Mundial, a xente estaba afeita traballar para manterse. Só se recorría ás axudas en caso de necesidade, porque as leis sociais así o ditaban. Co tempo, esas leis fóronse relaxando. A xente empezou a ver ben o vivir dos subsidios. E de aí pasaron a enganar ao Estado de benestar. É o que ocorreu nos últimos 10 ou 15 anos en Suecia.

P. Por que cre vostede que ocorre? Ten algo que ver nisto a inmigración?

R. Non ten nada que ver, en absoluto. O que ocorre é que os subsidios son moi altos en relación cos salarios. En moitos casos, a diferenza entre cobrar o desemprego e cobrar o soldo é só do 10%. Ás veces, non hai diferenza algunha. P. Entón, que se pode facer?

R. Hai solucións. Unha é reducir os subsidios; outra, aumentar os controis. Pero iso é bastante difícil, porque a maioría dos enfermos teñen síntomas que ningún médico pode comprobar. O 60% das baixas son por dores de costas e por depresión. Unha solución que están utilizando británicos e estadounidenses é pagar subsidios ao que traballa, é dicir, incentivar ao que traballa.

P. E a xente que realmente o necesita?

R. Xa. Algo hai que facer, porque estamos nunha situación verdadeiramente crítica. En Suecia fixemos estudos e hai zonas nas que a xente falta a traballar unha media de tres días ao ano, e outras zonas, cos mesmos niveis de atención sanitaria, nos que faltan unha media de 54 días. Sen que haxa ningunha diferenza en saúde da xente.

P. Suecia optou por quedar fose do euro. Que tal lle foi?

R. Tarde ou cedo entraremos na UME, pero non me parece catastrófico estar fóra. Seremos admitidos en canto queiramos. O maior problema é que as nosas exportacións non aumentaron tanto como a media europea nos últimos cinco anos, pero as exportacións son o 40% do PIB.

P. Aos 77 anos segue vostede sendo profesor na Universidade de Estocolmo. Que opina da xubilación aos 65 anos?

R. Paréceme unha tolemia. A esperanza de vida aumentou moitísimo. E a xente nova, polo menos en Suecia, non se incorpora ao mercado laboral aos 16 anos como antes. Agora, os estudantes non traballan ate os 27. A vida produtiva é demasiado curta e iso resulta carísimo. Ademais, como eu digo, necesítase chegar aos 75 para empezar a entender algo.

"A UE significou a derrota do Estado xacobino"
Unha entrevista de Daniel Salgado

EL PAÍS - 23.11.07

"Madrid e o Goberno galego ignoraron os nosos problemas na produción agraria ou naval ao entrar en Europa", di Nogueira. Mais o histórico nacionalista afirma que "a sociedade rematou por exceder aquelas condicións negativas"

Hai tres anos que Camilo Nogueira (Vigo, 1936) deixou a primeira liña da política convencional. Pasaran 40 tempadas do seu bautismo militante, nas fileiras da organización Galicia Socialista: "Soubemos ver que o proxecto da Unión Europea ía alén dun sistema económico determinado e se situaba a prol da paz e de recoñecer a diversidade cultural do continente, contra o que pensaba a outra póla do nacionalismo [a UPG]". Europeísta de vocación e lusista de convición, Camilo Nogueira reivindica a xínea pro UE do galeguismo histórico, "Castelao apoiou os movementos federalistas europeos após a II Guerra Mundial", e fala do libro Unha certa idea de Europa, de George Steiner, como central no seu pensamento último. A comezos de 2008 publicará en Galaxia os volumes Europa, o continente pensado e Galiza na Unión Europea. Erguida vontade.

Pregunta. Pódese ofrecer un balance da entrada de Galiza na Unión Europea?
Resposta. Dende 1986 en Galiza produciuse unha transformación económica extraordinaria. Houbo unha brutal conversión dos sectores económicos que levou canda si un gran sufrimento demográfico. En 1986, o 40% da poboación activa era agraria e hoxe en día non excede o 7%. Esa brutalidade da transformación foi responsabilidade, fundamentalmente, do Goberno do Estado español e do propio Goberno galego. Mais a sociedade galega tivo unha resposta magnífica a esas circunstancias negativas e, logo dun acelerado proceso de urbanizacíón, a industria galega é líder no automóbil, na confección, no granito, no leite ou na pesca. Todo o que Galiza tiña que sufrir xa o sufriu e arestora, se houbese un bo Goberno, que aínda non o hai, a pespectiva de crecemento é enorme.
P. As relacións con Portugal estreitáronse...
R. Estase a producir unha ósmose histórica entre as economías galega e portuguesa, que medrará no futuro. Galiza é o primeiro importador de produtos portugueses e o terceiro exportador a Portugal. E isto realizouse malia á ideoloxía do Estado español, á súa autoconciencia, que é de Estado mediterráneo. España negociou a entrada na UE como Estado mediterráneo e desprezou a faixa atlántica da Península, que suma 14 millóns de habitantes. Mais a entrada na UE eliminou as fronteiras e a realidade emerxeu dende a economía e eu agardo que cada vez máis tamén o faga dende o punto de vista cultural e lingüístico.
P. Pero como reciben Madrid esta realidade?
R. O normal sería que o Estado español considerase que no seu territorio se falan catro linguas e que dúas son universais. Pero estamos lonxe desa realidade. Amais, niso os galegos somos independentes. Se admitimos que falamos a mesma lingua que en Brasil, cousa evidente, iso é un factor de independencia política e cultural extraordinaria e sería un enriquecemento do propio Estado español.
P. A UE está a construír realmente unha alternativa a Estados Unidos?
R. Que países que saían dunha guerra mundial se puxesen de acordo e eliminanse barreiras políticas é unha revolución histórica, a derrota do Estado xacobino e un modelo de funcionamento interno. E a UE debe constituírse en factor de equilibrio e de paz, non en potencia hexemónica militar e ultraliberal e, nun mundo multipolar, ten que se apoiar na ONU. O que pasa é que dentro de Europa hai estados que privilexian a relación cos Estados Unidos e mudan en protagonistas e en antagonistas do proceso europeo ao mesmo tempo. E falta recoñcer as nacións sen Estado, claro.
P. Existen posibilidades de novos estados independentes na UE?
R. Dende o punto de vista da legalidade europea, totalmente. O problema é político, porque no Tratado Reformador de Lisboa asegúrase que a integridade territorial dos estados é responsabilidade dos estados. O mesmo acontece coas linguas: se o galego, o catalán e o vasco non son hoxe linguas oficiais na UE non é porque a UE o impida, senón porque o Estado español non as presenta como tal. No caso do galego, amais, se queremos xa somos oficiais, polo portugués.
P. Vostede sempre se adiantou a posicións que o nacionalismo tardou en aceptar...
R. No Partido Obreiro Galego aceptamos a autonomía non porque fósemos autonomistas, senón porque ese era o lugar onde crear un marco nacional galego naquela circunstancia histórica. Mesmo eramos máis avanzados nas solucións finais para a soberanía galega que outros que rexeitaban este marco democrático. O curioso é que a xente que se situaba contra a UE ou contra as institucións autonómicas, posibelmente carentes de ideoloxía coherente, deron en se acomodar máis a este sistema que outros que o asumimos pero queriamos mudalo. Aínda hoxe hai persoas que se integran totalmente no sistema político sen prescindir de posicións contraditorias con esa acomodación.
P. Existe espazo político na Galiza para un nacionalismo de dereitas?
R. O día que este sexa un país soberano poderá haber a variedade de partidos que hai noutra nación calquera. Outra cousa é que hoxe se dean as condicións para que iso ocorra. En todo caso, penso que o BNG debe desenvolver a súa acción e procurar a súa hexemonía dende posturas de esquerda democrática e que a esquerda, como a dereita, debe presentar un proxecto para toda a sociedade. Para ampliar o espazo político propio, o BNG non ten que se facer de centro, unha postura meliflua que non se sabe qué quere dicir. Dicir que o BNG debe facerse de centro é unha mostra da incultura política dominante e quen o fai non coñece como discorre o mundo.
P. Mais a relación co PSdeG resulta complexa de xestionar...
R. O BNG debe loitar por ser hexemónico na esquerda, como xa foi entre 1997 e 2005, durante oito anos. Pero se os resultados electorais obrigan a unha alianza, hai que facela, e o que non pode ser é que o BNG se desentenda do que se fai na educación, na sanidade, nas obras públicas, na lingua ou no medio ambiente. Se se goberna co PSOE hai que ter en conta que as consellerías socialistas resultan tan importantes para o proxecto nacional galego como as propias. Crer que o proxecto nacional galego son os departamentos do BNG non ten ningún sentido.
P. Cales son os obxectivos irrenunciábeis do nacionalismo galego?
R. Galiza é unha nación. É unha nación en si mesma, non unha nación no Estado español, que se desenvolve nun mundo globalizado e que está na UE como proxecto. E ten que deixar de ser, na ideoloxía, unha provincia do Estado español, como aínda a ven mesmo algúns nacionalistas. Neste intre o nacionalismo galego cre plenamente nun Estado plurinacional, pero non debe nin ten que prescindir, e moito menos ideoloxicamente, doutras maneiras de soberanía máis avanzada.

Escocia será independente no ano 2017

Segundo anunciou o primeiro ministro, en dez anos, a nación celta poderá fixar os seus impostos e reclamar a maior parte das reservas petrolíferas do mar do Norte. Alba (Escocia) será un Estado independente do Reino Unido nun prazo de dez anos. Este martes, o primeiro ministro, Alex Salmond, facía o anuncio, e afirmaba que só cando se consiga este obxectivo, converteranse nun "león celta" e poderanse equiparar ás economías doutras nacións europeas pequenas, mais moi exitosas, como Irlanda ou Noruega. Segundo o líder nacionalista, lograr a independencia para Escocia permitiralle a Edimburgo recortar unha serie de impostos, como os que gravan ás empresas e que actualmente fixa o goberno de Londres.Os escoceses reclaman un 90% do petróleo do mar do Norte, calculado en función da débeda nacional, e a supresión da base de submarinos nucleares de Faslane. Estas dúas cuestións son as que maior conflito poderían causar con Londres. Voces críticasEntre as voces críticas, a do Partido Laborista Escocés. "Cada vez que Alex Salmond predixo unha data para a independencia escocesa, equivocouse totalmente; semella que a historia se repite", dixo Cathy Jamieson, líder adxunta da formación. Porén, as medidas adoptadas por Salmond nos súas seis primeiros meses de goberno tiveron unha moi boa acollida entre os escoceses, e contribuíron a aumentar a popularidade do primeiro ministro, segundo reflicten as enquisas.

A globalización e a identidade europea.

Por Xavier Rubert de Ventós

1. A identidade étnica ou cultural, que fora a reivindicación das xentes sen estrutura política recoñecida (ppp, "pobos politicamente pobres"), está empezando a converterse no argumento dos Estados mesmos. Na era global, descrita por Manuel Castells, a función de moitos Estados perde forza e claridade, e son eles, eles agora, quen parecen descubrir os seus problemas de identidade. Menos clara a súa "soberanía" e a súa capacidade de continuar xogando o papel de "matria" protectora (e proteccionista), o seu discurso tende a esquecer aquilo do "plebiscito cotián" e aproxímase ao de l'Action Française, ao "alma do pobo" de Fustel de Coulange, ou ate ao de Astérix e "os nosos devanceiros os galos". Estes son os clarines identitarios que volven soar hoxe nos libros de Debray ou Finkelkraut. Se o cost-benefit que representaba o Estado xa non é o que era -veñen a dicirnos-, vexamos polo menos aquilo que Significa, que Encarna ou Simboliza. E isto por non falar do PP e a súa abanderada EsPPaña. Na era global, a función de moitos Estados perde forza e claridade Da relixión civilizada volvemos ás que conservan o sentido do tráxico Pode alguén usar o esforzo de alguén de quen non aprecia o código xenético?

2. É o momento, quizais, no que os nosos ppp, os pequenos pobos sen trade mark homologado, poden e deben recuperar o discurso da "cidadanía republicana" que os nosos neo-xacobinos están abandonando. É o momento para pasar do discurso da protección ao da proxección, do da identidade ao da eficacia, a hora de puxar pola independencia política máis que polo recoñecemento cultural, de afirmarse máis que de ser acollido e "comprendido" por aquel Estado condescendente que os deitaba no diván dos esquizos. Algunhas veces, estes ppp tratan de reforzar o seu discurso subliñando que o deseño das fronteiras a partir da vontade das persoas é máis democrático que o seu actual perfil, froito das guerras e alianzas seculares. Pero con ser iso certo, non o é menos que a utilización a miúdo perversa do concepto wilsoniano de autodeterminación xustifica a alerxia que a palabra segue producindo en moitos lugares. Un uso que case podería formularse como unha lei física: "Toda Gran Potencia tende a estar a favor dos pequenos pobos dentro da área de influencia doutra Potencia, e da súa eventual transformación en reinos de taifas".

3. Identidades, hainas de múltiples clases: identidades prístinas ou mixtas, concéntricas ou excéntricas, pre ou postcoloniales, inducidas (national building) ou resistenciales, etc. A identidade dos europeos, por exemplo, está feita dunha mestura de relixión xudía, filosofía grega, dereito romano, díxitos árabes (antes chineses), consuetudines germánicas, etc. Agora ben, esta pluralidade nas propias orixes, esa necesidade de recoñecer nun mesmo aquilo que foi alleo ou anterior, está sen dúbida na base da vitoria dun puñado de europeos sobre os Imperios do Sol, máis poderosos pero tamén máis illados, máis puros e prístinos que aqueles. Non debemos esquecer, con todo, que certas mesturas dese xénero foron literalmente catastróficas. A mestura, por exemplo, do expansionismo romano (puramente territorial) e o expansionismo cristián (en principio, puramente espiritual) forman unha amálgama explosiva e fundan un novo tipo de agresións nacionais que aúnan a reivindicación espacial e a ideolóxica: o expansionismo vestido de "xusta causa". Unha causa que podía ser o catolicismo, a familia, a raza, o Lebensraum, o proletariado, etc., e que durante moito tempo transformaría a Europa na sede dunha guerra civil permanente.

4. Pero a complexa identidade europea non resulta só poderosa e perigosa. Tamén ela está na xénese do "carácter europeo" descrito por Musil. Para el (e cito de memoria), "un europeo é alguén que ten múltiples carácteres ou atributos (Eigenschäften): un carácter familiar, un carácter profesional, outro sexual, un consciente, outro inconsciente... E un último carácter aínda, a fantasía, que lle permite todo menos unha cousa: tomarse demasiado en serio todos os anteriores carácteres". Desde unha perspectiva parecida, eu mesmo tratei de avaliar o potencial integrista de diferentes nacionalismos a partir de catro variables: a) complexidade cultural, b) coherencia territorial, c) modernización endógena, d) colonización exógena. Simplificando un pouco, eu diría que o perigo ou tentación integrista é menor alí onde a identidade da xente vén definida polo maior número de variables -variables que chamei as 5L: Land (terra), Language (lingua), Lord (Deus), Landscape (territorio), Law (lei)-. Pola contra, as identidades concéntricas ou monográficas, baseadas todas elas nunha variable maior (ou claramente dominante), resultan máis proclives á deriva fundamentalista. Vexamos: se unha persoa é de Vic, europeísta, católica, do Barça, excursionista, nacionalista..., a súa non resultará ser unha identidade: será unha simple redundancia. ¡Se polo menos deulle por ser do Español, ou protestante ou afeccionado ao rugby! É por dicir que eu estou por unha Catalunya independente, non por unha Catalunya redundante. Esta é a idea de país que tratei de introducir, sen éxito algún, no Preámbulo ao novo Estatut, onde escriben que "un país só é verdadeiramente libre e grande cando poden convivir nel individuos con identidades distintas e non xerárquicamente ordenadas".

5. O mundo global, aquel a o que nos diriximos, puxo en evidencia as múltiples razóns -económicas (Becker), sociais (Ariés), sociobiolóxicas (Wilson), etholóxicas (Lorenz), ecolóxicas (Margalef), etc.- que se achan no transfondo do sentimento de pertenza identitaria. Boas razóns, certamente, pero tamén perigos terribles: "A característica máis definitoria do home -dixera Koestler- é a súa capacidade de identificarse cun grupo e/ou cun sistema de crenzas que é indiferente á razón, indiferente ao interese persoal e indiferente ate á súa propia supervivencia". A lectura de Guerra e paz, de Tolstói, ou de Viaxe ao final da noite, de Céline, debería ser suficiente para convencernos diso.

6. Unha cuestión "moral" quixese expor aínda: a práctica segmentación que operamos sobre a identidade dos inmigrantes extracomunitarios. Porque, vexamos: pode alguén utilizar a "forza do traballo", a "man de obra" dunha persoa que non desexaría como avó dos seus propios netos? Pode alguén utilizar o esforzo, o código enerxético de alguén de quen non aprecia o código xenético ou o código cultural que a súa cor ou a súa relixión achegan? Calquera pode facelo, certamente, pero se tratará daquilo que Aristóteles chamaba (e defendía) como Escravitude.

7. E vaia aínda unha cuestión "relixiosa". As ameazas que hoxe nos axexan, como aquelas que se cernían sobre o "home primitivo", son cada vez máis globais, por non dicir cataclísmicas, e van da extinción da especie á partoxénese humana ou a fabricación das especies híbridas. E todo iso tennos tan asustados como desconcertados. Por iso é polo que as relixións domésticas e xa "domesticadas" (morais, laicas, ilustradas, chámense como se queira) vaian perdendo forza e gancho en beneficio das relixións aínda tráxicas e que, por iso mesmo, parecen responder mellor á magnitude das novas ameazas globais. Da relixión civilizada e aggiornata, volvemos, pois, ás relixións que conservan aínda o sentido do tráxico. Antes temos visto que a cidadanía republicana estaba sendo minada nos propios Estados por unha identidade nacional, ancestral ata. Será que a relixión ou a identidade, como o corazón, teñen os seus motivos que a razón ignora? Ao contrario, eu creo que nada máis razoable nin previsible que o que está acontecendo: desde o independentismo civil catalán ate o fundamentalismo norteamericano ou musulmán.

Xa é a hora dunha política exterior europea

Por Martti Ahtisaari, Joschka Fischer, Mabel van Oranje e Mark Leonard. Ahtisaari, Fischer e Van Oranje son copresidentes do European Council for Foreign Relations, un laboratorio de ideas recén constituído para fomentar a creación dunha política exterior común da UE. Leonard é director executivo do ECFR.

Se a última hora non se cambia de idea, os xefes de Estado e de Goberno europeos asinarán este mes un novo acordo para fortalecer a maquinaria da política exterior da Unión Europea, dando máis competencias ao Alto Representante da UE nesa materia. Isto supón un troco longo tempo esperado. Na actualidade, o orzamento do Alto Representante é menor que o que destina a Comisión Europea á limpeza das oficinas de Bruxelas. Con só 500 empregados e unicamente un feixe de representantes no exterior, un aparello que pretende encarnar a vontade colectiva dos 27 Gobernos da Unión Europea en materia de política exterior gasta menos e ten menos persoal que os países africanos máis pequenos. É algo que debería cambiar cando se nomee a un novo xefe para a política exterior da UE, alguén que supervise as súas relacións exteriores así como as súas políticas de defensa e de axuda fóra da Unión. Sen embargo, esta necesaria innovación institucional non responderá a unha pregunta máis fundamental: estase tomando Europa en serio a consecución dunha política exterior coherente e enérxica?

Con demasiada frecuencia os líderes europeos esquivan esta cuestión, comentando como sempre os defectos da política exterior estadounidense, cando deberían estar desenvolvendo as súas propias estratexias. Unha e outra vez -en problemas que van desde Iraq a Israel e Palestina, pasando por Afganistán-, a política europea definiuse unicamente en función do que fai ou deixa de facer Estados Unidos. Sen embargo, o ano próximo, EE UU elixe a un novo presidente e os europeos xa non poderán permitirse o luxo de botar a culpa dos males do mundo á Casa Branca de George W. Bush. Isto é positivo, porque Europa ten moito que ofrecer. A diferenza de outras grandes potencias da historia, o seu poder non se proxecta mediante a ameaza de invadir outros países. Con 500 millóns de habitantes, a súa poboación é a terceira en número do mundo, despois das de China e a India. Os seus 27 Estados membros xeran un cuarto da produción económica mundial e, en conxunto, son o comprador máis importante de produtos dos países en vías de desenvolvemento e, con moito, o principal doador de axuda. Todo isto vai acompañado dun auténtico peso xeopolítico. A ampliación da Unión para Europa Oriental foi o maior proceso de troco de réxime pacífico rexistrado na historia. A creación da Corte Penal Internacional e a sinatura do Protocolo de Kioto demostraron que Europa podía impulsar a creación dunha gobernanza máis multilateral. A participación europea tivo un impacto real no proceso de paz da provincia indonesia de Aceh e nas recentes eleccións presidenciais celebradas na república Democrática do Congo.

Sen embargo, é moi habitual cá introversión e a división haxan despilfarrado o poder latente de Europa. Incluso en relación co programa nuclear iraniano, unha satisfactoria traxectoria viuse castrada pola incapacidade que mostrou unha Europa dividida para apoiar á súa diplomacia con sancións implacables. Se os europeos non están dispostos a pagar un prezo económico, pouca credibilidade terán para persuadir a Estados Unidos de que non recorra aos ataques militares. Fronte a Rusia, a UE subestimou constantemente a súa propia forza, esaxerando a do Kremlin de Vladimir Putin e permitindo a ese país que se faga cada vez máis belicoso. Algúns Estados membros ven en Rusia unha ameaza que hai que “conter con suavidade”. Outros son partidarios de impulsar un proceso de “integración sixilosa” que vincule ese país cos costumes europeas. Esta confusión permítelle a Rusia centrarse en determinados países membros, asinando pactos enerxéticos a longo prazo, sen deixar de socavar á UE nun desconcertante abano de aspectos que abarcan a partir do futuro de Kosovo ate a proliferación nuclear.

Aos líderes europeos gústalles falar de “multilateralismo eficaz”, pero non son moi eficaces cando se trata de defender os seus valores ou intereses en institucións multilaterais como Nacións Unidas. En problemas como os de Kosovo, Darfur e Irán, se os países europeos non se unen e non se manteñen firmes, corren o risco de que outros máis hábiles nos adianten, cando son eles os que deberían estar encabezando a carreira. Despois de todo, a Unión conta con cinco postos no Consello de Seguridade e sufraga o 40% do orzamento da ONU. Sen embargo, cando se trata de votar cuestións relativas aos dereitos humanos, demasiados países en vías de desenvolvemento esquecen iso, aliñándose con China para opoñerse á UE.

Aínda que os principais defectos da UE son estratéxicos, a influencia europea no mundo choca con algunhas barreiras institucionais. As prioridades en materia de defensa seguen sendo de índole abrumadoramente nacional, e teñen a vista posta máis nos seus proxectos preferidos que en fomentar o poder europeu. Como lle gusta dicir a Chris Patten, saberemos se Europa se toma en serio a defensa cando non teñamos que alugar avións de transporte a Ucraína. Ao contrario que no caso do errado proxecto de aprobación dunha Constitución europea, os líderes da UE non poden achacar a súa falta de cooperación en materia de política exterior á hostilidade da opinión pública. Segundo unha enquisa recente do German Marshall Fund, o 88% dos enquisados europeos quere que a UE asuma máis responsabilidades á hora de se afrontar a ameazas mundiais. Diante da perspectiva de acadar un acordo sobre o funcionamento dunha nova política exterior, xa vai sendo hora de que a Unión forxe dita política común e utilice todos os resortes do poder europeu para loitar polos seus valores e intereses no mundo.

Europa e a fronte invisible

Na loita antiterrorista estamos máis en primeira liña que durante a guerra fría.A loita antiterrorista non se decidirá nin en Iraq nin en Estados Unidos, senón en Paquistán e en Europa.

Por Timothy Garton Ash

Volver de Estados Unidos a Europa é pasar dun país que cre estar na liña de fronte da loita contra o terrorismo yihadista, pero non o está, a un continente que está na fronte, pero aínda non acaba de darse de conta. Refírome á fronte doméstico, porque outra cousa é o que ocorre máis aló das nosas fronteiras. Só un tolo podería desbotar por completo a posibilidade doutro atentado terrorista no que agora se denomina a patria estadounidense, pero a verdade é que, nos seis anos transcorridos desde o 11 de setembro de 2001, onde houbo graves atentados (Madrid, Londres) e tramas desbaratadas, foi en Europa. En Estados Unidos non se produciu ningún atentado importante, e, que saibamos, só se frustrou algunha conspiración que outra. Todo parece indicar que os musulmáns estadounidenses están mellor integrados que os de Europa Occidental. A detención realizada a semana pasada dun grupo que, polo visto, planeaba un atentado en Alemaña para o aniversario do 11-S fai pensar que a Heimat está máis ameazada que a Homeland.

A fronte invisible percorre as tranquilas rúas de todos os pobos e cidades de Europa que contan cunha poboación musulmá importante. O maior compoñente desta loita é a batalla para gañarse aos mozos musulmáns europeos que poderían chegar a ser 'yihadistas' violentos. Se somos capaces de manter a calma, a determinación e a lucidez acabaremos gañando esta guerra e conservaremos a liberdade. Existe unha fronte invisible cuxa liña percorre as tranquilas rúas de todos os pobos e cidades de Europa que contan cunha poboación musulmá importante. Gústenos ou non, independentemente de que vivamos en Londres ou Oxford, Berlín ou Neu-Ulm, Madrid ou Róterdan, estamos en plena liña de fronte; moito máis do que o estivemos durante a guerra fría. Esta loita ten unha parte de labor policial e de información, que trata de impedir que os que xa son yihadistas fanáticos e violentos vóennos polo aire na estación londinense de St. Pancras ou na parisiense Gare du Nord. Os europeos correntes que non son musulmáns poden facer pouca cousa para axudar neste aspecto, e ademais preocúpalles a restrición das liberdades civís. Os europeos correntes, honrados e pacíficos que si son musulmáns poden facer un pouco máis. Agora ben, o maior compoñente desta loita, e o máis importante a longo prazo, é a batalla para gañarse aos mozos musulmáns europeos -normalmente homes- que aínda non son yihadistas violentos e fanáticos, pero poderían chegar a selo. En todo o noso continente, e na súa periferia, hai centos de miles de mozos musulmáns que poden inclinarse nun sentido ou outro. Poden ser os terroristas do mañá ou poden ser bos cidadáns, contribuír aos nosos vacilantes programas públicos de pensións e converterse nos europeos do futuro. Será máis fácil entender esta situación se recordamos a onda anterior de terrorismo xuvenil, no "outono alemán" de fai 30 anos e as Brigadas Vermellas italianas. Cando vivín en Berlín a finais dos setenta coñecín a bastante xente que me dicía: "A verdade é que houbo un momento no que eu podía acabar sendo calquera das dúas cousas". Podían haberse escabullido para unirse á Facción do Exército Vermello, como aqueles amigos dos seus amigos, Horst e Ulrike. En cambio, fixéronse xornalistas, profesores, avogados e hoxe son alicerces dunha sociedade ameazada por outra onda de terrorismo posiblemente máis destrutiva. Está claro que non todo é equiparable, pero hai unha característica esencial que é a mesma: detrás do núcleo duro de fanáticos hai unha penumbra de persoas que poderían ser unha cousa ou a outra. En Alemaña chamábanlles e chámanlles os sympathisanten, os simpatizantes. Entre os musulmáns europeos, poderían ser máis ou menos comparables a quen, nas enquisas, néganse a condenar os atentados suicidas, aínda que esa cifra está inflada polas actitudes respecto de Palestina. Un analista calcula que no Reino Unido, se o núcleo duro engloba quizá ao 1% dos musulmáns británicos, a penumbra de sympathisanten, os que poderían acabar en calquera dos dous lados, ascende talvez ao 10%.

A mesma historia

Cando se examinan as biografías dos asasinos yihadistas dos seis últimos anos, desde o terrorista do 11-S Mohammed Atta, radicalizado en Hamburgo, ate Mohammed Bouyeri, o asasino de Theo van Gogh, vese unha e outra vez a mesma historia: mozos que ao principio se sentiron atraídos por un estilo de vida occidental e moderno, moi distinto ao dos seus pais, pero que logo o rexeitaron iradamente para adoptar unha versión extremista e violenta do islam político. Por fortuna, hai outras persoas que seguen ese camiño á inversa. Convén ler o libro de Ed Husain The islamist, un relato esclarecedor de como un mozo británico viuse absorbido polo islamismo extremista, pero logo apartouse del sen deixar de ser musulmán. Cantas cousas dependen hoxe de que ese 10% mencionado inclínese cara ao 1% salvaxe ou, como Ed Husain, se reintegre na maioría civilizada (non estamos falando dun choque de civilizacións; é un choque entre a civilización e a descivilización). Nesta longa loita, Iraq é secundario. O presidente Bush pode seguir afirmando que Iraq constitúe a liña de fronte na guerra contra o terror -"se non lles detemos alí, virán aquí a buscarnos"-, pero nin sequera algúns dos seus altos mandos crenllo. Por certo, agora hai Al Qaeda en Iraq, onde non existía antes da invasión. A guerra foi un agravio máis para os musulmáns descontentos en todas partes, e mereceu unha mención por parte dos terroristas de Madrid e Londres, aínda que hai que subliñar que o feito de que Alemaña non participase en Iraq non lle garantiu ningunha seguridade. Tampouco debemos pechar os ollos á incómoda realidade de que a retirada estadounidense de Iraq será motivo de celebración para os yihadistas violentos, que a considerarán unha vitoria de Bin Laden.

A actitude cotiá

Pero a verdade é que un soldado británico que volva de Basora a Bradford (unha cidade con enorme poboación musulmá) pasará dun fronte a outro. Esta fronte invisible non é militar, senón cultural e político, e ao final será máis decisivo para vencer a capacidade de atracción do modo de morte yihadista. O soldado que regrese poderá axudar máis a reducir a ameaza de terrorismo en Gran Bretaña coa súa actitude cotiá cara aos musulmáns que atope no seu pub que con todo o que faga, pistola en man, en Basora. Afganistán é outra cousa. Acabar co Al Qaeda orixinal e derrotar aos talibán revividos son partes importantes da loita contra o terrorismo yihadista, ata en Europa. Tamén o é intentar alterar a mestura venenosa de relixión radical e política en Paquistán e Arabia Saudita. O home que, ao parecer, dirixía o grupo alemán, un converso ao islam chamado Fritz Gelowicz, radicalizouse na Multi-Kultur-Haus (outro golpe contra o bo nome do multiculturalismo) de Neu-Ulm, grazas ao labor de mestres da ponzoñosa seita wahabí, creada e financiada polo gran aliado de Estados Unidos, Arabia Saudita. Ao parecer, Gelowicz foi despois a estudar árabe a Siria e a adestrarse como terrorista ás rexións fronteirizas de Paquistán, nun campamento controlado pola Unión Islámica da Yihad, un grupo de orixe uzbeco. Segundo fontes alemás, as ordes de levar a cabo o atentado conmemorativo chegaron por correo electrónico desde Paquistán. Xa que logo, na súa patoloxía, a ameaza á que nos enfrontamos é ao mesmo tempo internacional e intranacional, mundial e local. A morte servida desde Neu-Ulm, a través de Waziristán. A fronte invisible está a 7.500 quilómetros de distancia... e diante dos nosos narices. Se mantemos a calma, a lucidez e a determinación, acabaremos gañando esta guerra e conservaremos a liberdade. Un continente que se librou dos horrores do imperialismo, do fascismo e do comunismo será tamén capaz de desfacerse desta ameaza menor. Pero tardaremos moitos anos, e máis nos vale prepararnos para iso.

Historia de amor/odio do nacionalismo galego e Europa.

Desde a posición nidiamente europeísta de Esquerda Nacionalista ou Camilo Nogueira versus a filoterceiromundista e "prosoviética" da UPG. Eis un magnífico traballo do Profesor Manuel Anxo Fernández Baz sobre o tema. Para descargar o texto íntegro en formato pdf pica AQUÍ

Son europeísta desde antes de nacer

Por Lino Braxe

(poeta, narrador e escritor, actor e director de teatro).

Unha vez lin un grafitti que dicía: "Lino Braxe, bandeira da mestizaxe". Tamén souben que algunhas persoas doutras culturas e razas me teñen definido así sen estar eu presente, e que incluso na revista "Tempos" apareceu unha entrevista comigo con título semellante ao grafitti. Todo isto fixome reflexionar moito. O primeiro que pensei é que eu non quero ser bandeira de nada e de ninguén. O segundo foi que as xentes do noso tempo andan a procurar clichés e "ches guevaras" por todas as esquinas, deben ser unha especie en extinción e, en canto un adopta unha actitude rebelde fronte ao botín do mundo que reparten os xerarcas do neoliberalismo, xa che ponen unha boina cunha estrela e, vena, xa naceu un icono para tomarmos copas e xogar aos revolucionarios de café, eos que, por certo, xa se meterá Lenin hai un século. O terceiro foi que me ratifi­que! no meu odio a toda clase de ismos de corte político. E o cuarto que pensei foi no pouco que me coñece o público que le a miña poe­sía e na curiosa interpretación que fan da mesma. É evidente que un señor que segué a colaborar coa OLP, que está considerado polo Fronte Polisario como "un amigo histórico do pobo saharaui" e que ten publicado dous libros como "O sangue dos árabes" e "A cor do ceo", arriscase a ser branco de todo tipo de interpretacións, desde o oportunismo da súa literatura ate o politicamente correcto do seu discurso; claro que o meu sempre foi arriscar. Así me vai. Loxicamente nin renegó das causas que apoio nin da miña literatura, mais a miña opinión sobre o fenómeno da inmigración é ben distinta do que se poida pensar. Son europeista desde antes de nacer. Quero dicir, o meu mestre José Luis Sampedro era europeísta cando na España autárquica de Franco ¡so da Europa estaba mal visto. Eu son dése tipo de europeístas, deses que cren na Europa dos pequeños pobos, das diversas culturas e do servizo ao cidadán. Queiramos ou non, somos europeos e europeas, e pertencemos a un continente que ten dado ao mundo as civilizacións celta, grega e romana; un territorio onde se escribiu o Ulíses, naceu Mozart, pintaron Rubens e Seoane, inventaron Leonar­do e Einstein e amou Casanova; un lugar onde as súas xentes viviron guerras relixiosas, holocaustos, revolucións e matanzas para ir construíndo unha idea, unha idea de vida. E tantos sacrificios non poden ser ignorados. Europa fixo posíbel a revolución francesa, a Declaración dos Dereitos Humanos, a revolución de 1917 e os movementos sindicais. Feitos históricos bañados en sangue pero que serviron para acabar co despotismo e a servidume. Temos prestacións sociais, horarios razonables e un certo benestar grazas aos nosos mortos. Non digo que vivamos no mellor dos mundos posibles, pero si é posible que sexa mellor o noso mundo que o de Chad, Malasia ou Bolivia. A vida no noso continente aínda vale algo. Aqui non temos un índice tan alto de psicópatas como en EEUU, aínda que se segui­mos ollando de esguello a Europa e seguimos educando aos nosos rapaces á americana, calquera día teremos un susto. Está claro que non me vale nin o modelo norteamericano nin as alternativas de repúblicas socialistas que ate o momento se levaron adiante, nin o tribalismo cruel do terceiro mundo que so conduce á violencia. Estarei sempre a favor da chegada de novas razas e culturas a Europa, sempre que as nosas culturas e as nosas razas non sexan extermina­das. A ablación en Europa é un delicto e non unha tradición. Cremos nos convenios colectivos e non na man de obra barata. Lemos desde cativos a Kayyan e a Basho, pero tamén queremos que os demais lean a Quevedo ou a Cunqueiro. Somos quen de escoitar música con raíces que procedan de calquera lugar do planeta, pero moléstanos o desprezo que á música de Wagner ou de Os Diplomáticos de Monte Alto se lle ten por outras latitudes. Amamos os templos budistas e os totems indios, sen embargo non entedemos por que se ignora a beleza dos nosos templos ou dos nosos teatros. Si, está claro que é un asunto de cultura, pero tamén de integración. E, que entendemos por integración?

No Estado Español, por poñer un caso, conviven dúas maneiras de entender a integración. Dous xeitos opostos e igualmente inútiles. Dunha banda están os que entenden o problema da inmigración desde unha óptica policial (Lei de Extranxeiría, expulsións, detencións, persecucións, etc); da outra están os que o entenden dun xeito solidario (ONGs, somos todos "chachi-guais", non importa que non aprendan os nosos idiomas, hai que conseguirlles choio ainda que llelo quiten aos nosos labregos e labregas ou traballen por salarios ínfimos). O primeiro paréceme pechar os ollos a unha realidade moito máis complexa que non se soluciona pechando fronteiras; o segundo resúltame simplemente hipócrita. A escravitude volve a existir. Pensen nalgús invernadoiros das costa mediterránea. A cantidade de horas que traballan e as condicións hixiénicas ñas que viven os/as inmigrantes neses ¡nvernadoiros son delirantes. As xentes que veñen en pateiras ou nos camións frigorífi­cos lémbranme os barcos que traficaban con escravos no XVIII ou XIX. Pero tamén é certo que a clase traballadora de nacionalidade española que quixo ir á fresa ou á vendima nos últimos tres anos non puido facelo porque había quen o facía máis barato. Tampouco é totalmente certo que as xentes de aquí non queiran facer determina­dos traballos. En Galicia, por exemplo, a nosa mocidade emigra masivamente a Lon­dres e a Canarias para traballar na hostele­ría, e sen embargo a hostelería galega está cada vez máis invadida por xente latinoa­mericana. O da inmigración é difícil e pre­cisa dunha reflexión sensata e lenta, senón seguiremos parcheando e ao final o racis­mo, esa brutal lacra do noso tempo, xurdirá tamén na Galicia e nos pillará a todos bailando un merengue e bebendo un daikiri. Por certo, non están un pouco fartos de tanto ritmo latino? Hai quince anos que nas discotecas deste país non se pincha outra cousa. Outra constatación máis da pobreza da sociedade que estamos crian­do. Repetímonos ate para divertirmonos. Uniformamos ate o lecer. O único xeito de poder convivir sanamente é o esforzó: o esforzó da poboación europea por se adaptar ao que vén de fóra, e o esforzó do que chega por asimilar o espazo novo no que habita. Nos non queremos ghettos, queremos un inmigrante que se esforcé en aprender os nosos idiomas, as nosas culturas, que res­pecte as nosas leis e as nosas maneiras de relacionármenos, a nosa gastronomía e a nosa música. Nunha palabra, que se integre no códi­go civilizado que o sangue europeo construiu para beneficio de todos, principalmente para eles que deixan atrás o horror e desem­barcan nunha nova estación, a estación da esperanza. Eu, ao igual que son europeista, estou a favor da globalización total. Estou a favor do reparto de riquezas e das vacinas contra as doenzas. Non creo nun mundo que quere rematar coa clase media e que ve as culturas e as razas como materia museística e non como unha realidade cotián que nos pode disparar a imaxinación e as sensibilidades. Canto máis saibamos dos demais, máis saberemos de nós mesmos, pero para iso é necesario que haxa reciprocidade. A educación e o compromiso non son cuestión de cultura ou de razas, e as culturas e as razas que descoñezan o significado do respecto á diferenza terán de seren multadas polos tribunais internacionais, e obrigadas a aprenderen o código da convivencia. Unha nai ou un pai do Cáucaso ou de Tanza­nia saben que a un fillo ou a unha filla hai que ensinarlle a devoción polas xentes maiores, polos animáis e pola natureza. Todos sabemos que amar a vida é darlle un valor altísimo ao noso paso por este val de bágoas. E quen non o entende así, non é de cultura e de raza dife­rente. É, sinxelamente, un mal nacido.

Artigo publicado na revista ENCLAVE (nº10)

Palabras de Castelao perante o nacemento da Unión Europea

"Velaí un tema que é forzoso encarnar i enxuiciar baixo a luz da nosa vocación universalista. O federalismo volve a rexurdir en Europa coma a única maneira segura de conquerir a paz dentro da liberdade. Xa sabemos que as federacións endexamáis foron enxendradas por doctrinas filosóficas, nin por especulacións metafísicas, nin tan siquera por ideas económicas, senón por exixencias concretas e imperiosas. Se se quer evitar unha terceira guerra que culmine coa disgregación atómica da humanidade, non hai máis remedio que constituír, a toda presa, unha Europa san, solidaria e renacida, frente a todo xénero de totalitarismos e contra o tráxico afán de dividir o mundo en dous bandos estremos ao servizo de dous Estados xigantes. O movimento federalista europeo nasceu coma unha concepción nididamente política, anque agora se deixe elordar por intereses económicos. A federación dos Estados Europeos – según se dixo – sería o modelo e a etapa da federación mundial: único modo de garantir a paz dentro da liberdade. Poderíamos enumerar os tiduos que Galiza ten para merecer un posto de confianza e de honor en calisquer empresa federalista, xa non digamos hispana, senón peninsular. Sembremos, somentes, que tódalas organizacións políticas do galeguismo recoñeceron ester principio básico: “Galiza, célula da Universalidade. Antiimperialismo, antimilitarismo e federalismo internacional”. Esto concédenos un directo especial para opinar encol dun tema que é propiamente galego. Os galeguistas – galeguistas de partido ou sen partido – sentémonos ledos i entusiasmados coa ideia de federar os diversos pobos de Europa".

“Sinistra democratica” e socialismo europeo

Por Raimon Obiols

O sábado pasado asistín, en Roma, á xornada de constitución do movemento político Sinistra Democrática por il Socialismo Europeo. Uns cinco mil homes e mulleres, na súa maioría traballadores e novas, nun ambiente -como comentou un xornalista italiano, Gabriele Polo- de "primeiro día de escola". Cunha alegre curiosidade chea de interrogantes polo mundo novo que se abre en fronte. Aínda que non se saiba ben que reserva a mañá. Podía parecer unha simple manifestación de sentimentos, coas cancións compartidas, os aplausos repetidos, unha especie de agradecemento a quen lles ofreceu a ocasión de reencontrarse. Pero a política -sobre todo nestes tempos de cinismo imperante- é tamén paixón e sentimento. Veremos que sae deste movemento, no que teño moi bos amigos, como os teño entre os que se dispón a ir cara ao Partito democratico. De momento, con todo, paréceme que non é casual que por primeira vez (creo) xurda nun país de Europa un movemento político que no seu nome fai referencia expresa ao socialismo europeo. Desde hai un tempo, a diferenza dos que preconizan procesos de conversión ou reconversión cara a novas identidades (por exemplo os partidarios do partido demócrata) teño a convicción de que está crecendo en Europa a necesidade dunha reactivación da identidade socialista en termos modernos: dunha reafirmación dos motivos e dos fins dun movemento que corre o risco de debilitarse nunha inconsistencia resignada, se non sabe afirmar en termos de futuro os seus acenos de identidade. A xente constata que os partidos que se nomean socialistas, ou que fan referencia ao socialismo, falan moi pouco da súa identidade. En realidade, non espera que estes partidos propoñan a "realización" do socialismo, a creación dunha sociedade socialista alternativa á existente. Aquilo que queren é a coherencia dunha perspectiva evolutiva, a definición duns obxectivos vinculados a uns principios e unha práctica adecuada, non contraditoria; incluíndo o comportamento (cultura, moral, estilos de vida) dos seus representantes. Sobre todo, a xente pide veracidade e coherencia entre aquilo que se proclama e aquilo que se fai. É fácil ironizar hoxe sobre a pretensión de expor a cuestión da identidade socialista, coma se tratásese dun prurito ideologista, nostálxico, innecesario. Pero sería francamente idiota non ver, na realidade presente de Europa, a enorme demanda de sentido que emerxe, e tamén o potente crecemento das pulsións de identidade, especialmente entre os mozos. Fronte ao reto que expón estas demandas de sentido e identidade (e tamén para combater derívalas fundamentalistas, nacionalistas e populistas) fan falta formulacións apoiadas en bases sólidas. Ata por consideracións pragmáticas e electorais tería que facerse evidente que unha idea moderna de socialismo é unha necesidade identitaria latente en amplos sectores de moitas sociedades europeas sometidas a presións disgregadoras. Esta é, paréceme, a clave que explica a popularidade de Rodríguez Zapatero e da súa referencia a un socialismo dos cidadáns en distintos países da Unión. Interprétase como unha formulación moderada pero de firme prosecución duns obxectivos de maior liberdade e igualdade, e de coherencia entre as palabras e os feitos: retirada das tropas de Iraq, paridade no goberno (metade mulleres, metade homes), extensión dos dereitos civís e sociais, lei contra a violencia de xénero, matrimonio gai, confirmación da idea laica de Estado, reafirmación da escola pública, redución do traballo precario a favor dunha economía de maior cualificación, intervención pública a favor das persoas dependentes (o ?cuarto alicerce? do Estado do benestar), etc. Este proxecto, levado a cabo cunha atención particular ao papel determinante das mulleres e das novas xeracións, e cunha expresa vontade de rigor e austeridade ("o poder non me cambiará"), mostrou a súa eficacia en momentos de esgotamento dalgúns procesos de modernización socialdemócrata, especialmente na súa capacidade de crear consensos activos entre a mocidade. En efecto, nestes últimos anos practicamente todos os partidos de esquerda e centro-esquerda fixeron, dun xeito ou outra, o seu aggiornamento, na práctica e no terreo das formulaciones ideolóxicas. O erro dalgunhas destas tentativas de adaptación aos cambios foi asumir un tipo de modernización que en determinados aspectos era imitador das posicións adversarias. O seu problema, durante o longo ciclo de hexemonía e de colonialismo narrativo do neoliberalismo, non foi a súa socialdemocratización senón a súa "socialmediocratización": non unha moderación dos programas, senón unha perda de ambición e de confianza na propia identidade, ate confundir unha imprescindible adecuación dos programas cun gratuíto abandono dos acenos de identidade e dos obxectivos permanentes indispensables. Esta reflexión apóiase nunha concepción non ideolóxica do socialismo. Non entendido como unha doutrina senón como un proceso obxectivo e permanente cara á emancipación e a igualdade dos homes e as mulleres. O socialismo é, desde esta perspectiva, simplemente algo que sucede: a persistente recurrencia, unha e outra vez, nunha ou outra conxuntura, nun recuncho de mundo ou o outro, de procesos de agregación e mobilización de multitudes de homes e mulleres; procesos indefectibles mentres subsistan a explotación no traballo, a desigualdade inxusta, a opresión, a discriminación ou a dominación. É unha especie de principio enerxético, que fai que moita xente plante cara e trate de conseguir máis liberdade, igualdade e xustiza. Cunha renacida inocencia creativa e co risco de renovados erros, froito da desmemoria. Porque o problema non radica na vitalidade ou fecundidade de leste principio enerxético. A pesar de toda a interesada literatura que se fixo nas dúas últimas décadas sobre a "morte do socialismo", a súa forza mantense e maniféstase na súa capacidade de verificar novos comezos. O problema atópase nas válvulas que, no campo da política, das ideas, dos programas, dos poderes, utilizan esta enerxía e tratan de orientala cara a uns ou outros obxectivos. O problema sitúase a miúdo nas salas de máquinas, nas pontes de mando, cando, nos avatares da historia e da política, dedicáronse a gañar poder individual e de grupo, a desenvolver tráxicos soños totalitarios, ou, no extremo contrario, a adecuarse ás forzas dominantes, abandonando calquera obxectivo de cambio orientado polos valores do socialismo. Neste sentido, o socialismo dos cidadáns caracterízase por unha dimensión radicalmente participativa e democrática, indispensable como unha garantía para evitar e corrixir erros, e diferénciase claramente dos intentos de modernización das "vangardas" que pretenden detentar a "única solución posible" e queren facer beber o seu medicamento outorgándolle un carácter de ineluctabilidad fatalista. Fronte ao ?there is non alternative? (non hai alternativa) da dereita neoliberal, e fronte aos autoerigidos modernizadores doutrinarios do centro-esquerda (para os que, como dicía un asesor de Schroeder, "a distinción dereita-esquerda xa non ten sentido: hai os modernos e os outros, iso é todo") esta formulación socialista afirma a vital importancia do vínculo duns valores de identidade compartida e apoia as formulacións de exploración pragmática, consensuada e participativa daquilo que pode ser en cada momento, en función duns obxectivos permanentes de liberdade, igualdade e solidariedade.