ENTREVISTA TIMOTHY GARTON ASH

"A UE é vítima do seu propio éxito"

Timothy Garton Ash é un dos intelectuais máis influintes do mundo. Catedrático de Estudos Europeos na Universidade de Oxford e investigador da Hoover Institution da Universidade de Stanford, esta semana visitou Barcelona para participar no ciclo Pensar Europa, organizado polo Centre de Cultura Contemporània de Barcelona. Antes de impartir a súa conferencia, Ash dedicou uns minutos a La Vanguardia.é para analizar a situación da UE e os problemas que, como ente global, afronta nos próximos anos 8

Unha entrevista (e fotografía) de Enric Tomas

Cre que a UE cumpriu as expectativas pola que foi creada?

Se os pais fundadores visen como é hoxe a UE, sentirían que un soño se fixo realidade e máis. Non creo que previsen que algúns países do centro e do leste de Europa ou os países que vivían baixo o fascismo, como España, estivesen nunha comunidade de democracias liberais vivindo en paz e liberdade. Así que, si, o soño foi máis que realizado.

Chegados a este punto, 2007, cre que podemos esperar máis da UE, máis que este longo período de paz e estabilidade?

O primeiro que quero dicir é que a UE é vítima do seu propio éxito porque a xente toma estes logros como garantidos e cre que volver á guerra en Europa é imposible, o que non é certo, como se podería ver nas próximas semanas nos Balcáns. Hai aínda moito por facer na UE. Necesita manter a paz entre os nosos veciños; necesita continuar co proceso de ampliación; e necesita axudar aos pobos a facer fronte aos grandes retos como o cambio climático, as desigualdades ou o auxe de China que non se poden facer por si sós. Todos estes problemas necesitan á UE. Creo que na próxima década os grandes tarefas para a Bruxelas estarán máis aló das nosas fronteiras.

Así, Europa debe preocuparse sobre o que sucede fóra das súas fronteiras?

Si. Europa debe preocuparse sobre o que pasa máis aló das súas fronteiras, como o conflito de Oriente Medio ou o Magreb, que xera ondas de inmigración cara a Europa, que provocan á súa vez terrorismo.

Cre que o papel de Europa volverase máis importante agora que parece que volvemos de novo a unha orde multilateral?

Creo que si, que hai unha oportunidade co próximo presidente de EE.UU., xa que tenderá cara a nós. Estou activamente implicado nunha nova iniciativa chamada Consello Europeo de Relacións Exteriores, que deseña políticas europeas. O que nos gustaría é que cando o novo presidente de EE.UU. saia elixido en novembro, el ou ela teña encol da mesa un papel que diga: estes son os principais problemas do mundo e isto é o que Europa pode facer para solucionalos.

Vostede espera do próximo presidente de EE.UU. que teña unha actitude máis cooperativa?

Penso que é bastante probable que a próxima Administración tenda a dicir: "Ti, Europa, dixeches que isto son os temas importantes, así que di que vas facer respecto diso", en vez dicir de forma unilateral que hai que facer. Estamos ante unha oportunidade que pide algo de Europa.

E que pode dar Europa?

No meu último libro "Mundo Libre" falo de como as relacións transatlánticas teñen que ser reinventadas sobre unha nova base. O sistema da Guerra Fría está morto, así que necesitamos novas relacións. Naturalmente, isto foi moito máis difícil co unilateralismo de George W. Bush. Creo que o punto de arranque non consiste en dicir que europeos e norteamericanos sexamos amigos, senón en fixarse que hai grandes retos no mundo, como o crecemento de China. Para iso, necesitámonos mutuamente porque temos uns intereses comúns que habemos de definir. Non hai problema no mundo que poida ser solucionado se Europa e EE.UU. non traballan xuntas.

E non opina que Europa necesitaría ter un exército común para facer fronte a estes problemas?

Creo que se necesita unha forza de intervención rápida, é dicir, un poder militar para intervir. Con todo, nunca teremos o poderío militar de EE.UU. Por iso é importante utilizar o poder económico, porque así si somos como EE.UU. Por exemplo, respecto de Irán e o seu problema nuclear dicimos que non deberiamos bombardear Irán. Pero precisamos ter unha alternativa, e esta é o poder económico, que non é un "soft-power". A xente di que Estados Unidos é o poder duro e Europa o brando, pero isto non é así.

Refírese a sancións económicas?

Sancións e incentivos. Europa ten unha gran relación comercial con Irán. Hai que ameazar con sancións ao comercio pero á vez dar a perspectiva de ter fortes relacións comerciais.

Pensa que Javier Solana pode ter éxito como negociador europeo no asunto nuclear iraniano?

Non en por si. Solana é un gran activo da UE, pero as negociacións sen a presión nin os incentivos adecuados non poden resultar exitosas. Necesita máis respaldo para obter un resultado. Neste obxectivo de traballar xuntos, non hai que esquecer o papel de Rusia. Non. Isto ilustra que estamos nun mundo multilateral e non podemos dirixir unha política respecto de Irán sen implicar a Rusia e a China. Naturalmente, agora hai unha resolución do Consello de Seguridade de Nacións Unidas, pero involucrar a estes dous países non se pode facer máis.

Que cre que debería pasar con Turquía? Turquía si ou Turquía non na UE?

En teoría, non; na práctica, si. Se agora partísemos de cero, a solución ideal sería unha asociación especial. Pero prometemos desde hai máis de corenta anos que Turquía ten dereito a ser membro da UE e abrimos as negociacións para iso. Creo que deberiamos ser serios respecto diso. Nuns 10 ó 15 anos gustaríame ver a Turquía como membro de pleno dereito da UE.

Pero só porque Bruxelas prometeuno debe Turquía ser membro da UE? Ou a súa entrada comporta algunhas vantaxes?

Penso que hai un maior interese en demostrar ao mundo islámico que Europa non é un club antimusulmán. Ate se os partidos islamistas como o de Erdogan aceptan tanto as regras básicas da democracia liberal como á esfera pública secular, entón poden ser membros de pleno dereito da UE, o que tería unha gran importancia simbólica. Tamén sería moi importante para a geoestrategia ter un aliado estable dado a posición que ocupa. Este é un gran reto para Europa. Outro tema sobre a ampliación da UE é o dos Balcáns.

Cal seria a principal vantaxe de ter a estes países na UE?

Xa nos preocupamos dos Balcáns. A metade desa zona é, dun xeito ou outra, un protectorado da UE. A longo prazo, a única solución boa é que estes países da antiga Iugoslavia estean máis cerca uns doutros, formando parte da UE. É difícil facelo, porque para estar na UE necesita países estables e funcionais, algo que non pasa en Kósovo ou en Bosnia. Isto é o que deberiamos perseguir.

Cre que se se adhire aos países dos Balcáns poderíase evitar unha nova guerra?

Nunhas semanas, probablemente Kósovo declare a independencia e entón veremos que sucede. Vai ser un momento perigoso, o que demostra que non podemos dar as costas á rexión e ignorala. Non nolo permitirían.

Entón, que pode pasar nas próximas semanas en Kósovo?

Parte do territorio de Kósovo está controlado polos serbios. Veremos como reaccionan tanto nesta provincia como en Bosnia, onde poderían preguntarse por que eles non poden tamén pedir a independencia. As consecuencias serían considerables. Son da opinión de dar a Kósovo unha independencia supervisada e condicionada, como preparación para ser membro da UE. É a solución menos mala, xa que por agora non é nin unha colonia nin un país. Habemos de facer unha cousa ou a outra.

Pensa que no caso de Serbia, a UE non cumpriu o seu requisito de entregar a [os criminais de guerra fuxidos] Ratko Mladic e Radovan Karadzic como paso previo a empezar as negociacións?

Estou a favor de capturar a Mladic e a Karadzic. Hai momentos en que as autoridades serbias claramente non fixeron todo o posible para facelo. Penso que fracasamos ao demostrar de forma clara que queremos aos serbios na UE. Croacia está ultimando a súa adhesión, e por iso os serbios pensan que son os grandes perdedores, algo que, en parte, é certo. O que fose presidente de Croacia, Franco Tudjman foi tamén corresponsable da disolución da antiga Iugoslavia, pero a pesar diso hai a idea que os croatas eran anxos e os serbios demos. É un gran erro.

Falemos doutros veciños. Pensa que Ucraína ou Bielorrusia, países moi próximos, terían que entrar na UE? O tratado da UE di que para ser membro tes que ser un país europeo, así como ser unha democracia liberal, ter respecto á lei, etc. Pode alguén dubidar que Ucraína é un país europeo?

Por suposto que o é. A miña opinión é que estratexicamente Ucraína ten que estar na UE. O problema é que deixa ao carón a Bielorrusia, que ten un camiño moi moi longo para chegar a ser membro, ate despois que Turquía.

Entendo, pois, que vostede prefire unha UE máis ampla?

Si, e tamén máis profunda e forte. Creo que é erróneo facer unha contradición entre amplo e profundo. Ser amplo faiche ser forte, se o fas ben. Somos un bloque de 600 millóns de persoas, cun PIB superior ao de EE.UU., o que supón un poder crecente. Temos que traballar xuntos. Este é o gran reto. Pero, sendo claro, a lóxica da ampliación está chegando ao seu fin. Os casos de Turquía, Ucraína, Bielorrusia e os Balcáns xa son os últimos.

Cambiando de tema. Que opinión merécelle o que está pasando en Bélxica?

Cúmprense máis de 170 días sen goberno. É moi interesante, porque hai dúas grandes tendencias en Europa nos últimos 50 anos: integración e desintegración. No continente hai cada vez estados máis pequenos, algo que en Catalunya loxicamente se fala moito. O asunto crucial é como o fas, non que fixeches. Noutras palabras, mira os casos de Iugoslavia e Checoslovaquia. Ambas eran federacións comunistas artificiais, pero unha se desintegrou con guerra e a outra de forma pacífica, mediante a revolución de veludo. Se, en última instancia, Valóns e Flamencos deciden ser máis autónomos, lamentaríao porque me gustan os países multinacionais. Eu son, á vez, inglés e británico. España, por exemplo, é unha nación composta de nacións. Gústame o feito de ter múltiples identidades. Se en Bélxica poden continuar así, estou moi a favor, pero senón, que a separación se faga de forma pacífica.

Que lle parece o que sucedeu en Polonia cos xemelgos Kaczynski. Puido Polonia ser o primeiro país en ser expulsado da UE?

Non, non o creo. Ao contrario. Penso que a ironía é que unha vez dentro da UE, é difícil que haxa membros disciplinados e que salgan con cousas que non poden ser porque xa están dentro.

Como ten a UE que tratar o auxe de China?

Este auxe, xunto ao de India, é o que está transformando o noso mundo máis que en ningún outro momento. Nos últimos 500 anos, Occidente estivo na cabeza, marcando a axenda política. Isto está cambiando rapidamente. Por iso sospeito que o gran triangulo para os próximos anos na política internacional será EE.UU., a UE e China, e logo haberá outros poderes importantes como India, Rusia, Brasil ou Sudáfrica.

E que se debe facer respecto diso?

Debemos de manexar isto con sabedoría. Primeiro, non podemos permitir que China enfronte a Europa con EE.UU., a Alemaña con Francia ou a Italia con España. Debemos de manter a unión. Segundo, habemos de aceptar que China ten un papel importante en dirixir o mundo. Por exemplo, podemos expandir o G-8, incluíndo a India, Brasil ou China, para que sexan parte da solución, non do problema. E xa para acabar.

Podería haber unha terceira guerra mundial?

Sempre é posible. A Historia está chea de sorpresas. Con todo, é moito máis probable unha serie de pequenas guerras causadas pola proliferación das armas de destrución masiva ou, como xa vimos, por conflitos étnicos, a fame negra ou o cambio climático. O risco dunha guerra nuclear é maior agora na década dos 80, aínda que non sería tan destrutiva. Así pois, como historiador vexo improbable ver unha gran terceira guerra mundial, pero máis probable ver pequenas guerras.

Tirado do xornal La Vanguardia