"Dubido de que Marx gañase o Nobel"

Unha entrevista de Lola Galán

Assar Lindbeck (Lulea, Suecia, 1930) é un dos gurús do Estado de benestar, un tema sobre o que escribiu decenas de libros e centos de artigos. Lindbeck, membro do comité Nobel durante 25 anos, aproveitou ao máximo, con visitas ao Prado e ao Thyssen, a súa estadía en Madrid, convidado pola Fundación Carolina, para dar unha lección maxistral sobre as perspectivas do modelo social europeo. "O modelo sueco axuda moito ás familias con fillos. Iso favorece a emancipación das mulleres"."A picaresca nas baixas por enfermidade e noutros subsidios está destruíndo o noso Estado de benestar".

Pregunta. En realidade, os Nobel de Economía non son Nobel de verdade. Creounos o Banco Central sueco en 1969. Alfred Nobel non pensou nunca en premiar a economistas, a pesar de que no seu tempo houbo grandes figuras nesta disciplina.

Resposta. Si. Persoas moi intelixentes, con grandes dotes de observación, pero en realidade o desenvolvemento da economía, a súa conversión nunha ferramenta rigorosa, é cousa da segunda metade do século XX.

P. Cre vostede que Karl Marx mereceu o Nobel?

R. É unha pregunta moi difícil. Non sei. Dubídoo. Tivo intuicións brillantes. Foi capaz de entender ate que punto a innovación tecnolóxica estaba cambiando de forma drástica a estrutura económica. Pero foi inxenuo, porque pensou que, unha vez introducidas as innovacións e cando a masa de capital se consolida, só queda administralo. Non viu a necesidade constante de innovación e de investimento.

P. Tamén se equivocou respecto das contradicións internas do capitalismo, que segue vivo e con boa saúde.

R. Si, o capitalismo non deixou de estenderse polo mundo. Pero cada vez ten máis problemas. Un deles é a falta de disciplina nos mercados financeiros. Moitos actores, nestes mercados, asumen demasiados riscos, e iso afecta á economía. Vímolo coa crise do mercado inmobiliario en Estados Unidos. Unha e outra vez, os mercados crean problemas ao conxunto da economía.

P. Entón, necesítase máis regulación?

R. Hai que facer algo. Creo que sería necesaria unha inspección financeira máis cualificada para ver os riscos e poder intervir a tempo. Hai moita xente lista inventando instrumentos financeiros cada vez máis sofisticados. O malo é que non son o bastante listos como para previr os seus riscos.

P. Á xente normal preocúpalle máis o mantemento e desenvolvemento do Estado de benestar. Un tema no que vostedes, os suecos, foron pioneiros, seguen indo por diante?

R. Non. O modelo sueco non é moi diferente do dos países do norte de Europa. España, igual que Grecia e Portugal, está por detrás. No único que difire o sistema sueco é na súa xenerosidade na protección ás familias con fillos. O permiso de maternidade [remunerado coa paga total] é de 14 meses, e hai moitas axudas para pais con nenos pequenos. Pero hai países, como Francia, que teñen axudas parecidas.

P. España deu pasos adiante ultimamente, pero queda moito por facer. Poder coidar con máis tranquilidade aos fillos, supoño que ten un impacto nesta sociedade.

R. Si. É o que propiciou, nas sociedades nórdicas, que a presenza das mulleres no mercado laboral chegue case ao 80%. houbo outro elemento que o fixo posible, a protección que outorga o Estado aos anciáns. Porque estiveron tradicionalmente ao coidado das mulleres. É dicir, o noso modelo favoreceu a emancipación feminina.

P. Todo o mundo se mira no espello sueco e considera ese modelo un gran éxito social.

R. Ate certo punto. Nestes momentos temos un problema: a utilización indebida dos subsidios. Fíxese que en tres países europeos que alardean de ofrecer unha excelente cobertura sanitaria aos seus cidadáns, Holanda, Noruega e Suecia, danse os índices máis elevados de baixas por enfermidade. A xente está sa, pero pide a baixa médica. Hai unha picaresca tremenda. En Suecia, a xente falta ao traballo unha media de 22 días ao ano, cando en Xapón a media é só de tres. Ambos casos son extremos. Pero non é só a baixa por enfermidade. No meu país, os pais poden faltar ao traballo cando os fillos están enfermos. O cal está moi ben. Pero na práctica, a xente queda en casa aínda que o neno se recupere completamente. Toda esta picaresca está destruíndo o Estado de benestar. A xente xubílase moi pronto en moitos países europeos, vanse a casa con 55 anos, ou menos; outros acóllense ao paro aínda que poidan obter un traballo. E a xente o ve tan normal. Fixemos unha enquisa non hai moito para saber se aos cidadáns parecíalles ben coller a baixa por enfermidade sen estar enfermos, e o 60% dos enquisados dixo que si.

P. O que significa que o sistema non funciona cando non hai un compromiso real da xente por defendelo. Un compromiso que existía ao principio.

R. Sabemos por que ocorre isto. Cando se creou o Estado de benestar, após a II Guerra Mundial, a xente estaba afeita traballar para manterse. Só se recorría ás axudas en caso de necesidade, porque as leis sociais así o ditaban. Co tempo, esas leis fóronse relaxando. A xente empezou a ver ben o vivir dos subsidios. E de aí pasaron a enganar ao Estado de benestar. É o que ocorreu nos últimos 10 ou 15 anos en Suecia.

P. Por que cre vostede que ocorre? Ten algo que ver nisto a inmigración?

R. Non ten nada que ver, en absoluto. O que ocorre é que os subsidios son moi altos en relación cos salarios. En moitos casos, a diferenza entre cobrar o desemprego e cobrar o soldo é só do 10%. Ás veces, non hai diferenza algunha. P. Entón, que se pode facer?

R. Hai solucións. Unha é reducir os subsidios; outra, aumentar os controis. Pero iso é bastante difícil, porque a maioría dos enfermos teñen síntomas que ningún médico pode comprobar. O 60% das baixas son por dores de costas e por depresión. Unha solución que están utilizando británicos e estadounidenses é pagar subsidios ao que traballa, é dicir, incentivar ao que traballa.

P. E a xente que realmente o necesita?

R. Xa. Algo hai que facer, porque estamos nunha situación verdadeiramente crítica. En Suecia fixemos estudos e hai zonas nas que a xente falta a traballar unha media de tres días ao ano, e outras zonas, cos mesmos niveis de atención sanitaria, nos que faltan unha media de 54 días. Sen que haxa ningunha diferenza en saúde da xente.

P. Suecia optou por quedar fose do euro. Que tal lle foi?

R. Tarde ou cedo entraremos na UME, pero non me parece catastrófico estar fóra. Seremos admitidos en canto queiramos. O maior problema é que as nosas exportacións non aumentaron tanto como a media europea nos últimos cinco anos, pero as exportacións son o 40% do PIB.

P. Aos 77 anos segue vostede sendo profesor na Universidade de Estocolmo. Que opina da xubilación aos 65 anos?

R. Paréceme unha tolemia. A esperanza de vida aumentou moitísimo. E a xente nova, polo menos en Suecia, non se incorpora ao mercado laboral aos 16 anos como antes. Agora, os estudantes non traballan ate os 27. A vida produtiva é demasiado curta e iso resulta carísimo. Ademais, como eu digo, necesítase chegar aos 75 para empezar a entender algo.