Europa: os que queren avanzar deben facelo

Por Jean-Marie Colombani, xornalista francés e ex director de Le Monde. Tradución de Martí Sampons

El PAÍS, 01/07/08

Antes de calquera consideración, como non indignarse con este non irlandés? Dirase que non fai máis que seguir o camiño aberto por Francia e Holanda. é certo. Aínda que Francia, unha vez elixido Nicolas Sarkozy, dedicouse a reparar os danos sacando adiante un tratado "simplificado", que se converteu en Tratado de Lisboa. Hai tamén quen di que o de Irlanda é a demostración de que Europa, tal como se constrúe, é incomprensible, por tanto, incomprendida polos pobos. Éstos, afírmase, non queren saber nada desta Europa "burocrática" ideada polas "elites". Vexamos. O primeiro que hai que ter en conta é que dentro dos compoñentes dun non entran tantos ingredientes discordantes que calquera xuízo definitivo sería aventurado. Recordemos no caso do referendo francés a parte do non a Chirac dentro do non global. En Irlanda os pequenos propietarios temían a armonización fiscal, o clero a secularización, os neutralistas a creación dunha defensa europea, etcétera.

E si, Europa, tal como é, parece unha creación opaca, afastada e incompleta, urdida ao longo dos cumios europeos, lonxe dos pobos. E con todo? Con todo, deberiamos empezar por pór freo a este negacionismo. Irlanda? En Europa era o máis pobre de entre os pobres e converteuse nun dos máis ricos grazas a esta "cousa" bruxelense, até o punto de que a súa renda media supera á dos ingleses. Non é isto a proba irrefutable de que Europa equivale a progreso? Un pouco de perspectiva histórica non é daniña. Por exemplo, quen se alegra deste non? A liga Norte en Italia e Vaclav Klaus en Chequia, as dúas correntes máis nacionalistas. A liga de Bossi representa a revolta dos pequenos e medianos empresarios ricos do norte de Italia que non queren que os seus impostos (cando os pagan) sirvan para corrixir os desequilibrios co sur. A Irlanda rica xa non quere repartir. Aseméllase á Chequia ultraliberal, para quen Europa só debe existir como zona de libre intercambio sob protección militar norteamericana.

Velaquí o debate europeo que haberá que abrir un día. Xa que se este é o destino da Unión, disolvámosla dentro da OTAN! En fin, quen non se dá de conta de que se pode dicir non impune e gratuitamente? Pase o que pase, non hai prezo ou sanción. Entón, por que absterse de dicir non se as subvencións seguen sendo as mesmas e se para tranquilizar aos irlandeses até se lles promete que poderán seguir practicando o dumping ou competencia desleal en materia fiscal, co que poden atraer a empresas de toda Europa. Aínda peor: para facer volver a Irlanda ao rabaño pensamos inmediatamente en concederlle privilexios suplementarios. Así, fomentamos aquí e alí o non. O Tratado de Lisboa non é un remedio milagroso. Permite simplemente que sexa (un pouco) gobernable un conxunto que na situación actual non o é, substituíndo a actual regra da unanimidade pola da maioría (a dos Estados en combinación coa das poboacións). Con el, pode retomarse o camiño de políticas concretas, pero sen ocultar a actual ausencia de visión e de dirección política (que é outra cousa que a mera ampliación).

A cuestión que se expón de agora en diante é saber se os que queren seguir avanzando non deben deixar aos partidarios do non co seu non, é dicir, na cuneta. No momento en que comeza a presidencia francesa da Unión, as consecuencias do non irlandés poden verse de dous modos. Ou ben constatamos que todos os esforzos franceses e alemáns por pór en pé o Tratado de Lisboa desvanecéronse, e a presidencia francesa viuse afectada por iso. Ou ben recordamos que Europa avanzou sempre superando crises sucesivas: a solución podería chegar de Francia, e esta recuperaría entón parte do liderado perdido. De momento, Nicolas Sarkozy manifestou o seu desexo de que nin se dramatice nin se subestime o non irlandés. No rexeitamento ao dramatismo hai sen dúbida o desexo de que prosiga noutros países o proceso de ratificación. Irlanda e os seus menos dun millón de electores estarían así fronte aos case 500 millóns de habitantes do resto de Europa, e sen dúbida non poderían aguantar demasiado tempo sen achar o modo de ratificar. Ao servizo deste proceso, o presidente francés dixo, dirixíndose en particular aos checos, tentados de precipitarse pola brecha irlandesa: Non hai ampliación (cara aos países dos Balcáns) sen Tratado de Lisboa! No capítulo da "subestimación" do acontecemento topámonos co credo do xefe do Estado francés: Europa ten que ser vista como capaz de protexer aos seus cidadáns. De aí o acento posto no proxecto do "pacto para a inmigración" (decisión que electoralmente lle serviu moito en Francia). De aí tamén a idea de atopar unha resposta europea ao problema da independencia enerxética en xeral, e do prezo do petróleo en particular. Aínda que por agora sen éxito, xa que Alemaña négase a fixar un tope ao IVE sobre o petróleo. Neste punto sen dúbida leva razón: Europa debe deixar de preocupar. Pero para tranquilizar, antes ten que ser forte. En realidade, a cuestión central é a seguinte: o non francés de onte, o non irlandés de hoxe e, sobre todo, as enquisas de opinión (un terzo dos franceses están satisfeitos co voto irlandés, e outro terzo máis pequeno declárase "insatisfeito"), significan que os pobos non queren avanzar máis? Pois entón hai que ter a valentía de enfrontarse ou oporse ao escepticismo dos pobos, xa que hai circunstancias en que non se pode esperar, e este é o caso da que vivimos agora. A historia, pola súa banda, non espera.

E Europa ten a necesidade de ir outra vez cara a adiante sobre cuestións concretas (a enerxía, a inmigración, o clima e o medio ambiente, a relación con Rusia e con EE UU, a defensa?), pero tamén sobre unha visión común do futuro. Mentres esperamos, os europeos elixiron? esperar. Esta política de esperar é de mal agoiro. Chegará, pois, o momento, para aqueles países que queiran avanzar, de tomar decisións entre eles. Schengen e o euro non conciernen a toda a Unión. A Zona Euro, en si mesma, constitúe un espazo suficiente para quen queira avanzar polo camiño da integración. Os que queiran esperar, que esperen. Pero que isto non impida que os demais se organicen. A menos que nos resignemos á decadencia. Estaremos seguros da nosa decadencia común o día en que teñamos claro que renunciamos a un destino común.