Achegamento entre Europa e Israel?

Por Samuel Hadas

A visita a Israel esta pasada semana do primeiro ministro británico Gordon Brown destaca novamente na axenda diplomática israelí as relacións coa Unión Europea, relacións que coñeceron incontables altibaixos nos últimos anos e pasan nestes días por un dos seus mellores momentos. A UE e Israel veñen de pór en marcha un proceso de asociación especial que, segundo a chanceler de Israel, Tzipi Livni, ''poderá repercutir favorablemente'' no proceso de paz palestino-israelí. A UE, pola súa banda, considera que con este proceso, que modernizará as relacións políticas, económicas, comerciais e educativas con Israel, búscase así mesmo un maior rol da Unión no proceso de paz cos palestinos. O obxectivo da Unión Europea e Israel é hoxe, segundo comentaron fontes diplomáticas israelís, lograr unha maior participación de Israel nos mecanismos de decisión da UE, segundo un ''estatuto híbrido'' polo que, sendo un país non membro, poida estar estreitamente ligado ás súas institucións directivas. O anuncio do inicio deste proceso xerou a protesta dalgúns países árabes e da Autoridade Palestina, co argumento de que incrementar as relacións da UE con Israel ''animará a Israel a proseguir cunha política agresiva e errónea''. Israel é un dos primeiros países participantes no programa da ''Política de Veciñanza'' da Unión Europea, que busca profundar as relacións cos seus veciños da conca do Mediterráneo. Jan Figel, o comisario para a Educación, Cultura e Deporte da UE, e a ministra de Educación de Israel, Iuli Tamir, acaban de inaugurar a oficina en Israel de Tempus, un programa da UE de intercambio de estudantes e profesores universitarios. Segundo Figel, a UE e Israel acordaron discutir políticas, o que significa ''un paso máis que un simple programa de intercambio''. Anteriormente, Figel inaugurara unha oficina de Tempus na Autoridade Palestina.

Tamén a cooperación científica entre as partes profundouse notablemente nos últimos anos. Israel é o mellor cliente da UE en Oriente Próximo, mentres que a balanza comercial entre ambas as partes é fortemente deficitaria para Israel (un terzo das súas importacións provén da UE). Pero na súa dimensión política, influída fortemente polo conflito palestino-israelí, as relacións están lonxe de ser idílicas, aínda que cabe tamén aquí sinalar algunha melloría. A UE, o principal sostén da economía palestina, non atopou até hoxe a fórmula que á vez que lle permita apoiar a creación dun Estado palestino, sexa considerada equidistante polo Goberno de Israel (tanto o actual como os anteriores), que estima que a UE, na súa política cara ao noso país, utilizou un dobre raseiro. A iso contribuíron as constantes e ás veces xustificadas críticas da UE a Israel respecto da súa política cara aos palestinos, os castigos colectivos á poboación palestina, a construción da barreira divisoria, etc. As críticas a Israel nos medios de comunicación europeos, que se solidarizaron cos que consideran os máis débiles, os palestinos, e nas que sobresaen algúns medios de comunicación de España, moderáronse a partir da aceptación israelí da creación dun Estado palestino convivindo con Israel, que supuxo un cambio positivo importante, como o foi a retirada israelí da Franxa de Gaza, aínda que esta conducise posteriormente á súa caída a mans dunha organización terrorista como Hamás. Esta posición empeorou notablemente con motivo da Segunda Guerra do Líbano. Moitos en Israel consideran que na crítica ao seu país hai ''un tipo de antisemitismo'', como sinala Iair Sheleg no cotián Haaretz. As sondaxes de opinión en Europa mostran que Israel é considerado un dos grandes perigos para a paz, aínda máis que Irán. Un 45% dos europeos considera que a política israelí equipárase á do réxime do apartheid en Sudáfrica. Segundo o analista israelí Alexander Iakobson, as sondaxes demostran que o antisemitismo está ''vivo e coleando'' en Europa.

Segundo Efraim Halevy, ex xefe do Mosad e embaixador ante a UE de 1996 a 1998, a Unión Europea cometeu serios erros nos últimos anos, comezando pola súa avaliación política de Iaser Arafat. O enfoque da UE, principal doante da súa administración, alentou unha extensa corrupción no seo da AP. Outro erro foi as súas advertencias sobre sancións económicas a Israel, que só crearon unha pésima atmosfera entre as partes. Iso cambiou, por canto a Unión modificou a súa política respecto dos palestinos e deixou de tentar exercer presións económicas sobre Israel. O principal tema de diferenza é quizais o da política do Goberno israelí cara aos asentamentos e o seu tratamento dos palestinos, ao non implementar o seu compromiso na Folla de Ruta, o plan de paz do Cuarteto de Madrid, de evacuar as decenas de enclaves ilegais levantados polos colonos israelís en Cisxordania, así como os controis que impiden o movemento dos palestinos no seu propio territorio. O vicepresidente do Parlamento Europeo, o británico Edward McMillon Scott, declarou recentemente que aínda que hai maior cooperación con Israel a nivel institucional, despois da invasión israelí ao sur do Líbano (na súa guerra con Hezbollah no verán de 2006), Israel perdeu apoio entre moitos dos membros do Parlamento. Outros temas en discordia entre a UE e Israel son a negativa da UE a cualificar a Hezbollah como organización terrorista, así como o feito de que financia organizacións non gobernamentais anti israelís. Así mesmo, Israel presiona a Europa para ''que faga algo máis'' respecto da carreira nuclear militar de Irán. Líderes europeos como Nicolas Sarkozy, Angela Merkel e Gordon Brown, entre outros, contribuíron notablemente a cambiar o tenor da actitude da UE cara a Israel. Tamén contribuíu a extensión da UE cara ao Leste, que trouxo ao seu seo a 11 países ex comunistas, moito máis prol americanos e prol israelís que a ''vella'' Europa. Estes países non comparten a aversión de Europa Occidental cara ás accións militares israelís. Segundo diplomáticos israelís, os actos terroristas islámicos en Madrid en 2004 e en Londres o ano seguinte, permitiron aos líderes europeos unha mellor comprensión do que Israel está a pasar. Tema importante na axenda europea-israelí é o da actitude da UE cara a Hamás. Mentres que Israel esixe manter o bloqueo de Gaza, en Europa escóitanse voces esixindo o seu levantamento, por razóns humanitarias, por canto israelís e palestinos non lograron modificar a situación no lugar nin avanzar nas negociacións de paz. Aínda que en Israel hai quen teme que a postura da UE pode cambiar, non cabe esperar que nun futuro previsible isto suceda.