Europa non gobernará o século XXI

Por Robert Kagan, membro non numerario do Carnegie Endowment for International Peace, socio transatlántico do German Marshall Fund e asesor non oficial do senador John McCain. O seu libro máis recente é The Return of History and the End of Dreams

Hai apenas dous anos, o pensador e autor británico Mark Leonard publicou un libro titulado "Why Europe will run the 21st century" [Por que Europa levará a voz cantante no século XXI]. A día de hoxe, cabe preguntarse en que grao sequera vai ter Europa algunha participación no século XXI. Non se trata xa só do golpe mortal que o xoves da semana pasada propinoulle o rexeitamento de Irlanda ao Tratado de Lisboa que reorganizaba a Unión Europea. Pasei seis dos últimos oito anos na capital da Unión Europea e, ao longo deste período, puiden aprezar unha perda constante de confianza de Europa en si mesma, un repregamento sobre si mesma e un pesimismo crecente respecto do futuro. Por moito que toda a atención se centre nos males da economía estadounidense, poucos europeos cren que estean a piques de herdar o mundo. á economía alemá está a irlle moi ben nestes momentos, pero iso é excepcional, e mesmo os propios alemáns temen que se trata de algo pasaxeiro. A compracencia que os europeos experimentan ante a debilidade do dólar e a fortaleza do euro non pasa de ser unha bendita oportunidade coa que distraerse da preocupación, profundamente arraigada, de que os xigantes asiáticos están a deixarlles atrás e están a sacar a Europa da competitividade na economía internacional. O gran veciño de Europa tamén lles causa angustia. Non hai día en que algún representante europeo non clame por unha política enerxética común para facer fronte aos monopolios depredadores rusos, pero non hai día en que os rusos non pechen un novo acordo que favorece uns intereses europeos concretos a expensas doutros. Os europeos están moito máis preocupados pola inmigración e a identidade cultural do que o estaban cando cheguei aquí. Nestes días, na maioría das eleccións que se celebran en Europa as cuestións da inmigración e a asimilación dos inmigrantes aparecen como pano de fondo, e a inmensa maioría das persoas coas que falo dubidan de que Europa vaia ser quen de integrar aos novos inmigrantes. Até os partidarios do laicismo senten inquietude, por que o que eles chaman a Europa cristiá, está a ser corroída polo fluxo imparábel de musulmáns e de cultura musulmá; eis as protestas que se suscitaron este ano ante a modesta proposición do arcebispo de Canterbury de que se atopase acomodo en Gran Bretaña aos preceptos legais da sharia. Máis sorprendente é, quizais, o desafío continuo á unidade europea. A UE segue sendo unha organización milagrosa e ninguén debería apostar por que non vaia seguir avanzando. Con todo, as grandes potencias europeas seguen mantendo celosamente as súas prerrogativas en materia de política exterior, especialmente, algo comprensible cando se trata de evitar o máis mínimo perigo para os seus soldados. Para agravar o problema, o sentimento xeneralizado aquí é que Europa está falta dun liderado potente. A Gordon Brown considéraselle pouco sólido. Angela Merkel está atada de pés e mans na súa gran coalición. A moitos estadounidenses e a moitos italianos caelle ben Silvio Berlusconi, pero non á maioría dos europeos de fóra de Italia. Cando apunto, como típico estadounidense que son, ao refrescante liderado de Nicolas Sarkozy, fóra de Francia non me responden máis que con silencio ou co ceño engurrado. En Gran Bretaña e en Alemaña, Sarkozy está considerado unha estrela fugaz e, como moito, para Francia, non para Europa. Por todas partes vese que o interese propio imponse ao interese común. Supúñase que o Tratado de Lisboa ía resolver algúns destes problemas. ía crear dúas figuras con liderado para representar a Europa na escena mundial, un presidente e un ministro de Asuntos Exteriores. Os nomes que se manexaban para estes dous postos, desde Tony Blair até o sueco Carl Bildt, facían posible pensar que Europa asumiría un papel máis preponderante no mundo, aínda a pesar de todas as dúbidas. Para os euroentusiastas dun extremo ao outro do continente, a nova Constitución era a resposta ao malestar de Europa e o paso seguinte cara ao liderado mundial. Que vai pasar agora, con todo, unha vez que o Tratado está ferido de morte? Todo isto é malo para Estados Unidos. Nun mundo no que están a nacer grandes potencias, das que dúas resultan ser autocracias, Estados Unidos necesita que os réximes democráticos sexan tan fortes como sexa posible. Unha Europa unificada, independente, con capacidade, convén aos intereses estadounidenses, aínda no caso de que en ocasións poidamos estar en desacordo. Eu preferiría moito antes ver a Europa levando a voz cantante no século XXI que á Rusia de Vladimir Putin ou á China de Hu Jintao. O risco desta última labazada á confianza europea é que os nosos aliados, incluída Gran Bretaña, poidan ir caendo aos poucos nunha sorte de intrascendencia a escala mundial. Xa xorden voces en Londres ás que non lles parece mal. En The Financial Times, Gideon Rachman cre que, na súa inmensa maioría, os europeos, se non os seus dirixentes, prefiren pasar desapercibidos e teñen razón ao preferir esa opción. é mellor que ter que ser como Estados Unidos, con responsabilidades en todo o mundo. A final de contas, «ser unha superpotencia pode constituír unha empresa sanguenta e demasiado onerosa -escribe-. A debilidade de Europa é unha especie de nirvana». Non cabe dúbida de que Rachman está no certo cando afirma que moitos europeos prefiren que sexa así. Europa empezou a toparse a gusto nun papel parecido ao do coro nunha traxedia grega, permanentemente dedicado a comentar e a expresar a súa opinión sobre o que fan os protagonistas («Oh, Edipo, pola túa imprudente arrogancia esnaquizado!»), pero practicamente sen ningún efecto, ou moi escaso, no desenvolvemento do drama. Quizais Europa, esa Europa falta de liderado, esa Europa falta dun novo tratado, é como é porque iso é o que realmente queren ser os europeos. Nese caso, o século XXI, que desde logo non será gobernado por Europa, será unha época verdadeiramente difícil para Estados Unidos.

Artigo publicado no xornal El Mundo - 19.06.08