Armenia, ante a indeferenza de Europa

Por Kimana Zulueta

Artigo publicado no imprescindíbel Foreing Policy en español

Mentres que o Goberno armenio gabia as protestas dos seguidores da oposición, que cualifican as recentes eleccións presidenciais de fraude, declarando o estado de excepción, a UE segue apostando máis por unha fráxil estabilidade que por unha defensa real da democracia. Desde o día despois das eleccións presidenciais, celebradas o pasado 19 de febreiro, multitudinarias manifestacións de partidarios de Ter Petrosian concentráronse no centro de Everán, a capital do país, apelando á repetición dunhas presidenciais que cualificaron como fraudulentas. O Goberno armenio, aínda presidido por Robert Kocharian ­que intercambiará postos con Serge Sarkisián, ao pertencer ambos os ao Partido Republicano, con maioría simple no parlamento- comezou pouco despois a arrestar a funcionarios públicos e líderes políticos que protestaban en contra do Executivo. O 1 de marzo estas concentracións acabaron en drama, despois de que oito persoas (sete civís e un militar, segundo datos oficiais) morresen en enfrontamentos entre manifestantes e as forzas de seguridade armenias, co que Kocharian declarou o estado de excepción ate o 21 de marzo. Agora reina na capital unha tensa calma.

A diferenza de votos entre o candidato gobernamental, Serge Sarkisián, e o principal opositor e ex presidente armenio tras a caída da Unión Soviética, Levon Ter Petrosian, resultou ser enorme e evitou, xa que logo, unha segunda volta, conforme aos resultados oficiais. Con todo, a orixe da actual crise débese a que tanto durante a campaña electoral como na xornada dos comicios, fortes fallas no sistema facían dubidar da credibilidade dos resultados. A comunidade internacional non se pronunciou a tempo coa severidade que as circunstancias requirisen. A OSCE lexitimou tras as eleccións o transcurso das mesmas, sóapelando a que aínda eran necesarias algunhas melloras. Con todo, o día 2 de marzo a presidencia finlandesa da esta organización viuse obrigada a mandar ao seu enviado especial para tratar de mediar nun final dialogado da crise. A Unión Europea, finalmente, tamén enviou ao seu representante especial no Cáucaso meridional a desprazarse a Everán co mesmo propósito. A estabilidade da rexión é vital para a resolución do conflito conxelado de Alto Karabaj (enclave de poboación maioritariamente armenia, situado en territorio de Acerbaixán e independente de facto desde 1991), cuxa resolución abriría a longo prazo as fronteiras azeríes e turcas con Armenia, que permanecen pechadas por mor deste contencioso. Esta apertura permitiría unha certa cooperación rexional e á súa vez convertería a este Estado nun posible país de tránsito, abaratando o custo do transporte do gas azerí, kazako e turkmeno cara a Europa. A pregunta é se este conflito antecede a necesidade de democratización real dos países involucrados, ou viceversa. Ate agora, a UE parece estar máis preocupada dunha estabilidade fráxil, que de implicarse máis a fondo nunha democracia nacente, como é a armenia. Ao final, parece ser que os intereses xeoestratégicos en Rusia e en Acerbaixán suavizan as críticas occidentais a un Goberno armenio, dependente de Rusia, que ten unha posición dura, se non intransixente, no conflito de Alto Karabaj, e vagamente comprometido nunha integración afastada, por non dicir inexistente, na Unión Europea. O apoio explícito a unhas eleccións libres e xustas podería cambiar o signo do Executivo en Armenia. A posición máis flexible de Ter Petrosian en relación a este enclave implicaría unha maior presión sobre o Goberno azerí para que aumente o seu compromiso, que podería resultar negativo a curto prazo para o comercio entre Acerbaixán e algúns Estados membros da Unión Europea e, desde logo, cunha Rusia que perdería o seu feudo no Cáucaso. Con todo, o maior problema dunha xeopolítica que só retóricamente defende a democracia é que a miúdo non ten en conta as frustracións e as necesidades reais da xente, algo que pode derivar en consecuencias contrarias ás pretendidas: en forma de inestabilidade e violencia, como está ocorrendo estes días.