A UE, o "Titanic" no párking
Por Pere Vilanova, catedrático Ciencia Política da UB

A primeira páxina da web do servizo de noticias da BBC traía o outro día dúas noticias relativas a Europa, das que falarei ao final, e que ilustran perfectamente onde estamos exactamente: nunha rúa cega. Ou talvez nun párking, confortable, tranquilo, pero sen saída por diante, e no que costa dar marcha atrás. Se se prefire hai outro símil. A Unión Europea é o Titanic, cos motores parados e á deriva, e nin sequera pode achacar a súa sorte a un iceberg (aínda que fóra unha pedra de xeo), porque hase parado soa. Por non haber, nin tan só hai un motín a bordo. Prometeuse aos cidadáns europeos nada menos que unha Constitución, e desde fai case dous anos ninguén na ponte de mando –os xefes de Estado e de Goberno da UE– di esta boca é miña. Vexamos o estado da cuestión.

En primeiro lugar, ningún responsable gobernamental europeo parece ter a coraxe de saír á praza pública e lembrar algúns datos elementais. Prometeuse imprudentemente unha Constitución para Europa, cando en realidade se trataba xuridicamente dunha reforma do tratado intergobernamental en vigor. Non distinguir unha Constitución dun tratado internacional é, para un estudante de Dereito de primeiro curso, un suspenso asegurado. A UE hoxe séguese rexindo polo texto que se negociou en Niza en decembro do 2000. Esta era, pola súa vez, unha reforma á baixa do Tratado de Amsterdam de 1997, que, pola súa vez, rebaixou á baixa o Tratado de Maastricht, de modo que estamos de rebaixas desde 1992, e ninguén admíteo.Tampouco dise que en Niza decidiuse imprudentemente non resolver a reforma das institucións internas da UE, que xa estaban en crise cando os membros eran 15 estados, e para superar o escollo decidiuse ampliar a UE a 10 máis, en particular aos países poscomunistas do Este. Agora, en xaneiro, entran dous máis, Bulgaria e Romanía, co cal o colapso será a 27: máis madeira! Pensar que coa ampliación a 25 xeraríase unha dinámica que faría máis fácil unha reforma, imposible a 15, é outro suspenso xeral, pois o que medrou é o número de supostos nos que o que se exerce é o dereito de veto a calquera troco do statu quo.

EN SEGUNDO lugar, chama a atención que sexa tan fácil (por difícil que sexa o esforzo económico para algúns países) entrar na UE agora, a condición de que sexas europeo, padezas o réxime soviético e teñas un suposto perfil culturalmente cristián, comparado co que custoulle no seu día a España. Ou comparado co imposible que estalle resultando a Turquía, á que se lle prometeu no seu día (e sucesivamente) que ao mellor entraría, que non entraría nunca, que entrará algunha vez e, agora, que non entrará nunca por culpa da súa posición en Chipre. Pero esquécense dúas cousas que un lembra moi ben. En 1974 foi a ditadura grega dos coroneis a que promoveu un golpe de Estado fascista na illa, provocou a segunda guerra civil entre chipriotas e, de paso, a intervención turca na illa. En segundo lugar, no 2004, o plano da ONU e a UE para a reunificación de Chipre fracasou pola posición grecochipriota, cuxa poboación votou en contra e entrou na UE, mentres que os turcochipriotas, a pesar de votar a favor, quedaron fóra. Unha provocación innecesaria.Demagoxia aparte, Turquía foi facendo os seus deberes, os que lle impón a UE, pero sobre todo os que lle impuxo no seu día outra organización europea, o Consello de Europa, que é a que examina de democratización, e os foi facendo dun modo máis que significativo baixo un Goberno musulmán. Turquía, ademais, foi o suficientemente occidental para ser membro da OTAN durante décadas, da OSCE, do Consello de Europa, pero non para ser da Unión Europea. Por que? Porque non son búlgaros? Estamos enviando o peor mensaxe posible a aqueles musulmás que se consideran ou queren considerarse europeos, ou polo menos que consideran que o seu islam é plenamente compatible co proxecto europeo.

VOLVAMOS AO comezo. O caso turco é un exemplo extremo de como boa parte da clase política europea utiliza a Europa. Sendo un tema de ampliación da UE, é en realidade un tema de política interior e, sobre todo, un tema electoral, e os referendos perdidos en Francia e en Holanda fixeron saltar todas as alarmas: Se non queres perder eleccións, deixa a Turquía fóra, sería a consigna. Desde logo, que unha decena de países aproben o proxecto de tratado por vía parlamentaria, non só non preocupa ás súas opinións públicas, senón que é algo que simplemente ninguén lembra. Só queda na lembranza o suposto fracaso franco-holandés. No que fai a España, a vitoria do si por un 75%, cunha participación do 42%, di moito da fugacidade do invento.Ah!, as noticias da BBC, publicadas simultaneamente o 20 de novembro, foron dous. A primeira, que a UE intenta buscar unha política enerxética común (tema importante), porque é crucial chegar a acordos con Rusia neste tema, pero está todo bloqueado polo veto de Polonia. A segunda referiuse a un gran paso adiante: a UE acordou impoñer unha prohibición sobre o comercio de peles de gatos e cans (tema estratéxico).