AS ROTAS DOS CANTOS DE EUROPA

Wu Ming 4

As rutas dos cantos de Europa Revista Iniciativa Socialista (primeira época da actual revista Trasversales), número 69, verán 2003. Texto do colectivo Wu Ming (http://www.wumingfoundation.com). Tradución de Iniciativa Socialista, sobre o texto publicado en italiano en L'Unità, 24 maio 2003. Os textos de Wu Ming publícanse baixo a fórmula de copyleft, permitíndose a súa libre reprodución por calquera medio a condición de que a súa circulación sexa sen ánimo de lucro e esta indicación mantéñase. A mesma fórmula aplícase a esta tradución.

--------------------------------------------------------------------------------

A canción de Paus Esta viaxe podería iniciarse cun "Érase unha vez...", para colocarse no tempo do mito ou, como diría un aborixen australiano, no tempo dos soños. É a historia dunha viaxe "cantada", que comeza en Paus, unha porta que non se abre cara ao océano senón cara á terra, no recuncho máis extremo do continente inexplorado. Paus, nunha rexión denominada "Landa-hlôz", dun pobo emigrante que na noite dos tempos alcanzou ese lugar: os visigodos. Landa-hlôz, A Al-Andalus, como foi rebautizada polos novos emigrantes conquistadores que chegaron das montañas azuis situadas ao sur, alén do estreito. A primeira etapa é unha cidade sobre un río, capital dun dos reinos máis florecentes de toda a historia. Córdoba, patria de soberanos ilustrados e de grandes intelectuais, alá onde viviu e naceu un dos máis grandes filósofos do medievo. Chamábase Abu a El-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Rushd, máis coñecido como Averroes. A súa interpretación de Aristóteles, do que durante séculos foi considerado o comentador, fixo nacer unha escola, o averroísmo, e os seus textos foron traducidos ao latín e copiados nos monasterios de todo o continente. O averroísmo sostiña a unicidade do intelecto para todo o xénero humano, negaba a inmortalidade do alma individual en favor da inmortalidade do mundo, reivindicaba a autosuficiencia da filosofía no que se refire á felicidade terreal do ser humano. Averroes era ibérico, de orixe árabe, musulmán, librepensador. Morreu en Marrakech en 1198. Ao seu lado, inmortalizado nunha estatua situada na xudería de Córdoba, álzase outro gran pensador, Abu Imram Musa ben Maimun Ibn Abdalá, máis coñecido como Moshé Maimonides, ibérico, árabe, de relixión hebraica, bilingüe, librepensador. Os seus textos foron traducidos ao latín e proporcionaron o seu pensamento á historia do continente. É considerado como o máis importante pensador hebreo do medievo.

Morreu en Exipto en 1204, tras ser médico persoal da familia Saladino. As mesquitas de Córdoba, transformadas en catedrais, incrible fusión arquitectónica de dous mundos, son o símbolo dun phylum ideolóxicamente roto, pero que pode ser reconstruído estudando a historia do pensamento e da cultura. Pero a viaxe apenas comezou. Debemos percorrer moitos quilómetros cara ao noroeste para chegar a unha gran cidade, asomada sobre o Mare Nostrum. Os seus habitantes cóntannos outra historia, a dun nobre condottiero africano, Amícal Barca, que veu desde Túnez e fundou unha cidade á que deu nome: Barcelona. Era o ano 230 antes de Cristo. O fillo de Amílcar Barca, Aníbal, atravesou a península ibérica cun exército, para ameazar ao máis poderoso imperio de todos os tempos. Seguindo a canción de Aníbal, que na nosa imaxinación leva o ritmo do paso dos elefantes, proseguimos a nosa viaxe, para chegar a unha terceira e gran cidade: Masilia [Marsella], onde tamén atoparemos inmigrantes, e esta vez as etnias, os idiomas, as culturas, as músicas, serán innumerables e tan entrelazadas que se fará imposible distinguilas. Marsella, fundada no 600 antes de Cristo por mariños gregos procedentes da colonia de Focea, en Asia Menor. Unha colonia asiática.

Desde entón, nunca cesou de producirse e reproducirse o mestizaxe. Os piratas sarracenos ensinaron aos provenzais que da cortiza do alcornoque podíanse obter tapóns para as botellas. Invención que os viticultores locais souberon aproveitar moi ben. Para proseguir a nosa viaxe, tomemos prestada a canción dunha sección dos milicianos republicanos, para marchar "en defensa da patria", unha patria que está alá onde se levantan as tendas, alá onde nos leva a canción. E a canción, non por casualidade, lévanos a Niza. Alá, en Niza, ano 2000, ten lugar un cume que lanza a Carta europea de dereitos. Nesa ocasión, os Tute bianche ("petos brancos") italianos propuxéronse levar á cidade francesa aqueles artigos que crían debían ser os tres primeiros da Carta. As tres pancartas foron detidas na fronteira de Ventimiglia, xunto aos manifestantes. Dicían máis ou menos o seguinte. I) Son cidadáns europeos todos aqueles que escolleron vivir e permanecer sobre territorio europeo, proveñan de onde proveñan. II) Todos os cidadáns europeos, sexa cal for o traballo que desenvolvan, teñen dereito a unha renda que lles permita levar unha existencia libre e digna. III) Europa repudia e oponse á guerra, sen condicións, en calquera parte do mundo. Inevitablemente, a canción segue a súa marcha cara a Xénova, na Piazza Alimonda, pero non exclusiva nin principalmente para conmemorar aos mártires. Elixiremos ese lugar en tanto que punto de Arquímedes, por ser o buraco negro no que se intentou facer naufragar ao movemento global. E xa que non o conseguiron, a canción de Xénova non é triste, senón, máis ben, unha peza de Frabrizio De André tocada a ritmo punk rock, que fala de quen xa non pode estar connosco pero tamén da multitude que correu a salvar a pel de tantos outros e permitiulles saír da trampa.

É a canción dun salvamento e dun rescate. A canción de Cork O inicio da segunda canción ten como escenario unha gran fame, en 1848, que diezma a poboación dunha illa e obrígaa a emigrar. A illa é Irlanda e a cidade de Cork é o punto de partida. En 1588 chegaron a estas costas, trala súa derrota, as naves cos sobreviventes da Armada invencible, a flota do rei de España. A historia di que algúns xa non se foron de alí. E aínda que tivesen nomes cristiáns, nos seus venas corría tamén o sangue de Averroes. E agora préstanos a súa canción Michael Collins, para levarnos ata Dublín, ano 1916, onde os irlandeses sublévanse contra o poder colonial inglés e darán comezo á batalla pola independencia. "naceu unha terrible beleza", escribiu o poeta Yeats. A viaxe prosegue ata Belfast, cidade ocupada, cidade de intifada e guerrilla, pero na que hoxe se intenta saír dos pesadelos para reapropiarse dun futuro posible. E despois atravesaremos o estreito para chegar a Liverpool, onde escoitaremos os relatos dos obreiro, deterémonos un instante ante un soto no que, na noite dos tempos, catro mozos que non sabían tocar asaltaron o ceo da cultura pop e o desgarraron. Prosigamos cara ao corazón da maior das illas. Preto de Nottingham, se logramos limpar un mito de todas as incrustacións procedentes do merchandising hollywoodiano, quizá podamos atopar aínda unha alegre banda de rebeldes, guiados por un tal Robin Hood. As cancións inspiradas na súa xesta conducirannos cara ao sur, aos condados de Kent e Essex, onde o seu fundirán coa balada de John Ball [un dos líderes das sublevacións campesiñas de 1381 en Inglaterra], unha de cuxas estrofas máis famosas di: "Se todos descendemos dun pai e unha nai, Adán e Eva, ¿como poden os señores afirmar ou demostrar que eles son máis señores que nós, se non é facéndonos labrar e cavar a terra para poder gastar todo canto nós producimos?".

E chegamos á cidade de Londres, onde por primeira vez na historia do continente un pobo cortou a cabeza do seu rei. En xaneiro de 1649 os ingleses estableceron que quen manda só pode facelo en favor do pobo, nunca en contra. Pero nos desprazaremos máis ao sur, cara aos suburbios. Pasaremos primeiro ante unha pequena igrexa na que, en 1647, os portavoces do exército revolucionario de Cromwell esixiron entrevistarse co seu propio Estado Maior e explicaron aos altos oficiais que se as clases máis humildes eran boas para combater contra o rei tamén debían ter dereito a votar. Dous anos máis tarde, algunhas brigadas do exército que ían ser enviadas a Irlanda para reprimir a rebelión católica se amotinaron e negáronse a partir. Arriaron a bandeira coa cruz de San Xurxo e colocaron sobre os seus chapeus unha marabillosa escarapela verde mar. Un verde só un pouco menos intenso que o de Robin Hood. Despois, poderiamos desprazar o ancora algunhas millas e aparecer sobre o Outeiro de San Xurxo, en Surrey [condado situado no extremo sur de Londres], onde o 1 de abril de 1649 un grupo de campesiños comezaron a labrar a terra en común, rexeitando a propiedade privada da terra e os cercados que a facían inaccesible. Por iso motivo foron denominados "os zapadores" [The Diggers]. E con esta canción nos beizos atravesaremos o estreito para alcanzar o continente. A seguinte etapa será Parides, onde outro rei, que con todo xa non era rei senón un simple señor Capeto, perdeu a cabeza, literalmente, por vender ao seu pobo.

Da canción de Paris, coro a mil voces, escolleremos quizá unha, nova e tonante, a voz dun imberbe revolucionario chamado Louis de Saint-Just, que un día de 1789 dixo: "naceu un novo sentimento en Europa: a felicidade". A canción de Istambul A terceira canción parte dunha cidade fronteiriza entre dous continentes. Unha fronteira tan enrarecida como numerosos son os nomes da propia cidade: Istambul, Constantinopla, Bizancio. Podería ser a canción dun retorno, o dun mozo cristián, roubado polos dominadores otománs por medio do devçirme, o tributo que, entregando a unha parte dos seus novos varóns, Bosníaca pagaba ao Imperio turco. Mozos que eran levados a Istambul, convertidos e incorporados á carreira militar, diplomática e administrativa. Durante os séculos XVI e XVII, nove grandes visires foron de orixe bosníaca. Xa que logo, a nosa canción fala dunha compenetración secular. E lévanos a Saraxevo, para falarnos de guerra. Pero nesa cidade escolleremos unha canción diversa, cantada nunha lingua arcaica. O canto di que o termino serbocroata "hrvat" (croata) non é unha palabra eslava. Deriva do antigo iraní e significa "amigo". A palabra serbocroata "serv" (serbio) tamén deriva dun vello termino iraní, "charv", que unido ao sufixo "-at" produciu a palabra "Hrvat": croata. Serbios e croatas son a mesma cousa, ou ben dúas tribos eslavas con castas dominantes iraníes que penetraron nos Balcáns procedentes do norte do Cáucaso. Coa canción dos amigos movémonos