DO GALEGO E DA CONSTITUCIÓN EUROPEA.

Por Pedro Gómez-Valadés


Que representa para o noso idioma a entrada en vigor da Constitución europea? Muda en algo a situación ou o estatus do galego nas institucións comunitarias? Calquera reflexión ao respecto non pode pasar por alto un feito singular e altamente simbólico. Cando Camilo Nogueira, eurodeputado polo BNG na pasada lexislatura, empregou o idioma galego nas súas intervencións no Parlamento Europeo, demostrou así que é posíbel comunicarse e facerse entender en Europa facendo uso oral da nosa lingua; porque os tradutores e intérpretes non tiveron problema ningún, para trasladar as palabras do eurodeputado a outras linguas da Unión. Camilo Nogueira utilizou o galego no Parlamento Europeo como lingua de comunicación e como lingua de traballo. Evidentemente o noso obxectivo ten que ser acadar un recoñecemento “sen trampas” o máis amplo posíbel do noso idioma en Europa. Pero de xustiza é recoñecer o enxeño de Camilo Nogueira no Parlamento de Estrasburgo.

Mais falando de símbolos.

Non é fácil abstraerse do forte caracter simbólico que ten a lingua cando queremos abordar a situación en que fica o noso idioma no novo escenario europeo. Novo escenario que sen dúbida se nos abre coa desexábel e previsíbel aprobación do Tratado da Constitución europea. No presente debate “constitucional”, unha das cuestións máis ferintes a simple vista é o evidente agravio comparativo que supón que menos de 400.000 malteses vaian ter máis peso que case 3 millóns de galegofalantes. É evidente a inxustiza que isto representa. Mais fagamos un esforzo de obxectividade, esquezamos o que representa o noso idioma como bandeira de facto da nosa identidade, e deteñámonos un intre a reflexionar sobre o relativo peso, ao meu ver, que poida ter na actualidade, para unha lingua na situación da nosa, un estatus burocrático de oficialidade en Europa. Sen ir máis lonxe, aí temos o caso do gaélico. Ser unha das linguas oficiais de Irlanda non impediu a súa práctica desaparición como lingua de uso cotián. Mais unha vez, estamos ante unha cuestión cunha fortísima carga simbólica. Non nego por suposto a grande importancia dos símbolos; pero, entendo que o método correcto debe ser cando menos confrontalos coa crúa e fría realidade. O noso obxectivo na procura da normalidade, ten que ser conseguir que o idioma galego sexa un instrumento útil de comunicación no noso país. A constante sangría, a dramática perda de galegofalantes, a cada vez máis difícil reversibilidade na ruptura da transmisión familiar, son os datos a ter en conta. A efectiva e real oficialidade, entendida como normalidade, do galego na Galiza. Esta é a cuestión. O rotundo fracaso das políticas lingüísticas levadas até agora pola Xunta de Galiza, fan máis urxente se cabe precisar con nitidez os nosos obxectivos.

Mais cal é a situación das linguas na Unión Europea?

No Tratado constitucional e en relación aos contidos culturais establécese máis un papel de coordinación que unha verdadeira política cultural europea. A Unión só ten por obxectivo fomentar a cooperación entre os Estados e, se é preciso, apoiar e complementar as accións destes no ámbito cultural. Isto resulta positivo cando se ten, como é o caso galego, competencias exclusivas derivadas do Estatuto de autonomía de Galiza. Afirmase que a Unión respectará a súa diversidade lingüística e cultural e velará pola súa conservación e o seu desenvolvemento como patrimonio cultural común europeo.

Na Unión Europea recoñécense tres niveis de linguas. Un primeiro nivel de lingua, en que están todas as do Tratado en virtude do recoñecemento oficial de que son obxecto nos seus respectivos estados, linguas estas que poden ser empregadas por calquera cidadán para se dirixir ás institucións comunitarias, co conseguinte dereito a recibir resposta nesa mesma lingua -na Eurocámara e no Consello hai 20 linguas oficiais. Un segundo nivel de linguas correspondería ás que serven de vehículo cotián de comunicación nas sesións dos órganos da Unión. Son as coñecidas como linguas de traballo. As linguas de traballo máis habituais na Comisión son o inglés, o francés e o alemán, en detrimento das demais. E finalmente a Constitución europea incorpora un terceiro nivel lingüístico, que se refire aos idiomas aos que poderá ser oficialmente traducido o texto do Tratado, certamente con valor máis simbólico que real. O galego estaría situado neste terceiro nivel. Sendo realistas, o galego non pode aspirar a ser unha lingua de traballo. Mais é lexítimo pretender que sexa unha das linguas oficiais ou de Tratado No art. II.41.4 da Constitución europea dise que os cidadáns europeos teñen dereito a se dirixir ás institucións europeas na súa lingua e a recibir resposta nesa mesma lingua. Un cidadán galego, nun marco institucional como o europeo comprometido co respecto á igualdade e á diversidade lingüística, debería ter os mesmos dereitos que un cidadán de fala española, francesa, maltesa ou lituana. Sería un bo xeito de facer efectivo o principio de non discriminación por razón de lingua que proclama a propia Constitución europea no seu art. II.21.2. Chegados a este punto é obrigado indicar e reivindicar o recoñecemento do galego no conxunto do Estado español, o cal abriría o seu recoñecemento oficial en Europa. Ao respecto a Constitución europea limítase a recoñecer como linguas oficiais da Unión aquelas que sexan oficiais nos seus respectivos estados Así de simple, se da previsíbel reforma da Constitución española sae un recoñecemento oficial do galego, o vasco e o catalán, ao día seguinte en Bruxelas porían tradutores de galego, de vasco e de catalán. Trasladar o contencioso do pleno recoñecemento do noso idioma á Constitución europea é un demagóxico exercicio de manipulación interesada da realidade.

O Memorando presentado polo Estado español.

Forzado máis que posibelmente pola súa insuficiente maioría parlamentar, e xa que logo obrigado a gañar o maior consenso, tanto na vida doméstica española, como nas previas ao referendo de ratificación previsto para febreiro de 2005, o Goberno do Estado presentou o 13 de decembro de 2004 perante as autoridades comunitarias, un texto, chamado oficialmente Memorandum del Gobierno español. Solicitud de reconocimiento en la Unión Europea de todas las lenguas oficiales en España. Que aínda que insuficiente, pode representar un paso importante na procura dun recoñecemento real ao carácter plurilingüe do Estado español, e consecuentemente outorgaría ao idioma galego un maior rango lingüístico na Unión Europea. Na súa introdución e xustificación o devandito memorando afirma entre outras cousas: “A Constitución española, no seu artigo 3, recoñece así, que as linguas españolas distintas do castelán serán tamén oficiais nas respectivas Comunidades Autónomas de acordo cos seus Estatutos.

Trátase de linguas vivas no máis pleno sentido da expresión, que son amplamente utilizadas por varios millóns de cidadáns (unha cuarta parte dos españois utilízaas con regularidade na súa vida cotiá) e teñen a condición de linguas oficiais das Administracións Públicas (estatal, autonómica e local) nas súas relacións entre si e cos particulares, con plena validez para os efectos xurídicos. Constitúen, así mesmo, a lingua vehicular do ensino nos colexios e as universidades de boa parte do territorio nacional. Son linguas, ademais, que contan cunha gran tradición literaria, que está a coñecer nas últimas décadas momentos de particular esplendor. Son linguas, finalmente, de uso habitual nos medios de comunicación, como a radio, a televisión ou a prensa escrita.

O Goberno español considera que a Unión Europea non pode permanecer allea a esta realidade. Nesta nova etapa da construción europea, que simboliza o Tratado polo que se establece unha Constitución para Europa, é necesario achegar Europa e as súas institucións aos cidadáns: os homes e mulleres de Europa teñen que sentirse parte do proceso de integración. Movido por esta convicción e en aplicación do disposto no artigo IV-448 do citado Tratado, o Goberno español entregou ao Secretario Xeral do Consello, o 4 de novembro de 2004, as traducións oficiais do Tratado ás tres versións lingüísticas que transmitiron as Comunidades Autónomas concernidas (País Vasco, Galicia e, finalmente, Comunidade Valenciana e Cataluña, en nome tamén da Illas Baleares)”.

Que debe significar esta modificación na práctica?:

A aprobación polo Consello da reforma proposta no Memorando permitiría un uso indistinto polos cidadáns de calquera das linguas que teñan carácter oficial no Estado español, nas súas comunicacións escritas coas institucións (Parlamento Europeo, Consello, Comisión, Tribunal de Xustiza, agás para as comunicacións relacionadas co exercicio da función xurisdicional, e Tribunal de Contas) e órganos consultivos da Unión (Comité das Rexións e Comité Económico e Social), así como co Defensor do Pobo.

Posibilitaría tamén a utilización de ditas linguas, previa petición formulada con antelación, (fálase no Memorando de 7 días) nas intervencións orais nas sesións plenarias do Parlamento Europeo e do Comité das Rexións e, no seu caso, nas sesións ministeriais formais do Consello (en particular cando forme parte da delegación española algún representante das Comunidades Autónomas con lingua de seu).

Por último a aprobación do Memorando obrigaría á publicación oficial en galego, vasco e catalán dos textos legais finais adoptados por procedemento de codecisión entre o Parlamento Europeo e o Consello. Por outra banda mencionar tamén que na Declaración de Edimburgo, asinada o 30 de novembro de 2004, e como remate e conclusión da Conferencia de Rexións con Poder Lexislativo na UE, faise un recoñecemento explícito do texto do Tratado no que respecta as linguas da UE, “o recoñecemento da diversidade cultural e lingüística entre os obxectivos da Unión Europea (art. I-3, par. 3); e fai tamén a Declaración de Edimburgo unha demanda, “dunha protección estábel das linguas que son oficiais nalgunhas rexións da UE”.

Resumindo. A situación da lingua galega nas institucións europeas ao abeiro da súa primeira Constitución melloraría sensibelmente. Non estamos evidentemente, nunha estación término, o proceso aberto de construción europea en que Galiza como nación europea debe estar firmemente inserida non fixo máis que comezar. E non é para min posíbel entender a miña galeguidade nin en consecuencia o meu compromiso co idioma galego, á marxe de Europa. Unha Europa que hoxe están a facer os estados pero na que o horizonte da Europa dos pobos se debuxa irreversíbel como consecuencia da propia complexidade continental europea. Non cometamos erros nas análises. O contencioso de cuxa resolución derivará ou non o recoñecemento do galego como lingua oficial da Unión Europea non está en Bruxelas nin en Estrasburgo. A “resolución do conflito” ten que darse en Madrid. Na Carrera de San Gerónimo. A normalización no uso do noso idioma en todos os diferentes planos non fica nin moito menos resolta coa desexábel aprobación por parte do Consello das modificacións propostas no Memorando para o Regulamento 1/1958 de réxime lingüístico da UE. Ninguén comprometido cun idioma galego normalizado no noso país pode dicir honestamente que no mellor dos supostos a situación do galego vaia ser a que demandamos, evidentemente non cumpre os nosos obxectivos. Mais si é un pequeno paso. Un pequeno paso na dirección correcta.

Pedro Gómez-Valadés

Director do Consello de Redacción de ENCLAVE

A CONFEDERACIÓN EUROPEA DE SINDICATOS E A CONSTITUCIÓN EUROPEA.

Resolución aprobada polo Comité executivo da CES o 13 de outubro de 2004 e polo Consello Confederal de CC.OO. o 19 de outubro de 2004 1. A nova Constitución europea representa unha clara mellora con respecto aos tratados actuais que instituyen a Unión europea. É, con todo menos ambiciosa e menos eficaz que o proposto pola CES e queda por baixo das recomendaciones da Convención europea. Con todo facendo abstracción destas reservas e destas debilidades, o novo Tratado constitúe un paso adiante cara a un marco europeo mellorado e, ata sen terminar, merece e require o apoio da CES. Contexto 2. Ao día seguinte da adopción do Tratado de Niza en decembro de 2000, o Parlamento europeo criticou este compromiso e propuxo a creación dunha segunda Convención (a primeira redactou a Carta de Dereitos Fundamentais) co fin de facer avanzar a integración europea. Un ano máis tarde, en decembro de 2001, o Consello europeo de Laeken convocou a Convención europea sobre o futuro de Europa. Os Xefes de Estado e de Goberno encargaron a esta segunda Convención elaborar novas regras para unha Europa unificada co obxectivo de reforzar a democracia, a transparencia e a eficacia no seo dunha Europa ampliada pola simplificación dos procedementos e das estruturas de toma de decisión e pola reorganización dos tratados existentes. 3. A (segunda) Convención tivo as súas discusións -coa participación activa da CES-, de febreiro de 2002 a xuño de 2003, e preparou un proxecto de tratado establecendo unha Constitución para Europa. Chegouse a un amplo consenso na sesión plenaria do 13 de xuño de 2003 e presentouse na reunión do Consello europeo de Salónica o 20 de xuño de 2003: pártea I refírese aos valores, os obxectivos, as responsabilidades, os procedementos de tómaa de decisión, os instrumentos e as institucións; a Parte II contén a Carta dos Dereitos Fundamentais; a Parte III refírese ás políticas e a Parte IV aos métodos de revisión e os mecanismos que permiten abandonar a UE. 4. O cume europeo de decembro de 2003 non permitiu desembocar nun acordo, pero, o 18 de xuño 2004, os Xefes de Estado e de Goberno alcanzaron finalmente o acordo sobre a primeira Constitución da Unión Europea. A Constitución entrará en vigor cando todos os Estados membros ratificárona. Hai dous anos para facelo. 5. Este acordo é importante á luz da nova situación que se creou trala reunificación europea, realizada pola adhesión dos dez novos estados membros da UE en mayo 2004. Polos compromisos alcanzados no Tratado de Niza, que permitían aos Estados membros establecer mecanismos de bloqueo, a Unión Europea estaba permanentemente ameazada de parálisis. Existía o risco de ver á Unión Europea converterse nunha zona de libre intercambio rexida por un mínimo de regras comúns e volvendo as costas a unha integración con máis empuxe e a unha Unión política, económica e social. É o que incitou ao Parlamento europeo ? e un ano máis tarde, ao Consello europeo ? a instituir unha Convención encargada de redactar a Constitución. Avaliación dos resultados 6. Hai varios xeitos de evaluar a nova Constitución. Primeiro á luz das esixencias da CES; neste caso, está claro que non é totalmente satisfactoria. Segundo, é posible comparar a versión final co Proxecto da Convención europea. Aquí tamén queda claro que se introduciron regresións e restricciones e que a Conferencia Intergubernamental (CIG) deu marcha atrás. Pero en terceiro lugar, se se compara cos Tratados CE/UE actualmente en vigor no ?Tratado de Niza?, a CES está convencida que a nova Constitución é mellor e, para os sindicatos, a única postura pragmática e realista é apoiala. 7. A CES saudou o resultado da Convención europea. A Convención propuxo integrar a Carta dos dereitos fundamentais na Constitución e permitiu igualmente progresar nalgunhas cuestións sociais. Pola contra, a Conferencia intergubernamental non seguiu por este camiño e elixiu unha segunda vía. Este desenlace mostra limítelos do método intergubernamental, en comparación co procedemento máis aberto, máis democrático e transparente da Convención europea. 8. O Comité executivo dos días 9 e 10 de xuño 2004 aumentou a presión sobre os gobernos para que tomen a iniciativa, e, en vésperas do Consello europeo, a CES lanzou un último chamamento aos xefes de Estado e de goberno para que se avanzase nas cuestións sociais. Obtivéronse melloras menores (por exemplo unha referencia ao cume social tripartita), pero finalmente, os xefes de Estado e de Goberno puxéronse de acordo nun denominador común por baixo do redactado na Convención. O veto nacional sobre a política fiscal, ata en materia de loita contra a fraude fiscal transfronterizo, foi restablecido. 9. A parte máis innovadora da nova Constitución é pártea I, que foi obxecto de debates intensos durante 18 meses e proporciona un novo marco de acción á Unión Europea logo da unificación de Europa. De xeito xeral, obtivéronse avances: - importantes obxectivos, principios e valores (como a solidariedade, a igualdade, a non discriminación, a igualdade entre homes e mulleres, etc.) serán reforzados; - as capacidades de bloqueo serán reducidas pola abolición do veto nacional en certas áreas; - a codecisión (entre o Consello de ministros e o Parlamento, en pé de igualdade) será o procedemento legislativo normal; - concederanse novos poderes ao Parlamento europeo en materia de lexislación e de orzamento anual da UE (incluíndo a Agricultura) - a UE adquire unha personalidade xurídica única; - o novo Presidente do Consello europeo será elixido por dous anos e medio, o que dará máis visibilidad á súa función e reforzará o seu papel de coordinación; - presidencias colectivas de 18 meses remplazarán a presidencia rotatoria de seis meses o que debería, así o esperamos, garantir unha maior coherencia nas actividades; - crearase o posto de Ministro Europeo de Asuntos Exteriores para que a UE poida falar cunha soa voz e xogar un papel máis visible no escenario internacional; - instaurarase un novo sistema de voto de ?dobre maioría? (de Estados e de poboación, a Convención propuxera 50% dos Estados membros e o 60% da poboación, pero a CIG aumentou estas porcentaxes a 55 e 65 respectivamente, engadindo, desafortunadamente, un gran número de disposicións complementarias, de mecanismos de seguridade e de excepcións, compensadas en parte pola posibilidade de instaurar cooperacións reforzadas entre aqueles Estados membros que o desexen); - os símbolos europeos (como a bandeira, o Himno á Alegría, divísaa ?Unida na Diversidad? e o euro ? que é máis que un símbolo?) estarán inscritos no texto; - un conxunto simplificado de instrumentos legais: as leis europeas e as leis marcos europeas substituirán as directivas e os reglamentos, etc. 10. En comparación co Tratado de Niza, e nunha perspectiva máis específicamente social, a nova Constitución europea marca certos avances: - a nova Constitución europea recoñecerá específicamente o papel dos interlocutores sociais e do cume social tripartita; - la ?economía social de mercado? e o ?pleno emprego? figurarán entre os obxectivos da Unión (no Tratado de Niza, os términos son ?economía de mercado aberta? e ?emprego elevado?), así como a promoción de la ?xustiza social?, la ?solidariedade entre as xeracións? e a loita contra la ?exclusión social e a discriminación?; - a igualdade entre sexos será un valor da Unión; - a política social será explícitamente recoñecida como unha ?competencia compartida? e non só como unha competencia ?complementaria?; - a Constitución incluirá a Carta dos dereitos fundamentais (con importantes dereitos sociais), que será jurídicamente vinculante e poderase interpelar ao Tribunal europeo de Xustiza. A Carta reforza os dereitos fundamentais e dálles máis visibilidad, incluídos os dereitos sociais e sindicais; - intégranse na Constitución disposicións relativas ás políticas horizontales sobre medioambiente, protección dos consumidores, e integración da dimensión de xero, do mesmo xeito que unha cláusula social; - instáurase un fundamento xurídico para os Servizos de Interese Económico Xeneral; - incorpóranse ao Tratado novas posibilidades de coordinación económica no interior da zona euro incluíndo a posibilidade de poñer en marcha políticas fiscais comúns, por exemplo, taxas ?verdes? mediante voto por maioría cualificada; - xa non se require unanimidad para os temas de seguridade social dos traballadores migrantes; - a coordinación aberta será recoñecida como un instrumento de política social e industrial; a Comisión pode propoñer liñas directrices, en particular nas cuestións ligadas ao emprego, a lexislación laboral, as condicións de traballo, a seguridade social e a política industrial; - recoñécese aos cidadáns o dereito de iniciativa; se alcanzan a reunir un millón de firmas nun determinado número de Estados membros, terán dereito de pedir á Comisión que someta ao legislador unha proposta apropiada sobre cuestións nas que os cidadáns consideren que se impón un acto legal. 11. Está abofé que a CES e as súas afiliadas non alcanzaron todos os seus obxectivos. En calquera caso, obtivemos o máximo posible tendo en conta o contexto político, social e económico que prevaleceu durante os 18 meses de Convención e os 12 meses de CIG. Deste xeito a CES apoia a Constitución ? malia os seus límites ? porque as vantaxes que aporta aos traballadores e aos cidadáns son reais e constitúen sen ningunha dúbida unha mellora con respecto ás disposicións actuais. Durante o proceso de ratificación, a CES e as súas afiliadas continuarán subliñando a importancia do progreso mediante o reforzamento e a modernización do modelo social europeo e mediante o reforzamento da Europa social. Un rexeitamento da Constitución tería como efecto paralizar a UE durante un periodo indefinido e facerlle así o xogo aos numerosos oponentes da UE, que quererían vela debilitarse e non ter proxecto. A mundialización, o poder do capital multinacional e a necesidade de combater o neoliberalismo implican que os sindicatos e a sociedade civil necesitan unha UE en desenvolvemento e que se apoie en valores sociais fortes. A nova Constitución é imperfecta, algúns puntos son débiles, pero é a única que temos encima da mesa. Debe ser considerada como o punto de partida dun longo proceso, e non como o final. A CES e as súas afiliadas farán todo o que estea nas súas mans para garantir que este primeiro paso non é o último e que a Europa social en particular poderá realizar decididos progresos cara ao futuro. 12. En vistas a unha próxima revisión dos tratados, a CES está disposta a participar nunha futura (terceira) Convención e a presentar propostas concretas para fortalecer a Europa Social, os dereitos sindicais transnacionales, mellorar a coordinación económica e a gobernanza, introducir o voto á maioría cualificada na política social e fiscal, harmonizar a Parte III con Pártea I respecto ao compromiso de lograr o pleno emprego, a economía social de mercado e a cláusula horizontal, e actualizar as disposicións antigas. 13. No próximo periodo, a CES fará campaña para: - Pleno emprego, crecemento económico, desenvolvemento sostenible e xustiza social; - Dereitos transnacionales para traballadores e sindicatos; - Sistemas de diálogo social aceptables en todos os países da UE; - Servizos públicos dignos e estados de benestar de alta calidade; - Condicións laborais nos servizos baseadas no principio do país de destino e non no país de orixe; - Igualdade; - Ampliar as medidas constitucionais que desenvolvan a Europa social.

O soño de Europa

JOSEP LÓPEZ DE LERMA

Vaia de antemán o meu respecto para todas as lecturas que se fagan sobre a aínda non nata Constitución europea, pero permitiráseme que me interrogue sobre se non estivemos nós mesmos, os que nos puxemos na actual ratoeira dialéctica en o que nos atopamos. É europeo aquel que se manifesta a favor da proposta de tratado? Éo aquel que se opón? Por o que falo de *autotrampa? Fágoo desde o precipicio que supón mollarse ao respecto dunha cuestión tan complexa como é esta proposta de Constitución que potencialmente pode chegar a sélo todo menos a expresión dun acto constituinte fundamentado na soberanía residenciada no cidadán. E o plantexo así pola historia que nos acompaña: depositar nas antigas Comunidades Europeas, hoxe Unión Europea, a esperanza de nos ver recoñecidos como nación diferenciada pola súa lingua en contraposición á secular negativa de o facer o Estado español. fuximos en Europa en non poder resolver unha cuestión digamos interna. Creoo así e así o digo. Cando na transición española e a súa máxima expresión, o texto constituinte de 1978 e o estatutario catalán de 1979 non se resolveu a definitiva ensambladura de Catalunya en España. Nin o estatus político derivado dunha realidade nacional que, séndoo , reclama a diferenza e non paso a homoxeneidade, nin tampouco non o recoñecemento da oficialidade da lingua catalana nun nivel de igualdade real respecto do castelán. Non se vai poder ou sinxelamente non foi posíbel entón. Pero tan innegábel é isto como o feito obxectivo que disolver a autonomía entre dezasete ou situar o "tamén serán oficiais" (o catalán e o castelán) só en Catalunya foi ratificado nas urnas pola maioría da aldea catalán. Non o califico; só o lembro. Mais adiante, a opción europea, intrínseca á traxectoria histórica de Catalunya, terra de marca na súa natureza carolinxia, foi gañando terreo na España dos anos oitenta e o "torno a casa", pronunciado a *Aquisgrà por quen a todos nos representaba, foi finalmente expresión verbal do anceio conquistado. Non nos foi mal o percorrido feito: melloramos en consideración internacional e tamén habemos progresado no ámbito económico e social. Os Pirineos deixaron de ser a raia natural de Europa en África e todos sentímonos orgullosos do paso feito e do éxito logrado, ou en todo caso a minoría opositora há acontecido *rapatànica por argumentalmente insolvente. Se até hoxe todo estivo incenso ante l'altar europeo por celebrar o regreso e as súas positivas consecuencias, por o que agora se abre un debate sobre a convéncea ou non en chante catalana, de ratificar un texto que consolida o Tratado da Unión Europea, tamén bendicido no seu día por todas as forzas políticas deste o noso país? Dísenos que é inaceptábel que non se outorgue ao catalán oficialidade europea e se engade que tampouco non se recoñece Catalunya como nación europea. Pero se a Unión non é outra cousa que o resultado dun tratado subscrito por estados, ,pode o ente europeo situar nun plano de igualdade cos estados as realidades nacionais que non dispoñen da condición de estado e que ademais se atopan incluídas na realidade de cada sido membro? Pode a Unión Europea, na súa Constitución, recoñecer como lingua oficial súa aquelas linguas, como por exemplo o catalán, que non son oficiais en toda a estrutura estatal á cal pertencen? Pódese obter dunha Constitución europea, impulsada polos estados que integran a Unión, aquilo que lle a sido propio, neste caso España, non recoñece ou nega? Os tres interrogantes respóndense con un non. Entón, o erro atópase en querer construír un discurso sobre o Europa das Nacións, contraposto á realidade que a Unión Europea se constrúe por vontade dos estados, e, ademais, a crerse este discurso enganador, póndose así de manifesto que a capacidade de acabar na inutilidade grotesca é infinita. A fuga cara adiante, necia e irresponsábel, falsa na súa formulación, novamente produce frustración ademais da contradición conceptual de militar no europeísmo e votar en contra daquilo que reunirá a todos os europeos ao longo de boa parte deste século. OU isto ou alternativamente, como pasa demasiado a miúdo, ser voluntarios escravos do tacticismo daqueles que nin actúan serenamente nin son xa construtivos pese a dispor do suficiente currículo de goberno a formación á cal pertencen. Fique claro que eu votarei si á Constitución da Unión Europea. Entre outras cousas porque non me atopo entre aquel grupo de xente atípica, impaciente, radical, que vive no seu torre de marfil, que fala de vender o país nunha acusación baseada na utopía, en algo ilusorio, en plantexamentos irrealizábeis, e en algúns xeitos perigosos, a o que facía referencia o deputado Pujol, na súa literalidade, no ultima sesión plenaria do Congreso dos Deputados para defender o voto favorábel á Constitución española vixente, o ano 1978, a mesma que non outorga en Catalunya a consideración de nación nin tampouco non a oficialidade do catalán en calquera parte do Estado, pero que foi confirmada en referendo pola aldea catalán con vontade, creo, de facer camiño sen confundir ninguén.

JOSEP LÓPEZ DE LERMA é avogado e profesor da Facultade de Ciencias Xurídicas e Políticas da Universidade Internacional de Catalunya, e foi Deputado por Girona ao Congreso como cabeza de lista de Convergencia i Unió desde o ano 1977 até as eleccións xerais do ano 2004.

Para min, é si
LIONEL JOSPIN - 24/09/2004

O debate existente no seo do Partido Socialista Francés a propósito da ratificación do tratado constitucional aprobado polos gobernos da Unión Europea é un debate crucial. Con excepción dos Verdes –que, como nós, aínda se interrogan–, os demais partidos franceses xa tomaron posicións –a miúdo sen debater– en favor do si ou do non. A nosa decisión, como é sabido, terá importantes consecuencias para a posición de Francia, para o futuro de Europa, para o movemento socialista.

Por que escoller o si?

O Partido Socialista foi sempre europeo. Foino con Jean Jaurès, contra os nacionalismos e a guerra. Foino con Léon Blum, que á súa volta da deportación traballou nos fundamentos dunha nova Europa, democrática e pacífica. Se ben a idea europeísta non resume o socialismo, resulta esencial para a súa identidade. Certo é que a distancia entre a nosa cobiza de Europa e a súa realidade levounos varias veces a interrogarnos . Sen embargo, as imperfeccións de Europa non nos levaron nunca até agora a dicirlle non.

Con François Mitterrand, coñecemos eses momentos de vacilación. En 1973, estando na oposición, Mitterrand provocou unha discusión no Partido Socialista e puxo sobre a mesa a súa dimisión porque temía que o partido se alonxará da súa vocación europea. A súa orientación prevaleceu, e eu estiven ao seu lado. En 1983, convertido en presidente e tendo que facer fronte a dificultades económicas e políticas, preferiu o compromiso europeo á aventura solitaria de Francia. Como primeiro secretario do Partido Socialista, apoiei cos socialistas esa elección. En
1992, François Mitterrand quixo celebrar un referendo para ratificar o tratado de Maastricht. aínda que con pouco entusiasmado polas condicións da votación, rexeitei o non. Cando asumín a responsabilidade do goberno, tras 1997, puiden vivir de perto a inevitábel complexidade dunha construción europea dirixida por quince países libres. Excluín a estratexia da ruptura, que me foi suxerida ás veces , e o meu goberno puido, por medio da convición, as propostas, buscando aliados, facer avanzar as preocupacións da Unión Europea cara o emprego, a política social, a
coordinación das políticas económicas a regulación da globalización, a seguranza marítima e mesmo a moralización do deporte. Non resulta exacto afirmar que Europa é verdadeiramente liberal; se así fose, o seu modelo non se distinguiría do modelo estadounidense. En todo caso, deixeina menos liberal que a atopara. E os obstáculos aos que nos enfrontamos para seguir avanzando chegaron con maior frecuencia de París (dun presidente de dereitas) que de Bruxelas.

Hoxe, estando na oposición, ,deben os socialistas levar a cabo, a propósito da ratificación do tratado constitucional, unha ruptura en relación á súa tradición? Non o creo. Se as examinamos, creo que as razóns en favor do si superan con moito a tentación do non. Citarei tres razóns para o si.

Primeira razón: o tratado constitucional é un compromiso aceptábel. É verdade que non encarna o ideal socialista. O contrario seria espantoso, posto que foi elaborado por representantes de correntes políticas opostas e de países diferentes. Sen embargo, retoma os valores e os principios de liberdade, de solidariedade e progreso das grandes democracias. Sen dúbida que podería ter
sido mellor, tras a negociación final entre gobernos, se a diplomacia francesa estivese mais convencida, fose mais convincente e se atopase menos aillada. Tal como está –y que todos lean o texto para desbotar caricaturas–, este tratado cría unha mellor arquitectura institucional e non comporta ningunha regresión en relación aos tratados precedentes, cuxa ordenación leva a cabo. Non vexo ningunha razón para que os socialistas deban renegar por el dos seus votos europeos anteriores.
O tratado permite mesmo, en puntos importantes, avances significativos. É así no caso da Carta dos Dereitos Fundamentais, o obxectivo do pleno emprego, os dereitos sociais, os servizos públicos, o goberno económico da zona euro, o papel dos axentes sociais, os dereitos do Parlamento Europeo e os parlamentos nacionais, a democracia participativa e a posibilidade de iniciativas cidadáns. Escoitase dicir que o tratado seria un “corsé” que “constitucionalizaría” as políticas da Unión. Laurent Fabius, no seu primeiro movemento, refutou este argumento destacando que seria posíbel mudar as políticas europeas e levar a cabo políticas sociais sen mudar o tratado. Tocaralles facelo aos socialistas chegado o momento. Por outra banda, o tratado non é unha Constitución. Se o fose, a Unión Europea seria un só Estado, federal ou unitario; e os europeos, unha pobo. Non é así.

Francia segue sendo Francia; e os franceses, franceses. Unha constitución rexe as relacións entre un Estado e os seus cidadáns. Este tratado constitucional organiza as relacións entre os Estados membros dunha Unión. É “o regulamento interior necesario da Unión ampliada”, como ben dixo Hubert Védrine. Este marco deixa a cada país liberdade para desenvolver a súa política, de dereitas ou de esquerdas. Encanto á orientación da Unión Europea, dependerá como sempre da natureza das políticas concretas que se leven a cabo. A nós tócanos definir orientacións usceptíbeis de convencer e arrastran aos demais cara unha auténtica política social. Segunda razón: a tese dunha crise europea saudábel é quimérica. Unha parte de quen desexan unha crise europea non desexan sinxelamente Europa. É o caso da dereita extremista e os soberanistas, que opoñen Nación e Europa, que só acceden a cooperacións entre Estados, cando é seguro que Francia se vería debilitada sen Europa. Entre os europeístas sinceros, algúns din que Europa precisa unha crise, unha especie de electrochoque para voltar a avanzar con máis forza. A imaxe é enganosa, porque quen aceitan correr o risco da crise non sabe como solucionala . O rexeite do texto proposto hoxe non nos ofrecerá mañá, como por maxia, un tratado conforme ás nosas opinións. Os nosos socios non se pregarán de súpeto ás nosas exixencias. Haberá que atopar un compromiso – cercano, por forza, ao actual– ou persistir na crise.

A primeira consecuencia dun bloqueo europeo seria deixar o campo libre a Estados Unidos. Este país, desembarazado da Unión Soviética e demasiado indulxente con unha Rusia que endurece perigosamente o seu réxime, non desembriagado aínda –a pesar dos seus contratempos en Iraq– dos seus soños de poderío absoluto e da ilusión unilateralista, prefire hoxe unha Europa trabada a unha Europa activa. Se a Unión se atasca nun debate institucional non resolto,
apartará a súa enerxía das grandes cuestións prioritarias: a medra, o emprego, o progreso social, a investigación, a seguranza, a integración harmoniosa dos novos membros (esencial para tratar de modo correcto a cuestión das deslocalizacións). Vivirá na amargura e o conflito interno e seralle mais difícil aínda tomar iniciativas en política exterior, iniciativas que o mundo necesitará.
A segunda consecuencia negativa será para Francia. Se, como país fundador, asume a responsabilidade de desencadear a crise, Francia verá un aumento do illamento. Xa hoxe a súa situación non é favorábel. Tras ter tomado unha postura acertada sobre Iraq, as nosas autoridades multiplicaron os erros en Europa. mostraron demasiada arrogancia, fustrigado aos países do Este, maltratado a Comisión, posto en tea de xuízo as nosas obrigas en relación cos tratados en materia orzamentaria e sacrificado a un comisario europeo recoñecido, respectado, que tiña peso dentro da Comisión (Pascal Lamy presentaba un único defecto, ser socialista), para acabar obtendo un posto humillante no novo executivo europeo. De modo que a nosa influencia diminuíu. Non a restauraremos por medio dun rexeite ao tratado. Os gobernos democráticos que son os nosos socios non esperan de nós un aumento da brutalidade ou un electrochoque. Non colle imaxinar nin sequera por un intre que tras unha confrontación supostamente breve os demais países da Unión, que son os nosos iguais, aceitarán unha arquitectura de Europa decidida de forma unilateral por nós. Ese escenario carece da menor credibilidade. O método de Europa é o compromiso; se convence, se avanza; non é posíbel avanzar a basee de ultimatos. A elección do non por parte dos socialistas franceses os isolaria. As forzas políticas susceptíbeis de exercer as responsabilidades do poder nos diferentes países europeos aceitan hoxe o compromiso realizado polo tratado, aínda cando –imaxino– non lles satisfaga enteiramente. A Confederación Europea de Sindicatos aprobalo. Os demais partidos socialistas europeos piden o si. O noso lugar natural está con eles. Dicir si é tamén unha aposta pola esquerda en Francia. A nosa estratexia foi desde fai trinta anos agruparía. aínda que o fixemos sempre segundo as nosas conviccións, manténdonos fieis á nosa historia e sen renunciar nunca á nosa identidade (sobre toda, en relación con Europa). Esa esquerda é diversa: inclúe aos comunistas –que iniciaron unha evolución en relación con Europa– e tamén aos radicais e os Verdes. A vocación da principal forza, o Partido Socialista, non é alimentar a argumentación dos outros, se non facer progresar as cousas partindo das súas propias ideas. Por último, o paradoxo da posición do non é que despraza a atención dos franceses da verdadeira crise política que abana ante os nosos ollos a poder executiva e a maioría no noso país cara o mito dunha crise salvadora para Europa, que segundo colle temer perturbará ante todo ao Partido Socialista.

Terceira razón: o non ao tratado non é a mellor maneira de dicir non a Jacques Chirac e o seu goberno. Se afirma que moitos dos nosos concidadáns e moitos socialistas gardan un mal recordo do seu voto en favor de Jacques Chirac no 2002 e móstranse pouco inclinados a repetir a experiencia con ocasión do referendo. Sen embargo, dicir si a Europa non é dicir si a Jacques Chirac. Non se lle pode reprochar ao presidente da República a convocatoria do referendo, xa que se o habíamos pedido . En realidade, non tendo negociado ese tratado e véndolle algúns defectos, podíamos ter suxerido ao poder que o fixese ratificar pola vía parlamentaria, dado que dispón dunha ampla maioría nas dúas Cámaras e, polo tanto, no Congreso. obramos de outro modo: asumámolo. Se hai referendo, non se tratará de votar a favor ou en contra de Chirac, se non de aprobar ou non un tratado adoptado por 25 gobernos. Dirixiremos a resposta aos nosos socios e a ninguén mais. Se dita resposta fose negativa, o choque se produciría en Bruxelas, non en Parides. Porque sabemos de sobra que o presidente non tirará ningunha consecuencia de semellante voto na referinte á súa función. Ouzo dicir tamén que habería que votar non porque así estarían tentados de o facer os franceses. En resumo, habería que precedelos para estar seguros de conseguir . O caso é que os franceses non deron a coñecer as súas intencións. Eles son donos do seu voto; sexamos nós responsábeis das nosas eleccións. Os nosos concidadáns terán mais posibilidades de votar si se os chamamos a iso. E, se hai que correr un risco, o corramos de forma meditada e de acordo coas nosas conviccións. Debo engadir ademais que se o non vencese en Francia con axuda dos socialistas, estes serian considerados responsábeis; en troco, se nos habemos decantado polo si, cumprindo co noso deber, o presidente cargaría co peso do fracaso. De todos modos, dicir non a Europa por motivos de política interior constituiría un contrasentido. É evidente que o proxecto histórico europeo non podería construírse se tivese que replantexarse a cada alternancia política, en Francia ou en outras partes. É a mensaxe que nos transmitiron todos os grandes europeístas.

Se facemos política interior, que sexa cos problemas nacionais. Son numerosos e graves. Os millóns de persoas que protestan desde fai dous anos contra a diminución das pensións, a fraxilización da Seguranza Social, o aumento do paro e tantas medidas inxustas, os numerosos electores que permitiron os éxitos socialistas nas eleccións rexionais, cantonais e europeas, saben que os problemas aos que se enfrontan hoxe derivan dunha política decidida en Parides e que se resolverán en Parides, non en Bruxelas. Dividirnos a propósito de Europa en lugar de nos unir contra a dereita seria facerlle a esta un regalo inesperado. Non convertamos Europa nun chivo expiatorio: subliñemos os erros e os fracasos do político do goberno e avancemos os nosos propostas. Os franceses esperan e desexan. A visión política debe inscribir a acción presente nun tempo mais longo. As eleccións que tomen hoxe os socialistas deberán ser asumidas mañá se chegan de novo ao poder. Un non de Francia provocado por eles só deixaría unha alternativa: o calexón sen saída ou a media volta; é dicir, a crise prolongada ou o desdicirse . A elección do si pode abrir a vía da reactivación de Europa. Esta reactivación pasa polas propostas construtivas que os socialistas saberán facer aos franceses e das cales teñen que convencer progresivamente aos europeos, conforme ao que colle esperar de Francia.

EUROFESTIVAL CONSTITUÍNTE

ANTONI GUTIÉRREZ DÍAZ


Creo que non hai dúbida algunha de que a sociedade catalana foi e é europeísta, máis alá do seu pouco entusiasmo por acudir ás urnas nas convocatorias para escoller aos nosos representantes no Parlamento Europeo, un feito que non carece de importancia pero que debe interpretarse, talvez, como unha certa desconfianza sobre a eficacia do papel que tiveron os nosos eurodeputados nas decisións que toman na Unión Europea os representantes dos 25 gobernos no Consello.

Agora a sociedade catalana se atopa ante a posibilidade de pronunciarse sobre o proxecto de Constitución europea a través do referendo que o Goberno español convocou para o próximo mes de febreiro. Ninguén pode negar a potencial transcendencia da convocatoria, pero tampouco se pode negar que a axexan, cando menos, dous perigos. Un, a indiferenza ante a complexidade do texto, mais de 450 artigos; o outro, o desconcerto ante a posición das diferentes forzas políticas e organizacións sociais. Ou si, ou non, a abstención ou o voto en branco son propostas que poden ser non só incuestionabelmente lexítimas, se non razoadamente defendíbeis desde posicións europeístas, o cal converte, ao meu entender, en petulante a quen se atribúe o monopolio de ser europeísta de verdade.

Os defensores do si poden aducir, negro sobre branco, as melloras na participación, a transparencia e a eficacia que o texto constitucional representa en relación cos tratados vixentes, e engadir a importancia de ter incorporado a Carta dos Dereitos Fundamentais con valor xurídico, o dereito á iniciativa lexislativo popular, así como o aumento de competencias do Parlamento Europeo, a diminución do dereito de veto dos gobernos e a inclusión explícita da defensa do desenvolvemento sustentábel nunha economía definida como social e que aposta polo pleno emprego.

Os defensores do non poden pór sobre a mesa que o texto quedou curto en relación coas necesidades actuais dunha Unión Europea de 25 Estados, o que produciu unha evidente frustración popular ao ver que persiste a primacía do poder intergubernamental -pese á súa diminución- e a falta dunha política exterior plenamente común. Aínda que se incorpora o compromiso dunha política de paz e de prevención de conflitos, non se asegura un proceso coordinado de desarme, e a nova figura dun vicepresidente responsábel das relacións exteriores non se acompaña dunha autoridade definida que asegure plenamente a súa eficacia. Estas reservas, que poderían ampliarse , veñen agravadas en Catalunya pola falta de recoñecemento explícito do seu carácter de nación sen Estado e que non se incorpore o catalán como lingua oficial, o cal suporía superar, por elevación a nivel europeo, a falta de recoñecemento por parte do Estado español, en cuxas mans fica a posibilidade de que o Goberno catalán estea presente ou non nos ámbitos de decisión europeos.

Por outra banda, os defensores da abstención poden aducir, tamén razoabelmente, que desde o seu europeísmo incondicional non se senten suficientemente ben informados para emitir unha opinión e que a prudencia aconsella quedarse á expectativa. Por último, os europeístas que opten por votar en branco tampouco non estarán faltos de razóns ao afirmar que non queren ficar á marxe da participación nin que a súa abstención sexa interpretada como indiferenza. Pese a que se senten defraudados polo texto do proxecto de Constitución, repúgnalles dicir non aos avances que indubitábelmente representa o articulado do texto. Ante este panorama, os únicos que se sinten seguros son os antieuropeistas de sempre, que en Catalunya, aínda que poucos, tamén existen.

A pluralidade de opcións dáse, portanto, entre europeístas críticos, e esta pluralidade estase a expresar con respostas confrontadas que mesmo penetraron no interior das organizacións políticas e sociais. Certo é que no ámbito onde quizais o fixo dunha forma mais espectacular foi en Convergència Democrática de Catalunya, pero seria superficial non ter en conta que as diferenzas asomaron con maior ou menor importancia en todas as organizacións, mesmo no PP, que non escapou á incontinencia verbal do señor Aznar cando se apresurou a insinuar serias reservas para dar un si ao texto aprobado.

No marco estrito de Catalunya, ás deficienzas xerais, os partidarios do non engaden que non hai ningún avance no recoñecemento do papel das rexións con poderes lexislativos, ao que os partidarios do si aducen que o texto tampouco pecha as posibilidades de intervención, que son plurais aínda que fican en mans dos gobernos dos Estados e que é a estes aos que hai que exixir responsabilidades. Os partidarios do non lembran tamén que o catalán non é recoñecido como lingua oficial, cousa que tamén reclaman a maioría dos partidarios do si, que engaden, sen embargo, que o proxecto de Constitución deixa aberta a regulación do réxime lingüístico e abre unha porta a un certo recoñecemento cando se aceita como lexítima a redacción en catalán presentada e autentificada polo Goberno do Estado.

Non hai dúbida de que o panorama é diverso e que o voto cidadán no referendo poderá ser un voto oficialista, aceitando sen mais a opinión da organización política ou social coa que cada un se identifique, ou un voto que se guíe pola intuición, o sentimento ou o pragmatismo. Pero no mellor dos casos, atravesando o bosque de opinións atopadas e especialmente as pedantemente ideolóxicas ou as instrumentalmente maniqueas, tamén pode ser un voto que responda á pregunta de se o proxecto de Constitución é ou non un paso adiante na traballosa cincuentenaria construción da Unión Europa, na democratización do proceso de globalización e na garantía dun desenvolvemento sustentábel, ou ben representa a consolidación pechada dun modelo que condena para sempre o futuro da Unión Europea a non responder positivamente a estes obxectivos.

Como cidadáns europeos deberemos tomar unha decisión persoal, que está na base da convivencia democrática. No meu caso, desde o respecto á opinión maioritaria da organización na que milito, sexa cal sexa dita decisión, á hora de asumir a responsabilitadade de emitir o meu voto no referendo optarei, unha vez mais, por ser coherente coa miña opinión persoal. En consecuencia, e pese á frustración en moitas das nosas expectativas inmediatas, desde a miña experiencia de loita no proceso de construción europea e desde a convicción de que o proxecto de Constitución é unha plataforma que mellora as nosas condicións de avance progresista tanto no presente como para o futuro, votarei si no referendo de ratificación da Constitución europea..

Antoni Gutierrez foi eurodeputado. Histórico militante do PSUC.

El País
13 de setembro de 2004

CONSTITUCIÓN EUROPEA, REFERENDO E B.N.G.
Por Pedro Gómez-Valadés

Agora que estamos xa a piques da súa ratificación e entrada en vigor, podemos afirmar xa que Europa deu sen dúbida un paso cara adiante importantísimo para o futuro da Unión. A existencia dunha Constitución Europea é, entendo eu, un feito positivo en si mesmo. E o B.N.G. terá en breve que posicionarse perante o futuro referendo de ratificación.

E non podo negar que o texto presentado, non satisfai plenamente a ninguén e incluso molesta profundamente a outros. Lóxico. Non podía ser doutra maneira cando se trata de avanzar partindo desde a diversidade, desde a "xenuína diversidade" europea. Con intereses complexos, ás veces incluso contraditorios, sentar as bases do acordo para 25 estados e variadas correntes
políticas foi un autentico exercicio de enxeñería política, atopar puntos de confluencia comúns e lograr consensos de mínimos en materias tradicionalmente delicadas, non ten outro nome que orfebrería política. E este é o único procedemento democrático posíbel e realista que nos permite avanzar na construcción permanente dese espazo chamado Europa, que criticamos constantemente pero que representa, no medio da globalización salvaxe e sen regras, o proxecto e a realidade que nos pode garantir níveis de benestar, de liberdades e de xustiza incomparábeis con calquera outro territorio do planeta.

Non é agora o momento nin para experimentos, nin para a demagoxia fácil. apuntandonos ao antieuropeismo por razonamentos maximalistas ("o texto é insuficiente"). Ou apelando ao non recoñecemento das nacións sen estado na europa constituínte. Honestamente, cabía agardar algo diferente no contexto político actual na UE?.

O actual proceso constituinte é esencial para o noso futuro. Queirámolo ou non. E Galiza como nación europea, e o BNG como organización que representa o único aparello de estado do que dispón Galiza, non estamos en condicións de soportar exercicios de funambulismo político. (ABSTENCION?) Ou SI ou NON. E coido que a miña posición fica ben clara. O BNG ten que apostar pola seriedade, a responsabilidade e sobretodo pola intelixencia.

O BNG ten que apostar polo voto afirmativo.