Para min, é si
LIONEL JOSPIN - 24/09/2004

O debate existente no seo do Partido Socialista Francés a propósito da ratificación do tratado constitucional aprobado polos gobernos da Unión Europea é un debate crucial. Con excepción dos Verdes –que, como nós, aínda se interrogan–, os demais partidos franceses xa tomaron posicións –a miúdo sen debater– en favor do si ou do non. A nosa decisión, como é sabido, terá importantes consecuencias para a posición de Francia, para o futuro de Europa, para o movemento socialista.

Por que escoller o si?

O Partido Socialista foi sempre europeo. Foino con Jean Jaurès, contra os nacionalismos e a guerra. Foino con Léon Blum, que á súa volta da deportación traballou nos fundamentos dunha nova Europa, democrática e pacífica. Se ben a idea europeísta non resume o socialismo, resulta esencial para a súa identidade. Certo é que a distancia entre a nosa cobiza de Europa e a súa realidade levounos varias veces a interrogarnos . Sen embargo, as imperfeccións de Europa non nos levaron nunca até agora a dicirlle non.

Con François Mitterrand, coñecemos eses momentos de vacilación. En 1973, estando na oposición, Mitterrand provocou unha discusión no Partido Socialista e puxo sobre a mesa a súa dimisión porque temía que o partido se alonxará da súa vocación europea. A súa orientación prevaleceu, e eu estiven ao seu lado. En 1983, convertido en presidente e tendo que facer fronte a dificultades económicas e políticas, preferiu o compromiso europeo á aventura solitaria de Francia. Como primeiro secretario do Partido Socialista, apoiei cos socialistas esa elección. En
1992, François Mitterrand quixo celebrar un referendo para ratificar o tratado de Maastricht. aínda que con pouco entusiasmado polas condicións da votación, rexeitei o non. Cando asumín a responsabilidade do goberno, tras 1997, puiden vivir de perto a inevitábel complexidade dunha construción europea dirixida por quince países libres. Excluín a estratexia da ruptura, que me foi suxerida ás veces , e o meu goberno puido, por medio da convición, as propostas, buscando aliados, facer avanzar as preocupacións da Unión Europea cara o emprego, a política social, a
coordinación das políticas económicas a regulación da globalización, a seguranza marítima e mesmo a moralización do deporte. Non resulta exacto afirmar que Europa é verdadeiramente liberal; se así fose, o seu modelo non se distinguiría do modelo estadounidense. En todo caso, deixeina menos liberal que a atopara. E os obstáculos aos que nos enfrontamos para seguir avanzando chegaron con maior frecuencia de París (dun presidente de dereitas) que de Bruxelas.

Hoxe, estando na oposición, ,deben os socialistas levar a cabo, a propósito da ratificación do tratado constitucional, unha ruptura en relación á súa tradición? Non o creo. Se as examinamos, creo que as razóns en favor do si superan con moito a tentación do non. Citarei tres razóns para o si.

Primeira razón: o tratado constitucional é un compromiso aceptábel. É verdade que non encarna o ideal socialista. O contrario seria espantoso, posto que foi elaborado por representantes de correntes políticas opostas e de países diferentes. Sen embargo, retoma os valores e os principios de liberdade, de solidariedade e progreso das grandes democracias. Sen dúbida que podería ter
sido mellor, tras a negociación final entre gobernos, se a diplomacia francesa estivese mais convencida, fose mais convincente e se atopase menos aillada. Tal como está –y que todos lean o texto para desbotar caricaturas–, este tratado cría unha mellor arquitectura institucional e non comporta ningunha regresión en relación aos tratados precedentes, cuxa ordenación leva a cabo. Non vexo ningunha razón para que os socialistas deban renegar por el dos seus votos europeos anteriores.
O tratado permite mesmo, en puntos importantes, avances significativos. É así no caso da Carta dos Dereitos Fundamentais, o obxectivo do pleno emprego, os dereitos sociais, os servizos públicos, o goberno económico da zona euro, o papel dos axentes sociais, os dereitos do Parlamento Europeo e os parlamentos nacionais, a democracia participativa e a posibilidade de iniciativas cidadáns. Escoitase dicir que o tratado seria un “corsé” que “constitucionalizaría” as políticas da Unión. Laurent Fabius, no seu primeiro movemento, refutou este argumento destacando que seria posíbel mudar as políticas europeas e levar a cabo políticas sociais sen mudar o tratado. Tocaralles facelo aos socialistas chegado o momento. Por outra banda, o tratado non é unha Constitución. Se o fose, a Unión Europea seria un só Estado, federal ou unitario; e os europeos, unha pobo. Non é así.

Francia segue sendo Francia; e os franceses, franceses. Unha constitución rexe as relacións entre un Estado e os seus cidadáns. Este tratado constitucional organiza as relacións entre os Estados membros dunha Unión. É “o regulamento interior necesario da Unión ampliada”, como ben dixo Hubert Védrine. Este marco deixa a cada país liberdade para desenvolver a súa política, de dereitas ou de esquerdas. Encanto á orientación da Unión Europea, dependerá como sempre da natureza das políticas concretas que se leven a cabo. A nós tócanos definir orientacións usceptíbeis de convencer e arrastran aos demais cara unha auténtica política social. Segunda razón: a tese dunha crise europea saudábel é quimérica. Unha parte de quen desexan unha crise europea non desexan sinxelamente Europa. É o caso da dereita extremista e os soberanistas, que opoñen Nación e Europa, que só acceden a cooperacións entre Estados, cando é seguro que Francia se vería debilitada sen Europa. Entre os europeístas sinceros, algúns din que Europa precisa unha crise, unha especie de electrochoque para voltar a avanzar con máis forza. A imaxe é enganosa, porque quen aceitan correr o risco da crise non sabe como solucionala . O rexeite do texto proposto hoxe non nos ofrecerá mañá, como por maxia, un tratado conforme ás nosas opinións. Os nosos socios non se pregarán de súpeto ás nosas exixencias. Haberá que atopar un compromiso – cercano, por forza, ao actual– ou persistir na crise.

A primeira consecuencia dun bloqueo europeo seria deixar o campo libre a Estados Unidos. Este país, desembarazado da Unión Soviética e demasiado indulxente con unha Rusia que endurece perigosamente o seu réxime, non desembriagado aínda –a pesar dos seus contratempos en Iraq– dos seus soños de poderío absoluto e da ilusión unilateralista, prefire hoxe unha Europa trabada a unha Europa activa. Se a Unión se atasca nun debate institucional non resolto,
apartará a súa enerxía das grandes cuestións prioritarias: a medra, o emprego, o progreso social, a investigación, a seguranza, a integración harmoniosa dos novos membros (esencial para tratar de modo correcto a cuestión das deslocalizacións). Vivirá na amargura e o conflito interno e seralle mais difícil aínda tomar iniciativas en política exterior, iniciativas que o mundo necesitará.
A segunda consecuencia negativa será para Francia. Se, como país fundador, asume a responsabilidade de desencadear a crise, Francia verá un aumento do illamento. Xa hoxe a súa situación non é favorábel. Tras ter tomado unha postura acertada sobre Iraq, as nosas autoridades multiplicaron os erros en Europa. mostraron demasiada arrogancia, fustrigado aos países do Este, maltratado a Comisión, posto en tea de xuízo as nosas obrigas en relación cos tratados en materia orzamentaria e sacrificado a un comisario europeo recoñecido, respectado, que tiña peso dentro da Comisión (Pascal Lamy presentaba un único defecto, ser socialista), para acabar obtendo un posto humillante no novo executivo europeo. De modo que a nosa influencia diminuíu. Non a restauraremos por medio dun rexeite ao tratado. Os gobernos democráticos que son os nosos socios non esperan de nós un aumento da brutalidade ou un electrochoque. Non colle imaxinar nin sequera por un intre que tras unha confrontación supostamente breve os demais países da Unión, que son os nosos iguais, aceitarán unha arquitectura de Europa decidida de forma unilateral por nós. Ese escenario carece da menor credibilidade. O método de Europa é o compromiso; se convence, se avanza; non é posíbel avanzar a basee de ultimatos. A elección do non por parte dos socialistas franceses os isolaria. As forzas políticas susceptíbeis de exercer as responsabilidades do poder nos diferentes países europeos aceitan hoxe o compromiso realizado polo tratado, aínda cando –imaxino– non lles satisfaga enteiramente. A Confederación Europea de Sindicatos aprobalo. Os demais partidos socialistas europeos piden o si. O noso lugar natural está con eles. Dicir si é tamén unha aposta pola esquerda en Francia. A nosa estratexia foi desde fai trinta anos agruparía. aínda que o fixemos sempre segundo as nosas conviccións, manténdonos fieis á nosa historia e sen renunciar nunca á nosa identidade (sobre toda, en relación con Europa). Esa esquerda é diversa: inclúe aos comunistas –que iniciaron unha evolución en relación con Europa– e tamén aos radicais e os Verdes. A vocación da principal forza, o Partido Socialista, non é alimentar a argumentación dos outros, se non facer progresar as cousas partindo das súas propias ideas. Por último, o paradoxo da posición do non é que despraza a atención dos franceses da verdadeira crise política que abana ante os nosos ollos a poder executiva e a maioría no noso país cara o mito dunha crise salvadora para Europa, que segundo colle temer perturbará ante todo ao Partido Socialista.

Terceira razón: o non ao tratado non é a mellor maneira de dicir non a Jacques Chirac e o seu goberno. Se afirma que moitos dos nosos concidadáns e moitos socialistas gardan un mal recordo do seu voto en favor de Jacques Chirac no 2002 e móstranse pouco inclinados a repetir a experiencia con ocasión do referendo. Sen embargo, dicir si a Europa non é dicir si a Jacques Chirac. Non se lle pode reprochar ao presidente da República a convocatoria do referendo, xa que se o habíamos pedido . En realidade, non tendo negociado ese tratado e véndolle algúns defectos, podíamos ter suxerido ao poder que o fixese ratificar pola vía parlamentaria, dado que dispón dunha ampla maioría nas dúas Cámaras e, polo tanto, no Congreso. obramos de outro modo: asumámolo. Se hai referendo, non se tratará de votar a favor ou en contra de Chirac, se non de aprobar ou non un tratado adoptado por 25 gobernos. Dirixiremos a resposta aos nosos socios e a ninguén mais. Se dita resposta fose negativa, o choque se produciría en Bruxelas, non en Parides. Porque sabemos de sobra que o presidente non tirará ningunha consecuencia de semellante voto na referinte á súa función. Ouzo dicir tamén que habería que votar non porque así estarían tentados de o facer os franceses. En resumo, habería que precedelos para estar seguros de conseguir . O caso é que os franceses non deron a coñecer as súas intencións. Eles son donos do seu voto; sexamos nós responsábeis das nosas eleccións. Os nosos concidadáns terán mais posibilidades de votar si se os chamamos a iso. E, se hai que correr un risco, o corramos de forma meditada e de acordo coas nosas conviccións. Debo engadir ademais que se o non vencese en Francia con axuda dos socialistas, estes serian considerados responsábeis; en troco, se nos habemos decantado polo si, cumprindo co noso deber, o presidente cargaría co peso do fracaso. De todos modos, dicir non a Europa por motivos de política interior constituiría un contrasentido. É evidente que o proxecto histórico europeo non podería construírse se tivese que replantexarse a cada alternancia política, en Francia ou en outras partes. É a mensaxe que nos transmitiron todos os grandes europeístas.

Se facemos política interior, que sexa cos problemas nacionais. Son numerosos e graves. Os millóns de persoas que protestan desde fai dous anos contra a diminución das pensións, a fraxilización da Seguranza Social, o aumento do paro e tantas medidas inxustas, os numerosos electores que permitiron os éxitos socialistas nas eleccións rexionais, cantonais e europeas, saben que os problemas aos que se enfrontan hoxe derivan dunha política decidida en Parides e que se resolverán en Parides, non en Bruxelas. Dividirnos a propósito de Europa en lugar de nos unir contra a dereita seria facerlle a esta un regalo inesperado. Non convertamos Europa nun chivo expiatorio: subliñemos os erros e os fracasos do político do goberno e avancemos os nosos propostas. Os franceses esperan e desexan. A visión política debe inscribir a acción presente nun tempo mais longo. As eleccións que tomen hoxe os socialistas deberán ser asumidas mañá se chegan de novo ao poder. Un non de Francia provocado por eles só deixaría unha alternativa: o calexón sen saída ou a media volta; é dicir, a crise prolongada ou o desdicirse . A elección do si pode abrir a vía da reactivación de Europa. Esta reactivación pasa polas propostas construtivas que os socialistas saberán facer aos franceses e das cales teñen que convencer progresivamente aos europeos, conforme ao que colle esperar de Francia.