A UE avanza por fin

Por Joschka Fischer, líder do Partido Verde alemán

Con moito ruído e conmoción, a Unión Europea eludiu a catástrofe, pero polos pelos. Andivo realmente perto. Aunando esforzos, evitouse unha gran crise que dividiría visiblemente á Unión por moitos anos e tería convertido Europa no choqueiro do mundo. A UE encallou hai dous anos cando Francia e Holanda deron o non á Constitución europea. Co novo acordo, a Unión reemprendeu a marcha. Malia que o mandato para que unha conferencia intergobernamental desenvolva un novo tratado desembocará en algo que non chegará a ser do todo unha Constitución, o futuro convenio irá moito máis alá que o actual Tratado de Niza, sempre que as cousas transcorran de acordo co pactado. Pero aínda falta superar dous espiñentos obstáculos: a conferencia intergobernamental e a ratificación, a través dos Parlamentos nacionais ou mediante un referendo, en todos os países membros. Non obstante, a chanceler alemá Angela Merkel pode sentirse orgullosa do que conseguiu. É o seu primeiro triunfo real na diplomacia internacional. Aquel venres pola noite en Bruxelas tomáronse decisións moi concretas e difíciles. A chanceler alemá apostou forte e gañou. Merécese respecto e recoñecemento. Se o novo tratado chega a materializarse, as reformas institucionais que a Unión necesita serán unha realidade, e entrará en vigor un novo procedemento de votación por maioría dobre, aínda que sexa con algo de demora. A UE leva traballando 20 anos nestas reformas. A Unión ampliada, inevitable cando no 1989 finalizou a división de Europa pola guerra fría, requiría novas institucións que actuasen con eficacia e transparencia. Suponse que o novo tratado entrará en vixencia no 2009. Dúas décadas parece ser o que necesita Europa para cambiar, e iso é calquera cousa menos tranquilizador. O tratado asigna un novo ministro de Asuntos Exteriores da UE -aínda que formalmente se lle denegue ese título, así é como lle chamará todo o mundo- cunha sólida infraestrutura administrativa na Comisión Europea e no Consello. A presidencia rotatoria será substituída por un presidente do Consello electo. Atoparase un novo equilibrio entre a UE e os países membros, e outorgarase un papel máis importante ao Parlamento Europeo e aos Parlamentos nacionais. Dotarase aos cidadáns da UE de dereitos fundamentais legalmente vinculantes, e as decisións por maioría serán a norma xeral. Houbo que pagar un alto prezo por este acordo. O novo tratado non é nin máis sinxelo nin máis transparente ca Constitución que se rexeitou, senón todo o contrario. E os regateos durante os prolegómenos e na propia Bruxelas non contribuíron á popularidade da UE entre os seus cidadáns. De feito, o dano ocasionado durante o proceso tardará en desaparecer. Xa se poden prever as seguintes consecuencias:

En primeiro lugar, esa noite de duras negociacións en Bruxelas reforzou a Europa de dúas velocidades para as próximas dúas décadas. Os Estados recalcitrantes colleitaron unha vitoria pírrica porque pronto serán moi conscientes de que, aínda que a UE estea elaborando un novo marco institucional, os países situados á vangarda decidirán entre eles como serán os acordos concretos. Unha mellora da cooperación entre estes países e a zona euro será o instrumento para conseguilo. En segundo lugar, a cooperación franco-alemá resultou aínda máis indispensable na Unión ampliada. A pesar de todas as diferenzas que poidan existir entre ambos países -diferenzas que probablemente se agravarán- non existe alternativa á súa alianza. En terceiro lugar, o Reino Unido debilitouse unha vez mais a súa posición en Europa. A súa política de “non participar” mantén a ese país na marxe da UE. Isto fará que a súa importancia merme aínda máis, tanto en Europa como no mundo. Todas as potencias medianas de Europa están perdendo relevancia política e económica, e están menguando en comparanza con EE UU e os xigantes nacentes de Asia. Só unha Europa forte pode proporcionar o contrapeso necesario. Un Reino Unido que desempeñe un papel marxinal dentro da UE perderá a súa influencia aínda con máis rapidez, e incluso o seu especial voz en EE UU. Por último, Polonia debe preguntarse que función desexa desempeñar na UE. Polonia é un país importante dentro da Unión. Ben mirado, os seus intereses existenciais, a súa ubicación xeopolítica e a súa historia esixen que faga o imposible por contribuír ao máximo á solidez da UE. En cambio, o Goberno nacionalista de Varsovia está empeñado en illarse en Europa. Os polacos deberían formularse a seguinte pregunta: para Rusia, a tradicional preocupación de seguridade para Polonia, Supoñería unha alegría ou unha decepción que o Goberno polaco realmente cumprise a súa ameaza e utilizado o seu veto para bloquear o acordo de Bruxelas? A resposta está clara: os rusos, loxicamente, terianse frotado as mans de xúbilo e haberían loubado en segredo aos xemelgos que dirixen o Estado polaco. Por outra parte, Ucraína, cuxa causa en Europa parecen defender os polacos, afrontaría graves dificultades se Polonia impuxese o seu veto. Non en van o presidente ucranio, Víktor Yúshenko, intentou, ou iso din, dejárselo claro aos líderes polacos en varias chamadas telefónicas. O dano infligido ás relacións xermano-polacas esténdese máis alá das rencillas entre ambos gobernos, e se afonda nas súas respectivas sociedades. Non repararase facilmente. Isto é importante porque unha política europea para Rusia que sexa coherente -un dos desafíos urxentes e fundamentais que afronta Europa- depende dunha estreita colaboración entre Polonia e Alemaña. Como dicía, é demasiado pronto para alegrarse. A hora das celebracións non chegará ata que se ratifique o novo tratado. De feito, as circunstancias nas que se chegou ao compromiso de Bruxelas deixan un sabor amargo. Pero, aínda así, o pasado venres a UE deu un paso decisivo polo bo camiño.