Son europeísta desde antes de nacer

Por Lino Braxe

(poeta, narrador e escritor, actor e director de teatro).

Unha vez lin un grafitti que dicía: "Lino Braxe, bandeira da mestizaxe". Tamén souben que algunhas persoas doutras culturas e razas me teñen definido así sen estar eu presente, e que incluso na revista "Tempos" apareceu unha entrevista comigo con título semellante ao grafitti. Todo isto fixome reflexionar moito. O primeiro que pensei é que eu non quero ser bandeira de nada e de ninguén. O segundo foi que as xentes do noso tempo andan a procurar clichés e "ches guevaras" por todas as esquinas, deben ser unha especie en extinción e, en canto un adopta unha actitude rebelde fronte ao botín do mundo que reparten os xerarcas do neoliberalismo, xa che ponen unha boina cunha estrela e, vena, xa naceu un icono para tomarmos copas e xogar aos revolucionarios de café, eos que, por certo, xa se meterá Lenin hai un século. O terceiro foi que me ratifi­que! no meu odio a toda clase de ismos de corte político. E o cuarto que pensei foi no pouco que me coñece o público que le a miña poe­sía e na curiosa interpretación que fan da mesma. É evidente que un señor que segué a colaborar coa OLP, que está considerado polo Fronte Polisario como "un amigo histórico do pobo saharaui" e que ten publicado dous libros como "O sangue dos árabes" e "A cor do ceo", arriscase a ser branco de todo tipo de interpretacións, desde o oportunismo da súa literatura ate o politicamente correcto do seu discurso; claro que o meu sempre foi arriscar. Así me vai. Loxicamente nin renegó das causas que apoio nin da miña literatura, mais a miña opinión sobre o fenómeno da inmigración é ben distinta do que se poida pensar. Son europeista desde antes de nacer. Quero dicir, o meu mestre José Luis Sampedro era europeísta cando na España autárquica de Franco ¡so da Europa estaba mal visto. Eu son dése tipo de europeístas, deses que cren na Europa dos pequeños pobos, das diversas culturas e do servizo ao cidadán. Queiramos ou non, somos europeos e europeas, e pertencemos a un continente que ten dado ao mundo as civilizacións celta, grega e romana; un territorio onde se escribiu o Ulíses, naceu Mozart, pintaron Rubens e Seoane, inventaron Leonar­do e Einstein e amou Casanova; un lugar onde as súas xentes viviron guerras relixiosas, holocaustos, revolucións e matanzas para ir construíndo unha idea, unha idea de vida. E tantos sacrificios non poden ser ignorados. Europa fixo posíbel a revolución francesa, a Declaración dos Dereitos Humanos, a revolución de 1917 e os movementos sindicais. Feitos históricos bañados en sangue pero que serviron para acabar co despotismo e a servidume. Temos prestacións sociais, horarios razonables e un certo benestar grazas aos nosos mortos. Non digo que vivamos no mellor dos mundos posibles, pero si é posible que sexa mellor o noso mundo que o de Chad, Malasia ou Bolivia. A vida no noso continente aínda vale algo. Aqui non temos un índice tan alto de psicópatas como en EEUU, aínda que se segui­mos ollando de esguello a Europa e seguimos educando aos nosos rapaces á americana, calquera día teremos un susto. Está claro que non me vale nin o modelo norteamericano nin as alternativas de repúblicas socialistas que ate o momento se levaron adiante, nin o tribalismo cruel do terceiro mundo que so conduce á violencia. Estarei sempre a favor da chegada de novas razas e culturas a Europa, sempre que as nosas culturas e as nosas razas non sexan extermina­das. A ablación en Europa é un delicto e non unha tradición. Cremos nos convenios colectivos e non na man de obra barata. Lemos desde cativos a Kayyan e a Basho, pero tamén queremos que os demais lean a Quevedo ou a Cunqueiro. Somos quen de escoitar música con raíces que procedan de calquera lugar do planeta, pero moléstanos o desprezo que á música de Wagner ou de Os Diplomáticos de Monte Alto se lle ten por outras latitudes. Amamos os templos budistas e os totems indios, sen embargo non entedemos por que se ignora a beleza dos nosos templos ou dos nosos teatros. Si, está claro que é un asunto de cultura, pero tamén de integración. E, que entendemos por integración?

No Estado Español, por poñer un caso, conviven dúas maneiras de entender a integración. Dous xeitos opostos e igualmente inútiles. Dunha banda están os que entenden o problema da inmigración desde unha óptica policial (Lei de Extranxeiría, expulsións, detencións, persecucións, etc); da outra están os que o entenden dun xeito solidario (ONGs, somos todos "chachi-guais", non importa que non aprendan os nosos idiomas, hai que conseguirlles choio ainda que llelo quiten aos nosos labregos e labregas ou traballen por salarios ínfimos). O primeiro paréceme pechar os ollos a unha realidade moito máis complexa que non se soluciona pechando fronteiras; o segundo resúltame simplemente hipócrita. A escravitude volve a existir. Pensen nalgús invernadoiros das costa mediterránea. A cantidade de horas que traballan e as condicións hixiénicas ñas que viven os/as inmigrantes neses ¡nvernadoiros son delirantes. As xentes que veñen en pateiras ou nos camións frigorífi­cos lémbranme os barcos que traficaban con escravos no XVIII ou XIX. Pero tamén é certo que a clase traballadora de nacionalidade española que quixo ir á fresa ou á vendima nos últimos tres anos non puido facelo porque había quen o facía máis barato. Tampouco é totalmente certo que as xentes de aquí non queiran facer determina­dos traballos. En Galicia, por exemplo, a nosa mocidade emigra masivamente a Lon­dres e a Canarias para traballar na hostele­ría, e sen embargo a hostelería galega está cada vez máis invadida por xente latinoa­mericana. O da inmigración é difícil e pre­cisa dunha reflexión sensata e lenta, senón seguiremos parcheando e ao final o racis­mo, esa brutal lacra do noso tempo, xurdirá tamén na Galicia e nos pillará a todos bailando un merengue e bebendo un daikiri. Por certo, non están un pouco fartos de tanto ritmo latino? Hai quince anos que nas discotecas deste país non se pincha outra cousa. Outra constatación máis da pobreza da sociedade que estamos crian­do. Repetímonos ate para divertirmonos. Uniformamos ate o lecer. O único xeito de poder convivir sanamente é o esforzó: o esforzó da poboación europea por se adaptar ao que vén de fóra, e o esforzó do que chega por asimilar o espazo novo no que habita. Nos non queremos ghettos, queremos un inmigrante que se esforcé en aprender os nosos idiomas, as nosas culturas, que res­pecte as nosas leis e as nosas maneiras de relacionármenos, a nosa gastronomía e a nosa música. Nunha palabra, que se integre no códi­go civilizado que o sangue europeo construiu para beneficio de todos, principalmente para eles que deixan atrás o horror e desem­barcan nunha nova estación, a estación da esperanza. Eu, ao igual que son europeista, estou a favor da globalización total. Estou a favor do reparto de riquezas e das vacinas contra as doenzas. Non creo nun mundo que quere rematar coa clase media e que ve as culturas e as razas como materia museística e non como unha realidade cotián que nos pode disparar a imaxinación e as sensibilidades. Canto máis saibamos dos demais, máis saberemos de nós mesmos, pero para iso é necesario que haxa reciprocidade. A educación e o compromiso non son cuestión de cultura ou de razas, e as culturas e as razas que descoñezan o significado do respecto á diferenza terán de seren multadas polos tribunais internacionais, e obrigadas a aprenderen o código da convivencia. Unha nai ou un pai do Cáucaso ou de Tanza­nia saben que a un fillo ou a unha filla hai que ensinarlle a devoción polas xentes maiores, polos animáis e pola natureza. Todos sabemos que amar a vida é darlle un valor altísimo ao noso paso por este val de bágoas. E quen non o entende así, non é de cultura e de raza dife­rente. É, sinxelamente, un mal nacido.

Artigo publicado na revista ENCLAVE (nº10)

Palabras de Castelao perante o nacemento da Unión Europea

"Velaí un tema que é forzoso encarnar i enxuiciar baixo a luz da nosa vocación universalista. O federalismo volve a rexurdir en Europa coma a única maneira segura de conquerir a paz dentro da liberdade. Xa sabemos que as federacións endexamáis foron enxendradas por doctrinas filosóficas, nin por especulacións metafísicas, nin tan siquera por ideas económicas, senón por exixencias concretas e imperiosas. Se se quer evitar unha terceira guerra que culmine coa disgregación atómica da humanidade, non hai máis remedio que constituír, a toda presa, unha Europa san, solidaria e renacida, frente a todo xénero de totalitarismos e contra o tráxico afán de dividir o mundo en dous bandos estremos ao servizo de dous Estados xigantes. O movimento federalista europeo nasceu coma unha concepción nididamente política, anque agora se deixe elordar por intereses económicos. A federación dos Estados Europeos – según se dixo – sería o modelo e a etapa da federación mundial: único modo de garantir a paz dentro da liberdade. Poderíamos enumerar os tiduos que Galiza ten para merecer un posto de confianza e de honor en calisquer empresa federalista, xa non digamos hispana, senón peninsular. Sembremos, somentes, que tódalas organizacións políticas do galeguismo recoñeceron ester principio básico: “Galiza, célula da Universalidade. Antiimperialismo, antimilitarismo e federalismo internacional”. Esto concédenos un directo especial para opinar encol dun tema que é propiamente galego. Os galeguistas – galeguistas de partido ou sen partido – sentémonos ledos i entusiasmados coa ideia de federar os diversos pobos de Europa".

“Sinistra democratica” e socialismo europeo

Por Raimon Obiols

O sábado pasado asistín, en Roma, á xornada de constitución do movemento político Sinistra Democrática por il Socialismo Europeo. Uns cinco mil homes e mulleres, na súa maioría traballadores e novas, nun ambiente -como comentou un xornalista italiano, Gabriele Polo- de "primeiro día de escola". Cunha alegre curiosidade chea de interrogantes polo mundo novo que se abre en fronte. Aínda que non se saiba ben que reserva a mañá. Podía parecer unha simple manifestación de sentimentos, coas cancións compartidas, os aplausos repetidos, unha especie de agradecemento a quen lles ofreceu a ocasión de reencontrarse. Pero a política -sobre todo nestes tempos de cinismo imperante- é tamén paixón e sentimento. Veremos que sae deste movemento, no que teño moi bos amigos, como os teño entre os que se dispón a ir cara ao Partito democratico. De momento, con todo, paréceme que non é casual que por primeira vez (creo) xurda nun país de Europa un movemento político que no seu nome fai referencia expresa ao socialismo europeo. Desde hai un tempo, a diferenza dos que preconizan procesos de conversión ou reconversión cara a novas identidades (por exemplo os partidarios do partido demócrata) teño a convicción de que está crecendo en Europa a necesidade dunha reactivación da identidade socialista en termos modernos: dunha reafirmación dos motivos e dos fins dun movemento que corre o risco de debilitarse nunha inconsistencia resignada, se non sabe afirmar en termos de futuro os seus acenos de identidade. A xente constata que os partidos que se nomean socialistas, ou que fan referencia ao socialismo, falan moi pouco da súa identidade. En realidade, non espera que estes partidos propoñan a "realización" do socialismo, a creación dunha sociedade socialista alternativa á existente. Aquilo que queren é a coherencia dunha perspectiva evolutiva, a definición duns obxectivos vinculados a uns principios e unha práctica adecuada, non contraditoria; incluíndo o comportamento (cultura, moral, estilos de vida) dos seus representantes. Sobre todo, a xente pide veracidade e coherencia entre aquilo que se proclama e aquilo que se fai. É fácil ironizar hoxe sobre a pretensión de expor a cuestión da identidade socialista, coma se tratásese dun prurito ideologista, nostálxico, innecesario. Pero sería francamente idiota non ver, na realidade presente de Europa, a enorme demanda de sentido que emerxe, e tamén o potente crecemento das pulsións de identidade, especialmente entre os mozos. Fronte ao reto que expón estas demandas de sentido e identidade (e tamén para combater derívalas fundamentalistas, nacionalistas e populistas) fan falta formulacións apoiadas en bases sólidas. Ata por consideracións pragmáticas e electorais tería que facerse evidente que unha idea moderna de socialismo é unha necesidade identitaria latente en amplos sectores de moitas sociedades europeas sometidas a presións disgregadoras. Esta é, paréceme, a clave que explica a popularidade de Rodríguez Zapatero e da súa referencia a un socialismo dos cidadáns en distintos países da Unión. Interprétase como unha formulación moderada pero de firme prosecución duns obxectivos de maior liberdade e igualdade, e de coherencia entre as palabras e os feitos: retirada das tropas de Iraq, paridade no goberno (metade mulleres, metade homes), extensión dos dereitos civís e sociais, lei contra a violencia de xénero, matrimonio gai, confirmación da idea laica de Estado, reafirmación da escola pública, redución do traballo precario a favor dunha economía de maior cualificación, intervención pública a favor das persoas dependentes (o ?cuarto alicerce? do Estado do benestar), etc. Este proxecto, levado a cabo cunha atención particular ao papel determinante das mulleres e das novas xeracións, e cunha expresa vontade de rigor e austeridade ("o poder non me cambiará"), mostrou a súa eficacia en momentos de esgotamento dalgúns procesos de modernización socialdemócrata, especialmente na súa capacidade de crear consensos activos entre a mocidade. En efecto, nestes últimos anos practicamente todos os partidos de esquerda e centro-esquerda fixeron, dun xeito ou outra, o seu aggiornamento, na práctica e no terreo das formulaciones ideolóxicas. O erro dalgunhas destas tentativas de adaptación aos cambios foi asumir un tipo de modernización que en determinados aspectos era imitador das posicións adversarias. O seu problema, durante o longo ciclo de hexemonía e de colonialismo narrativo do neoliberalismo, non foi a súa socialdemocratización senón a súa "socialmediocratización": non unha moderación dos programas, senón unha perda de ambición e de confianza na propia identidade, ate confundir unha imprescindible adecuación dos programas cun gratuíto abandono dos acenos de identidade e dos obxectivos permanentes indispensables. Esta reflexión apóiase nunha concepción non ideolóxica do socialismo. Non entendido como unha doutrina senón como un proceso obxectivo e permanente cara á emancipación e a igualdade dos homes e as mulleres. O socialismo é, desde esta perspectiva, simplemente algo que sucede: a persistente recurrencia, unha e outra vez, nunha ou outra conxuntura, nun recuncho de mundo ou o outro, de procesos de agregación e mobilización de multitudes de homes e mulleres; procesos indefectibles mentres subsistan a explotación no traballo, a desigualdade inxusta, a opresión, a discriminación ou a dominación. É unha especie de principio enerxético, que fai que moita xente plante cara e trate de conseguir máis liberdade, igualdade e xustiza. Cunha renacida inocencia creativa e co risco de renovados erros, froito da desmemoria. Porque o problema non radica na vitalidade ou fecundidade de leste principio enerxético. A pesar de toda a interesada literatura que se fixo nas dúas últimas décadas sobre a "morte do socialismo", a súa forza mantense e maniféstase na súa capacidade de verificar novos comezos. O problema atópase nas válvulas que, no campo da política, das ideas, dos programas, dos poderes, utilizan esta enerxía e tratan de orientala cara a uns ou outros obxectivos. O problema sitúase a miúdo nas salas de máquinas, nas pontes de mando, cando, nos avatares da historia e da política, dedicáronse a gañar poder individual e de grupo, a desenvolver tráxicos soños totalitarios, ou, no extremo contrario, a adecuarse ás forzas dominantes, abandonando calquera obxectivo de cambio orientado polos valores do socialismo. Neste sentido, o socialismo dos cidadáns caracterízase por unha dimensión radicalmente participativa e democrática, indispensable como unha garantía para evitar e corrixir erros, e diferénciase claramente dos intentos de modernización das "vangardas" que pretenden detentar a "única solución posible" e queren facer beber o seu medicamento outorgándolle un carácter de ineluctabilidad fatalista. Fronte ao ?there is non alternative? (non hai alternativa) da dereita neoliberal, e fronte aos autoerigidos modernizadores doutrinarios do centro-esquerda (para os que, como dicía un asesor de Schroeder, "a distinción dereita-esquerda xa non ten sentido: hai os modernos e os outros, iso é todo") esta formulación socialista afirma a vital importancia do vínculo duns valores de identidade compartida e apoia as formulacións de exploración pragmática, consensuada e participativa daquilo que pode ser en cada momento, en función duns obxectivos permanentes de liberdade, igualdade e solidariedade.