Lugares da memoria histórica de Europa

Por Simone Veil

.

Dentro de non moitos anos desapareceremos quen sufrimos a deportación aos campos de exterminio nazi. En Francia, creo que quedamos uns cantos centenares, pouco máis de 200 ou 300. Cando desaparezamos, haberá que atopar quen manteña esta memoria. Para min a deportación é unha obsesión permanente e ela contribúe á miña reflexión sobre a política, a sociedade e a vida en xeral; tamén sobre a solidariedade. Quen a sufrimos necesitamos falar diso, aínda que nada máis sexa para exorcizar esta terrible experiencia e evitar que se repitan os erros que conduciron a aquela traxedia. Lémbrese que cando os deportados volvemos ás nosas casas, tivemos que loitar para reconstruír a nosa vida, para crear ou volver crear un marco familiar.

En Francia 75.000 xudeus foron deportados; volveron 2.500. Hoxe, somos só uns cantos centenares; quédanos moi pouco tempo para transmitir a nosa memoria. Os historiadores deben ter en conta o relato persoal de quen fomos testemuñas porque non se dispón de elementos tan valiosos de información. Sorpréndeme que, desde hai poucos anos, o interese dos historiadores e dos escritores por coñecer as múltiples facetas da deportación dos xudeus foise ampliando máis aló dos países máis coñecidos, como é o caso de Alemaña, a outros, como Polonia e Ucraína, onde os xudeus foron detidos e asasinados antes de que se lles enviasen aos campos de concentración. As múltiples investigacións realizadas nos últimos anos e o testemuño escrito por moitos deportados confirman como aos xudeus chegados de toda a Europa ocupada enviábaselles directamente á cámara de gas e como se exterminaba deste xeito tan expeditivo aos nenos de menos de 15 anos e a moitos adultos de máis de 40 anos. Pero non eran os únicos. Recordo moi ben que, en maio e en xuño de 1944, 400.000 húngaros chegados directamente de Hungría foron obrigados polas SS a prolongar as ramplas que chegaban até os crematorios e a maioría, sen distinción de idade, sufriron aquela morte. Uns meses máis tarde, o 18 de xaneiro de 1945, cando o Exército Vermello achegábase a Auschwitz, os deportados, como eu mesma, como a miña nai e a miña irmá, saímos a pé e camiñamos durante máis de 70 quilómetros, no medio dun frío intensísimo. Moitos morreron de frío e de fatiga. Despois duns cantos días, fomos obrigados a montar en vagóns completamente abertos e así, desde a pequena cidade de Glavich, atravesamos unha gran parte de Alemaña, até chegar a Bergen-Belsen. Pero Auschwitz-Birkenau e Bergen-Belsen non eran os únicos lugares onde foron exterminados os xudeus. Houbo outros moitos campos de concentración nos que se gaseaba ás persoas inmediatamente. Existiron outros moitos pequenos campos de concentración, máis descoñecidos ou esquecidos, nos que 10 ou 15 persoas encargábanse de exterminar axiña que como chegaban. Houbo moitos exterminios que se fixeron in situ e esoutros exterminios, con moita frecuencia, ocultáronse.

Pasaron 60 anos durante os cales os acontecementos nos depararon moitas sorpresas e fixéronnos afrontar interrogantes que non imaxinaramos. Auschwitz, o maior campo de exterminio, o único no que se conservan pegadas visibles do exterminio, foi declarado Patrimonio da Humanidade pola UNESCO. Pero, ademais, exponse a conservación do propio sitio, das barracas, dos obxectos persoais das vítimas. Hoxe día é necesario que a Unión Europea decida renovalo para frear a súa destrución debido ao turismo de masas e ás condicións climáticas da rexión. Seica sexa necesario crear un Museo do Exterminio en Birkenau, onde se teñan en conta non só Auschwitz, senón tamén unha serie de lugares onde se fixeron exterminios e son menos coñecidos.

Pasaron os anos. A partir dos anos 50, aos poucos, foise conformando a unidade de Europa sobre a base da reconciliación, grazas ao esforzo inicial de persoas como Robert Schuman. Hoxe temos grandes perspectivas para reforzar todos xuntos o proceso de unidade. O Tratado de Lisboa non está lonxe. Con el van cambiar moitas cousas e en particular vai converter ao Parlamento Europeo nun órgano supremo. Pero debemos facelo con moita rapidez porque, se esperamos demasiado, non se logrará. Hoxe cabe esperar que de aquí a outubro o Tratado de Lisboa sexa finalmente ratificado e se leve inmediatamente á práctica. Finalmente, paréceme importante sinalar até que punto é importante o traballo que se está realizando en España neste sentido, con iniciativas como as levadas a cabo pola Fundación Academia Europea de Yuste, que se esforzan por organizar actividades de grande envergadura, coma o seminario doutoral en estudos europeos centrado nas Memorias e Lugares de Memoria de Europa, dirixidas á mocidade europea co ánimo de comprometerlles no proceso de construción europeo, que é a nosa gran esperanza.

El Pais - 09.07.09