BRÉTEMAS NO CANAL

Por José Ignacio Torreblanca

Deostar a Constitución Europea parece hoxe o politicamente correcto. Pero devandita Constitución foi preparada por unha Convención integrada por máis de cen representantes de gobernos e parlamentos nacionais de 25 países. Posteriormente foi negociada, acordada e asinada polos representantes de 25 gobernos democraticamente elixidos. A continuación, foi sancionada por máis de dous terzos dos representantes electos dos cidadáns no Parlamento Europeo. E a data de hoxe, o texto foi ratificado polos parlamentos e cidadáns de 15 Estados membros, sendo moi probable que o número de Estados que accedan a ratificar o texto en vía parlamentaria (acompañada ou non de referendo popular) termine por elevarse a catro quintos.
En térmos históricos, en lóxica democrática e, desde logo, tendo en conta o carácter necesariamente novidoso e experimental do proxecto de integración supranacional europeo, resulta difícil pensar en estándares de lexitimidade democrática máis esixentes.

O texto constitucional non é perfecto, nin tampouco aspira a selo. Unha orde de liberdade aberta como o que se aspira a construír en Europa só pode basearse en compromisos entre visións contrapostas. Ningunha Constitución resolve os problemas: só aspira a fixar os valores dunha colectividade, proporcionar unhas regras do xogo xustas, configurar unhas institucións e mecanismos eficaces e proporcionar uns principios xerais cos que resolver os conflitos que xurdan. Pero como todo coñecemento é continxente e incompleto e toda institución por natureza imperfecta, os erros abundan. No proceso constitucional europeo cometéronse moitos erros, é absurdo negalo. Estes deben ser examinados e as leccións que se extraian deles incorporadas. O dobre non á Constitución en Francia e en Holanda supuxo un golpe moi severo e debe obrigar á clase política europea a realizar unha reflexión profunda sobre como reconectar aos cidadáns co proceso de integración.

Con todo, as virtudes do tratado constitucional fanse particularmente evidentes cando se observa que a maioría dos remedios que se propoñen estes días (o presidente do Consello, o ministro de Exteriores, o papel dos Parlamentos nacionais, as políticas de inmigración, a loita contra o crime, a integración flexibel...) están xa incorporados na Constitución Europea. Mentres, moitas das tarefas que se esixen á Unión (como a creación de emprego, a política económica ou a política social) non están na Constitución ou o están pero de xeito incompleto porque algúns gobernos (o británico entre eles) ameazaron con vetar o proxecto se traspasaba o que enfaticamente denominaron "liñas vermellas". Ate tal punto influíron os británicos no Tratado, que presumían en público de que era un Tratado máis británico que francés. E, con todo, logo de negociar e asinado o texto, hoxe néganse a ratificalo co argumento de que é gravemente dañino para os cidadáns. O propio Jack Straw, ministro de Exteriores de Blair, defendeu "un si claro" á Constitución Europea con motivo da presentación á Cámara dos Comúns do proxecto de lei de ratificación de devandita Constitución, o 26 de xaneiro do ano pasado. En concreto, argumentou que "a Constitución Europea fixa e limita os poderes da UE facéndoa máis flexibel á vez que máis eficiente; outorga aos Gobernos nacionais maiores posibilidades de influír; redeseña e axiliza a Comisión Europea; facilita un maior control sobre o Parlamento Europeo por parte dos parlamentos nacionais e garante unha maior coherencia nas relacións da UE co mundo". Así de claro. No seu brillante discurso de Birmingham, en novembro de 2001, Blair parafraseou a famosa frase de Churchill a propósito da "traxedia de Europa" para referirse á "traxedia británica", que describiu como a incapacidade de entender que o interese nacional británico consistía en apostar decisivamente por Europa. Entón ironizou coa posición historicamente sostida polos británicos a respecto de a integración europea: "Primeiro dixemos que non ocorrería; logo que non funcionaría; para rematar, que non a necesitabamos". O Reino Unido non influíu no deseño da Comunidade Económica Europea, tampouco no da Unión Económica e Monetaria, pero si na Constitución Europea. Agora, o Reino Unido dálle a volta a súa posición e volve instalarse na contradición que sempre dominou a súa política europea: intentar liderar Europa desde fóra, sen comprometerse a fondo, sen participar nas súas políticas máis importantes e sen aceptar outra regra que non sexa a unanimidade.

Certamente, Europa carece agora de rumbo. O proxecto europeo é vítima da falta de liderado, o oportunismo máis ramplón e ate o cinismo máis descarado. Ese parece ser o verdadeiro signo dos tempos europeos. Mentres Blair dá a volta a todas as promesas que realizou de levar ao Reino Unido ao corazón de Europa, Chirac e a dereita francesa néganse a asumir responsabilidade algunha no fracaso constitucional e a esquerda do non confirma o que xa sabiamos: que carece de alternativa viábel algunha.

Os propoñentes do non prometeron aos cidadáns que traerían outra Europa: unha Europa social, verde e solidaria. Pola súa banda, os británicos prometen hoxe unha mini-Europa plena de empregos e políticas concretas. Pero diante de nós o que temos é unha Europa na que crece o nacionalismo económico, abunda a miopía política, esténdese o populismo xenófobo e proponse o rexeitamento a admitir novos membros.

Como é natural, todo o mundo ten dereito a expresar a súa opinión e a promover as súas ideas. O desexábel é que estas conduzan a un texto mellor (aínda que, nas actuais circunstancias, isto non parece nada probábel). En calquera caso, o que si parece exixíbel é que as alternativas, melloras ou substitucións que se presenten gocen, como mínimo, da mesma transparencia, niveis de apoio e grados de lexitimidade que os que recibiu ate agora a Constitución Europea. Neste momento non é o caso así que, mentres tanto, non se pode dicir que a Constitución estea morta.

EL PAÍS – 04.06.06