Por Sami Naïr, profesor convidado da Universidade Pablo de Olavide, Sevilla. Tradución de M. Sampons
El País - 16/12/10
.
Despois de Grecia, Irlanda. Despois, probablemente Portugal. A continuación, non o sabemos. O que é seguro é que varios países están ameazados polos mercados. España xa está no punto de mira. Pero co debido respecto polos demais, España non é o mesmo. É a cuarta economía de Europa (12% do PIB europeo), e é un peso pesado da política europea. A débeda española é efectivamente tres veces superior á grega, o seu déficit vira desde hai dous anos en torno ao 10% do PIB, e o desemprego, que afecta a todas as franxas de idade, sitúase en realidade por encima do 20%. Se España recorrese ao fondo de rescate europeo, iso abriría tamén e de maneira inevitable o camiño a accións especulativas contra Italia e Francia, e significaría un xiro decisivo para Europa.
O paradoxo é que a estratexia europea de saída da crise mundial (desregulación dos mercados de traballo, deflación salarial, desemprego estrutural, restricións orzamentarias, privatizacións masivas), volve máis voraces aínda aos mercados que, de agora en diante, quéreno todo e parécelles que nunca se fai bastante. Esta estratexia, fundamentalmente recesiva, provoca un aumento lexítimo das reivindicacións sociais e políticas, e dá lugar a unhas preguntas que as opinións públicas xa comezan a formularse espontaneamente. Joseph Stiglitz, premio Nobel de Economía, expresa sen ambaxes este estado de ánimo: "Para Atenas, Madrid ou Lisboa, exporase seriamente a cuestión de saber se lles interesa continuar o plan de austeridade imposto polo FMI e por Bruxelas, ou, ao contrario, volver ser donos da súa política monetaria" (Le Monde, 23, 24 de maio de 2010).
Aínda non chegamos até aquí pero, se non cambiamos as regras de xogo, a división da zona euro volverase unha hipótese seria. Pois está claro que non poderemos resolver esta crise soamente con medidas restritivas que apunten ás poboacións máis expostas (clases medias e populares), e menos aínda cunhas medidas técnicas vinculantes como as apoiadas por Alemaña e Francia para activar o fondo de rescate. O presidente do Bundesbank alemán, Axel Weber, deu a entender, durante unha visita recente a París, que os 750.000 millóns de euros deberían ser de todos os xeitos aumentados se España recorrese ao fondo. O cal non debe de gustar ao ministro alemán de finanzas, Wolfgang Schäuble, que, nunha entrevista en Der Spiegel (8-11-2010), cortou a coitelo en dúas fases para quen non as respectasen as liñas vermellas desta axuda: durante a fase crítica, prolongación de vida dos créditos e, se iso non basta, os investidores privados deberán aceptar unha depreciación dos seus préstamos a cambio de garantías para o resto. Iso vén ser o mesmo que axitar o capote diante dos investidores privados.
Estes reaccionaron inmediatamente pondo de xeonllos a Irlanda e cercando a Portugal, antes de sinalar a Bélxica e a España. Canto falta para que pasen ao ataque? A marxe de confianza que conceden aos diferentes países da zona euro xa é insustentable: Alemaña atopa compradores dos seus bonos dunha media do 2,7%, mentres que España negóciaos no mellor dos casos en torno ao 5% e Portugal ao 6,7%. Os países endebedados prestan pois a unhas taxas cada vez máis prohibitivas e, se ás veces logran gañar uns puntos, só é porque o banco central compra uns bonos, cousa que non poderá durar moito tempo.
En realidade, asistimos a unha verdadeira guerra dos mercados contra os Estados. Cando empezou a crise, apuntei (A vitoria dos mercados financeiros, EL PAÍS, 8-5-2010) que os mercados ían someter a proba a capacidade de resistencia dos Estados e dos movementos sociais, e que, en caso dunha debilidade probada dos europeos para definir unha estratexia progresista común fronte á crise, os investidores ían incrementar a súa vantaxe atacando frontalmente aos Estados máis fráxiles. Obxectivos: desregularizar aínda máis os mercados internos e esixir máis privatizacións. É exactamente o que está a ocorrer hoxe. O que vemos en diante ante os nosos ollos é unha nova contrarrevolución social thatchero-reaganiana. A cuestión é saber se as sociedades europeas van aceptalo. Pero neste pulso, o status do euro é un test definitivo: será por fin posto ao servizo da promoción dun modelo social sustentable ou se volverá o vector da destrución dos restos do Estado de benestar europeo?
Despois de Grecia, Irlanda. Despois, probablemente Portugal. A continuación, non o sabemos. O que é seguro é que varios países están ameazados polos mercados. España xa está no punto de mira. Pero co debido respecto polos demais, España non é o mesmo. É a cuarta economía de Europa (12% do PIB europeo), e é un peso pesado da política europea. A débeda española é efectivamente tres veces superior á grega, o seu déficit vira desde hai dous anos en torno ao 10% do PIB, e o desemprego, que afecta a todas as franxas de idade, sitúase en realidade por encima do 20%. Se España recorrese ao fondo de rescate europeo, iso abriría tamén e de maneira inevitable o camiño a accións especulativas contra Italia e Francia, e significaría un xiro decisivo para Europa.
O paradoxo é que a estratexia europea de saída da crise mundial (desregulación dos mercados de traballo, deflación salarial, desemprego estrutural, restricións orzamentarias, privatizacións masivas), volve máis voraces aínda aos mercados que, de agora en diante, quéreno todo e parécelles que nunca se fai bastante. Esta estratexia, fundamentalmente recesiva, provoca un aumento lexítimo das reivindicacións sociais e políticas, e dá lugar a unhas preguntas que as opinións públicas xa comezan a formularse espontaneamente. Joseph Stiglitz, premio Nobel de Economía, expresa sen ambaxes este estado de ánimo: "Para Atenas, Madrid ou Lisboa, exporase seriamente a cuestión de saber se lles interesa continuar o plan de austeridade imposto polo FMI e por Bruxelas, ou, ao contrario, volver ser donos da súa política monetaria" (Le Monde, 23, 24 de maio de 2010).
Aínda non chegamos até aquí pero, se non cambiamos as regras de xogo, a división da zona euro volverase unha hipótese seria. Pois está claro que non poderemos resolver esta crise soamente con medidas restritivas que apunten ás poboacións máis expostas (clases medias e populares), e menos aínda cunhas medidas técnicas vinculantes como as apoiadas por Alemaña e Francia para activar o fondo de rescate. O presidente do Bundesbank alemán, Axel Weber, deu a entender, durante unha visita recente a París, que os 750.000 millóns de euros deberían ser de todos os xeitos aumentados se España recorrese ao fondo. O cal non debe de gustar ao ministro alemán de finanzas, Wolfgang Schäuble, que, nunha entrevista en Der Spiegel (8-11-2010), cortou a coitelo en dúas fases para quen non as respectasen as liñas vermellas desta axuda: durante a fase crítica, prolongación de vida dos créditos e, se iso non basta, os investidores privados deberán aceptar unha depreciación dos seus préstamos a cambio de garantías para o resto. Iso vén ser o mesmo que axitar o capote diante dos investidores privados.
Estes reaccionaron inmediatamente pondo de xeonllos a Irlanda e cercando a Portugal, antes de sinalar a Bélxica e a España. Canto falta para que pasen ao ataque? A marxe de confianza que conceden aos diferentes países da zona euro xa é insustentable: Alemaña atopa compradores dos seus bonos dunha media do 2,7%, mentres que España negóciaos no mellor dos casos en torno ao 5% e Portugal ao 6,7%. Os países endebedados prestan pois a unhas taxas cada vez máis prohibitivas e, se ás veces logran gañar uns puntos, só é porque o banco central compra uns bonos, cousa que non poderá durar moito tempo.
En realidade, asistimos a unha verdadeira guerra dos mercados contra os Estados. Cando empezou a crise, apuntei (A vitoria dos mercados financeiros, EL PAÍS, 8-5-2010) que os mercados ían someter a proba a capacidade de resistencia dos Estados e dos movementos sociais, e que, en caso dunha debilidade probada dos europeos para definir unha estratexia progresista común fronte á crise, os investidores ían incrementar a súa vantaxe atacando frontalmente aos Estados máis fráxiles. Obxectivos: desregularizar aínda máis os mercados internos e esixir máis privatizacións. É exactamente o que está a ocorrer hoxe. O que vemos en diante ante os nosos ollos é unha nova contrarrevolución social thatchero-reaganiana. A cuestión é saber se as sociedades europeas van aceptalo. Pero neste pulso, o status do euro é un test definitivo: será por fin posto ao servizo da promoción dun modelo social sustentable ou se volverá o vector da destrución dos restos do Estado de benestar europeo?
A partir de agora, o problema para Europa xa non é económico, senón político. Se as medidas técnicas adoptadas non logran resolver as dificultades dos países europeos, veremos a división da zona euro anunciada por Stiglitz? E que forma revestirá? Unha zona euro reducida a seis, sen España? Unha zona baseada no desacoplamiento entre unha moeda única para a parella franco-alemá e algúns máis, e unha moeda común para o resto? Un retorno ás moedas nacionais? E neste caso, que será do mercado único? Por suposto, ouvimos cada día a responsables políticos afirmar que estas hipóteses son impensables: pero estamos seguros de que controlan os fluxos monetarios? Non están sometidos ao unísono aos ditados da Bolsa? Todo pode ocorrer.
En realidade, está en xogo o porvir do proxecto europeo. As regras de funcionamento do euro previstas polo Tratado de Lisboa entran cada vez máis en contradición flagrante coas diverxencias de desenvolvemento dos diversos países da zona. Ningún Goberno atrévese aparentemente a pór en dúbida as dogmas que sosteñen o Pacto de Estabilidade, aínda que en diante ninguén os respecte. Pero se queremos salvar o euro, hai que flexibilizar estas regras. E mesmo, talvez cambialas. É vital establecer, de agora en diante, unha coordinación forte das políticas económicas europeas, aínda que Alemaña, titora do Banco Central, non quere ouvir falar dun "goberno económico". Aquí está o corazón da batalla para a supervivencia da zona euro, e non nas soas medidas coercitivas previstas polo acordo adoptado o 28 de outubro en Bruxelas.
Para relanzar Europa, esta coordinación deberá afrontar polo menos catro grandes tarefas: 1) Unha protección do espazo monetario europeo, regulando efectivamente, como por certo previuse na reunión da UE o 18-5-10, os Fondos de investimento alternativos e sobre todo os instrumentos ultraespeculativos (hedge funds, private equity, CDS). Iso supón que se poden pedir explicacións a Reino Unido para que poña fin á política desestabilizadora da City, principal praza especulativa mundial. 2) Unha mutualización das débedas públicas europeas coa creación duns "bonos europeos" para os países endebedados que recorrerían ao fondo de rescate. Para evitar que aumente a desconfianza dos mercados, Alemaña debe aceptar que a activación do mecanismo de rescate sexa, baixo unhas condicións precisas, mecánico e non negociable cada vez, como é o caso agora. 3) A realización dun préstamo para financiar unha gran política pública europea de crecemento, de creación de emprego e de investigación-innovación, o que supón unha reforma dos estatutos do Banco Central. 4) Unha armonización fiscal común da zona euro apoiada cun reforzo dos fondos de cohesión para os países en dificultades.
Estas medidas terían un efecto de arrastre prodixioso. Farían reflexionar aos investidores e crearían un impacto psicolóxico salvador para mobilizar aos pobos europeos. En realidade, a elección é simple: ou ben Europa sairá desta crise reforzada e capaz de afrontar a nova xeopolítica da economía mundial opondo aos mercados un interese xeral europeo, baseado nunhas estratexias cooperativas entre as nacións europeas, ou ben, empantanada nos seus egoísmos nacionais, acabará por estalar en cinzas moribundas.
Sem comentários:
Enviar um comentário