Oriente Medio: Europa á marxe. Por Yossi Beilin

Por Yossi Beilin, presidente da Iniciativa de Xenebra e ex ministro de Xustiza israelí

La Vanguardia - 02/09/10

.

As conversacións de Taba foron o último intento de israelís e palestinos, durante o mandato de Ehud Barak como primeiro ministro, de chegar a un acordo sobre un estatuto permanente entre ambas partes. Foron unhas conversacións imposibles que empezaron o último día de Bill Clinton como presidente de Estados Unidos e unhas dúas semanas antes das eleccións israelís nas que Ariel Sharon chegou ao poder. Foron tamén imposibles porque carecían dunha base clara. Nós chegamos ás conversas sobre a base dos parámetros Clinton, propostos ás partes a finais de decembro do 2000; mentres que os palestinos, que supostamente acudían sobre a mesma base, déronnos a entender durante as negociacións que non se sentían vinculados por eles. Ao final, a pesar de que as conversacións en si quizais fosen as mellores celebradas entre ambas partes, as negociacións non conseguiron desembocar en ningún resultado significativo e, por tanto, percibíronse como outro fracaso nas ristra de intentos para alcanzar a paz palestino-israelí, por máis que -de modo paradoxal- a parte israelí representase ao goberno máis á esquerda que tivera nunca Israel.

A inexistencia dunha base clara para as conversacións desempeñou un papel importante nese fracaso. Esta vez, atopámonos ante un intento estadounidense de renovar os esforzos por alcanzar un acordo sobre o estatuto permanente; pero, como non foi posible acordar unha base entre as partes, creouse un brillante invento diplomático que non ten precedentes: cada parte chegará á mesa de negociación sobre unha base diferente. Israel farao a partir da concisa invitación realizada pola secretaria de Estado Hillary Clinton, mentres que os palestinos acudirán sobre a base das detalladas indicacións, coa súa plétora de apéndices, do Cuarteto (Estados Unidos, Rusia, Unión Europea e Nacións Unidas). Este acordo quizá sexa o bastante viable para permitir o encontro do 2 de setembro en Washington; pero, polo que fai ao segundo encontro, todo o proceso queda envolvido en dúbidas e o seu colapso non deixa de ser unha posibilidade constante. Xa habemos visto que a celebración dun cume estadounidense-israelí-palestina, como a que tivo lugar en Nova York hai exactamente un ano, non contribuíu en absoluto ao proceso, e a falta dunha base común podería facer que o cume deste ano concluíse coa mesma frustración. Se a única contribución europea a esta rolda de conversacións é crear unha base ficticia para as negociacións, sería preferible que Europa desistise de levar a cabo calquera contribución. Con todo, non hai ningunha razón para que as partes confórmense con iso. Europa pode achegar á solución do conflito moito máis que as súas contribucións financeiras á Autoridade Palestina.

Debo admitir que non entendo por que o Goberno de Obama está a distanciar a Europa das negociacións. Á fin e ao cabo, as principais etapas do proceso durante o últimos vinte anos tiveron lugar en Europa, e Europa dedicou tempo, experiencia e recursos aos esforzos por resolver o conflito máis duradeiro do mundo desde o final da Segunda Guerra Mundial: a conferencia de Madrid foi a que iniciou todo o proceso (cunha intensa implicación estadounidense); París albergou a firma do acordo económico entre Israel e os palestinos; e os compromisos máis importantes de cuantos alcanzaron israelís e palestinos conseguíronse en Oslo e Xenebra, que non forman parte da Unión Europea (o primeiro intento empezou de maneira oficiosa e logo fíxose oficial; o segundo intento foi informal e aínda non se ha oficializado). O presidente Obama sabe cal será a solución do conflito. É consciente da ampla experiencia europea neste sentido. Sabe que a Europa se lle pedirá que participe no tres problemas internacionais máis importantes que leva o acordo palestino-israelí: financiar o acordo, participar na forza multinacional que establecerá o Estado palestino e proporcionar axuda para absorber aos refuxiados palestinos. Será difícil pedir aos europeos que se involucren en todos estes ámbitos se os Estados Unidos de Obama expúlsanos do propio proceso.

A cuestión non se resolverá cunha invitación illada axunta cume. Resulta vital para Europa estar constantemente implicada nas conversacións, e semellante implicación podería porse en práctica, entre outras formas, seguindo o formato da conferencia de Madrid. En tales conversacións, ás que asistiron representantes de 13 países árabes e de moitos países do mundo, os europeos desempeñaron un papel fundamental e foron decisivos á hora de facer avanzar colaboracións que non tiveron unha repercusión menor nas conversacións bilaterais. Europa non debería verse obrigada a mendigar un papel neste proceso político renovado; senón que, pola contra, Estados Unidos e as partes terían que pedirlle que desempeñase un papel crave.