segunda-feira, julho 28, 2008


Europa: unión ou desunión?

Por Gabriel Tortella

O veto irlandés ao Tratado de Lisboa, non por temido menos esperado, foi un xarro de auga fría nas ardentes ilusións dos europeístas entusiastas (entre os que me inclúo). Choveron, tras o xarro, denuestos e reproches: que se os irlandeses son uns ingratos, que se o seu Goberno é incompetente, que se non queren Europa que se vaian, que a votar outra vez ate que saia o si, etcétera. Ningunha destas alegacións carece totalmente de fundamento, pero son, en realidade, cuestións accesorias: os irlandeses votaron dentro da máis estrita legalidade europea e se o seu non se converte nun veto é porque a lexislación da Unión así o quere. En efecto, o non dun membro se converte en veto porque para a ratificación dos tratados europeos esíxese a unanimidade. Se se requirise unha simple maioría, a negativa irlandesa tería moita menor importancia. Por tanto, é Europa decata a principal culpable desta situación; parece un pouco inconsecuente proclamar o libre dereito de voto e de veto, e logo enfadarse cos votantes se se converten en vetantes. Esta regra da unanimidade derívase dunha contradición básica da alma europea: queremos estar unidos pero sen perder as prerrogativas nacionais. Por tanto, os tratados non poden imporse a ningún país se non quere aceptalos.

Pero, claro, non se pode repicar e andar na procesión: ou soberanía europea ou soberanía nacional. As dúas cousas á vez son imposibles. Até agora, Europa, a pesar das moitas proclamas grandilocuentes e os fortes golpes de peito, non quixo renunciar ás soberanías nacionais. O veto irlandés é unha consecuencia, pero non a única, nin moito menos, desta contradición: outras son o caos e a inoperancia da política exterior, a confusión e as vacilacións na política de inmigración, as dificultades para chegar a un mercado verdadeiramente unificado polas diferenzas nas políticas fiscais e outras, etcétera. Esta insistencia en preservar a soberanía nacional (aínda que parcialmente, porque en materias económicas, como a monetaria ou a arancelaria, os países si renunciaron a ela) débese á inercia histórica: franceses e británicos, sobre todo, resístense a perder os privilexios de soberanía que tanta gloria lles produciron no pasado. Os ingleses reteñen a súa soberanía monetaria; os franceses, en aras da súa independencia, vetaron (cos holandeses) a proxectada Constitución Europea da que o Tratado de Lisboa, torpedeado por Irlanda, era un remendo.

Polo principio do agravio comparativo, se franceses e británicos se aferran á súa soberanía, os demais non imos ser menos. E así andamos: lamentando non estar máis unidos, pero non querendo renunciar á nosa independencia. Por que somos así os europeos? Por que non somos como os norteamericanos, que constituíron unha unión federal e parecen ter poucos problemas desta índole? A resposta é sinxela: demasiada historia. Se ás sinfonías de Mozart podíalles reprochar (apócrifamente) o emperador José II que tiñan "demasiadas notas", á discordante sinfonía europea pódeselle achacar un exceso de historia. As tradicións nacionais están moi arraigadas; as nacións que hoxe forman a Unión foron as principais protagonistas da historia universal durante moitos séculos, e parece natural que se resistan a diluírse nun ente supranacional. Por outra banda, mesmo as entidades políticas con pouca ou ningunha tradición nacional resístense a renunciar aos seus privilexios, como se demostra hoxe todos os días en España e demostrouse no nacemento dos Estados Unidos de América, que foi bastante accidentado e violentamente debatido.

E a historia móstranos tantos outros casos de desunión entre asociados, desde a antiga Grecia até os Balcáns de hoxe, pasando polo Imperio Austro-Húngaro e un longo etcétera, que non se pode ser excesivamente optimista con respecto ao futuro da nosa Unión Europea. Pero tamén hai razóns para o optimismo: a historia frecuentemente tratou ben a Europa; aínda que hai unha longa tradición de desunión, tamén a hai de unidade desde Roma e logo Carlomagno. Pero a verdadeira conciencia europea fórxase coa Ilustración, hai nada menos que tres séculos. A Europa moderna nace no intelecto duns cantos xenios do século XVIII, en particular de Emmanuel Kant. A mensaxe dos ilustrados foi calando moi gradual, pero tamén moi profundamente. Sobre ese substrato de europeísmo ilustrado, os pobos deste continente afixeron a unirse, aínda sacrificando a súa preciosa independencia, ante as dificultades exteriores. A propia Unión (onte Comunidade) Europea naceu tras a catástrofe da II Guerra Mundial e ante a presión ou ameaza exercida polas superpotencias soviética e norteamericana. A unidade monetaria fraguouse ante o fracaso da desvalorización unilateral do dólar por Nixon en 1971. A crise de 1992 acelerou a integración económica. Oxalá os embates da presente crise opinable inflúan na opinión europea e tómese por fin a decisión de eliminar o obstáculo que representa a regra da unanimidade. Deixariamos o repique e avanzaría a procesión.

Tirado de EL PAIS - 30.07.08

Sem comentários: