Por Carlos Carnicero
Máster en Paz e Seguridade Internacional polo King´s College de Londres
La Vanguardia 15/11/10
.
Tras a derrota nas lexislativas, un debilitado Obama acudirá en Lisboa o 20 de novembro ao cumio da OTAN e a Unión Europea. En Europa espéraselle con entusiasmo, pero tamén con incerteza. O anterior cume, programada para maio baixo presidencia española, foi cancelada tras saberse que Obama non asistiría. Desde entón, as lecturas sobre o crecente desinterese de Obama en Europa non cesaron. Os europeos trataron sen éxito de entender o paradoxo transatlántica: a chegada ao poder de Obama, un presidente que os europeos senten moi próximo, non se traduciu nun relanzamento da súa alianza. Por que?
Como sinalaron Philip H. Gordon e Jeremy Shapiro, para os norteamericanos o 11-S cambiou ao mundo, pero para os europeos cambiou sobre todo aos norteamericanos. Pese ao apoio dos gobernos de Blair, Aznar e Durão Barroso á guerra de Iraq do 2003, a maioría da opinión pública europea comprendeu que a acción unilateral para derrubar ao réxime de Sadam quebrantaba algúns dos principios básicos da política exterior en Europa: o esgotamento da vía diplomática antes do recurso á forza e o papel central do Consello de Seguridade da ONU en materia de seguridade internacional. De modo paralelo, os anos 2000 deron mostras do declive relativo do poder de EE. UU. no mundo, coa consolidación de potencias emerxentes como China, India e Brasil. A crise financeira e económica tras o derrube de Lehman Brothers en setembro do 2008 e a relativa impermeabilidad das novas potencias aos seus efectos confirmaron a reordenación do mapa geoestratégico mundial.
Durante a súa campaña presidencial, Obama denunciou a política exterior da Administración Bush e prometeu impregnar a súa acción internacional de principios maioritariamente compartidos polos europeos, para restaurar a imaxe de EE. UU. no mundo. Pero, ao chegar á Casa Branca, Barack Obama envorcou a súa atención cara ao Pacífico e deu acenos de minusvalorar a súa alianza cos europeos.
Analizado en detalle, o cambio na política norteamericana non foi só cara a uns valores amplamente compartidos con Europa, senón sobre todo cara a unha utilización pragmática destes. A nova configuración da orde mundial ha levada a Obama a entender que as alianzas deben responder máis á existencia de intereses compartidos que a unha unión de valores e visións do mundo, como mostra o pragmatismo con que EE. UU. decidiu empezar de cero as súas relacións con Rusia ou cooperar con China. A falta de pragmatismo da UE fixo que o propio Obama xulgue secundario o potencial da alianza.
O tratado de Lisboa, concibido sobre todo para facilitar a toma de decisións en política exterior e proxectar a imaxe da Unión no mundo, posibilita o avance da UE cara a unha posición relevante na nova orde internacional, pero a experiencia até a data suxire que sen vontade política clara dos estados, o novo marco non corrixirá os vicios dos que adoece a Unión.
O cumio UE-China do 6 de outubro é un bo exemplo: a delegación chinesa chegou a Bruxelas con demandas como outorgar o status de mercado aberto á súa economía por parte da UEo o levantamento do embargo de armas. O primeiro ministro chinés, Wen Jiabao, tivo que sentar fronte a un Van Rompuy debilitado polas discrepancias internas entre os estados membros e do que só puido obter palabras ambiguas sobre relacións comerciais. Decepcionado, o líder chinés negouse a incluír unha referencia á cooperación coa UEen Afganistán no comunicado, obxectivo clave dos europeos.
O cumio UE-Estados Unidos do 20 de novembro medirá a temperatura da alianza transatlántica e será unha oportunidade para que os europeos non cometan os mesmos erros que no seu cume con China. Está por ver o impulso que dará Obama á súa axenda exterior por mor da derrota do 2 de novembro. Pero para que o cume transatlántica termine con éxito, ambas as partes deberán abordar asuntos de común interese que lles permitan sentar as bases dunha relación pragmática. As estratexias euroatlánticas en Afganistán e Irán deberían ser asuntos crave. Os europeos deben chegar ao cume cunha clara vontade de facer cumprir as súas promesas de acción e interlocución cunha soa voz. Os estados deben aceptar o liderado das novas estruturas institucionais da UE e realizar un exercicio de coordinación interna con elas. Só a capacidade europea de converterse nun actor pragmático garantirá a relevancia da futura relación transatlántica.
Como sinalaron Philip H. Gordon e Jeremy Shapiro, para os norteamericanos o 11-S cambiou ao mundo, pero para os europeos cambiou sobre todo aos norteamericanos. Pese ao apoio dos gobernos de Blair, Aznar e Durão Barroso á guerra de Iraq do 2003, a maioría da opinión pública europea comprendeu que a acción unilateral para derrubar ao réxime de Sadam quebrantaba algúns dos principios básicos da política exterior en Europa: o esgotamento da vía diplomática antes do recurso á forza e o papel central do Consello de Seguridade da ONU en materia de seguridade internacional. De modo paralelo, os anos 2000 deron mostras do declive relativo do poder de EE. UU. no mundo, coa consolidación de potencias emerxentes como China, India e Brasil. A crise financeira e económica tras o derrube de Lehman Brothers en setembro do 2008 e a relativa impermeabilidad das novas potencias aos seus efectos confirmaron a reordenación do mapa geoestratégico mundial.
Durante a súa campaña presidencial, Obama denunciou a política exterior da Administración Bush e prometeu impregnar a súa acción internacional de principios maioritariamente compartidos polos europeos, para restaurar a imaxe de EE. UU. no mundo. Pero, ao chegar á Casa Branca, Barack Obama envorcou a súa atención cara ao Pacífico e deu acenos de minusvalorar a súa alianza cos europeos.
Analizado en detalle, o cambio na política norteamericana non foi só cara a uns valores amplamente compartidos con Europa, senón sobre todo cara a unha utilización pragmática destes. A nova configuración da orde mundial ha levada a Obama a entender que as alianzas deben responder máis á existencia de intereses compartidos que a unha unión de valores e visións do mundo, como mostra o pragmatismo con que EE. UU. decidiu empezar de cero as súas relacións con Rusia ou cooperar con China. A falta de pragmatismo da UE fixo que o propio Obama xulgue secundario o potencial da alianza.
O tratado de Lisboa, concibido sobre todo para facilitar a toma de decisións en política exterior e proxectar a imaxe da Unión no mundo, posibilita o avance da UE cara a unha posición relevante na nova orde internacional, pero a experiencia até a data suxire que sen vontade política clara dos estados, o novo marco non corrixirá os vicios dos que adoece a Unión.
O cumio UE-China do 6 de outubro é un bo exemplo: a delegación chinesa chegou a Bruxelas con demandas como outorgar o status de mercado aberto á súa economía por parte da UEo o levantamento do embargo de armas. O primeiro ministro chinés, Wen Jiabao, tivo que sentar fronte a un Van Rompuy debilitado polas discrepancias internas entre os estados membros e do que só puido obter palabras ambiguas sobre relacións comerciais. Decepcionado, o líder chinés negouse a incluír unha referencia á cooperación coa UEen Afganistán no comunicado, obxectivo clave dos europeos.
O cumio UE-Estados Unidos do 20 de novembro medirá a temperatura da alianza transatlántica e será unha oportunidade para que os europeos non cometan os mesmos erros que no seu cume con China. Está por ver o impulso que dará Obama á súa axenda exterior por mor da derrota do 2 de novembro. Pero para que o cume transatlántica termine con éxito, ambas as partes deberán abordar asuntos de común interese que lles permitan sentar as bases dunha relación pragmática. As estratexias euroatlánticas en Afganistán e Irán deberían ser asuntos crave. Os europeos deben chegar ao cume cunha clara vontade de facer cumprir as súas promesas de acción e interlocución cunha soa voz. Os estados deben aceptar o liderado das novas estruturas institucionais da UE e realizar un exercicio de coordinación interna con elas. Só a capacidade europea de converterse nun actor pragmático garantirá a relevancia da futura relación transatlántica.
