A solidariedade europea, a proba. A UE debería pechar filas e dar resposta ao secuestro de 15 mariños británicos

Por Timothy Garton Ash

A presidencia da UE, Alemaña, debe pasar das palabras aos feitos con Irán. A semana pasada, mentres a Unión Europea celebraba 50 anos de paz, liberdade e solidariedade, a Garda Revolucionaria iraniana secuestrou a 15 europeos en augas territoriais iraquís. No momento de escribir estas liñas, hai case unha semana que eses europeos, 14 homes e unha muller, están encerrados nun lugar descoñecido, onde se lles someteu a interrogatorios, se lles negou o acceso consular, se lles exhibiu na televisión iraniana e a un deles se lle coaccionou claramente para que fixese unha confesión. Perante todo isto, se Europa é o que asegura ser, que pensa facer ao respecto? Onde está a solidariedade? Onde está a acción?

Acho que ningún europeo puxo en marcha esta idea: "Secuestraron a uns europeos como nós; como pode responder Europa?" Segundo as cifras oficiais, Irán é o terceiro beneficiario das garantías de créditos á exportación que concede Alemaña, só superado por Rusia e China Talvez os iranianos quixeron contestar de forma indirecta a EE UU polas capturas de iranianos en Iraq, coa esperanza de facer un intercambio de reféns O mero feito de definir a crise nestes termos mostra o lonxe que estamos da Europa da solidariedade instintiva que aos nosos dirixentes gústalles crer que temos; sobre todo, en relación coa presenza das nosas Forzas Armadas noutros países. A maioría dos británicos non ve aos mariñeiros e marines capturados como europeos. É máis, estou seguro de que os propios secuestrados non se ven así. Os británicos, en xeral, esperarán que haxa unha actuación máis decisiva por parte do seu Goberno e, despois, tal vez de Estados Unidos ou da ONU.

Non é probable que se lles ocorra pedir axuda á outra beira da canle, e sorprenderíalles saber que Europa ten unha influenza máis directa e inmediata sobre Irán que Estados Unidos. Moitos europeos continentais, se é que se informaron de que se está a producír na crise -e moitos non se teran informado, porque os medios de comunicación europeos seguen sendo fundamentalmente nacionais, tanto na forma como nas prioridades-, pensarán seguramente que é unha consecuencia máis doutra estúpida e ilexítima acción militar angloamericana en Iraq. Considerarán que é un problema deles (británicos e estadounidenses) e non noso (dos europeos pacíficos e cargados de razón). Algúns incluso tal vez sospeiten que é verdade que os mariñeiros e marines británicos se adentraron en augas territoriais de Irán, como aseguran os iranianos. Uns cantos incluso bisbarán en privado: "Gañárono a pulso". Quen segue estas cousas máis de perto preguntarase talvez se os gardas revolucionarios non quixeron contestar indirectamente a Estados Unidos polas capturas de iranianos en Iraq, incluso coa esperanza de facer un intercambio de reféns. Ou se pode ser unha reacción indignada contra a resolución do Consello de Seguridade da ONU sobre o programa nuclear iraniano, que en realidade se aprobou ao día seguinte do secuestro, pero cuxo contido se coñecía desde moito antes. Dita resolución amplía as sancións selectivas contra empresas controladas pola Garda Revolucionaria e contra determinados individuos como o xefe da mariña da Garda. Agora ben, apostaría o meu último euro a que ningunha sinapse europea terá posto en marcha espontaneamente esta idea: "Secuestraron a uns europeos como nós; como pode responder Europa?".

Incluso aínda que se considere que a presenza angloamericana en Iraq é estúpida e ilexítima, e que a detención de iranianos en Iraq por parte dos estadounidenses é unha escalada desa tolemia ilexítima, iso non desculpa en absoluto a acción iraniana. As tropas británicas estaban actuando como parte dunha forza multinacional cun mandato explícito da ONU para protexer as instalacións de petróleo e impedir o contrabando de armas a Iraq, unhas armas que servirían para matar a máis iraquís. Segundo os avanzados dispositivos GPS dos que dispoñían os británicos, estaban en augas territoriais iraquís, a máis de tres quilómetros do límite, cando decidiron examinar unha embarcación sospeitosa. Nun reflexo da confusión existente no Estado iraniano, as primeiras coordenadas que deu o Goberno iraniano aos británicos, cando explicou a posición da patrulleira presuntamente infractora, tamén correspondían a augas territoriais iraquís. Ate tres días despois non ofreceron os iranianos unhas segundas coordenadas "corrixidas" que situaban aos británicos convenientemente á outra beira da fronteira. Só alguén cuxos criterios políticos e morais estean totalmente influídos pola súa hostilidade á política de Estados Unidos e Gran Bretaña podería atreverse a suxerir que este acto de piratería desvergonzada e mentiran entre dous países está xustificado ou é desculpable.

Diplomacia privada

Ao principio, o Goberno británico tratou de acadar a liberación dos secuestrados mediante o que a ministra de Exteriores, Margaret Beckett, chamou na Cámara das Comúns un labor de "diplomacia privada pero enérxica", ao mesmo tempo que intentaba que se exercesen presións indirectas sobre o Goberno iraniano por todas partes. Entre as protestas houbo unha declaración de condena da presidencia alemá da UE, transmitida ao Goberno iraniano polo embaixador alemán en Teherán. Un experto do Ministerio de Exteriores británico díxome que, na súa opinión, os iranianos están empezando a notar as consecuencias, que chéganlles condenas e advertencias de todos lados.Confiemos en que teña razón e en que, cando vostedes lean estas liñas, os reféns británicos estean xa en liberdade. Se non -e, en calquera caso, para unha posible próxima ocasión-, debemos pensar en cales serían os pasos seguintes. Aínda que Javier Solana, o máis cuspido que ten a UE a un ministro de Exteriores, expuxo esta semana a cuestión ao xefe dos negociadores nucleares de Irán nunha conversa telefónica, non é boa idea vincular a prosecución das negociacións ao secuestro. Aos iranianos partidarios da liña dura encantaríalles desbaratar as conversacións. A partir do seu punto de vista, canto máis enfrontamento faia con Gran Bretaña e Estados Unidos -os vellos e novos demos da imaxinación política iraniano-, mellor lles irá a eles. Por que caer na súa trampa?

Relación fortalecida

Sen embargo, si hai algo que podería facer Europa: utilizar o seu poder económico. A UE é, con gran diferenza, o maior socio comercial de Irán. Os iranianos realizan máis do 40% das súas importacións e máis da cuarta parte das súas exportacións coa Unión Europea. E, asombrosamente, esta relación comercial fortaleceuse nos últimos anos de ameaza de crise. En gran parte, apóiase nas garantías de créditos á exportación que conceden os Gobernos europeus, sobre todo os de Alemaña, Francia e Italia. Segundo as cifras máis recentes do Ministerio de Economía alemán, Irán é o terceiro beneficiario das garantías de créditos á exportación que concede Alemaña, só superado por Rusia e China. É o primeiro país no que fai á proporción de exportacións alemás -nos últimos anos, ata o 65%- financiadas polo Goberno alemán. As subvencións oficiais no 2005 acadaron un total de 5.800 millóns de euros, máis que para Rusia e China. A medida que aumentan en Irán os repercusións negativas das sancións da ONU, e dado que o presidente Ahmadineyad non está cumprindo as súas promesas económicas populistas, o comercio con Europa ten unha importancia cada vez máis vital para o réxime iraniano, e depende cada vez máis de que as garantías dos Gobernos europeus sirvan de contrapeso ao crecente risco político. Na Cámara das Comúns, esta semana, un antigo ministro de Exteriores, sir Malcolm Rifkind, preguntou se era posible convencer aos amigos europeus de Gran Bretaña, en especial Alemaña, Francia e Italia, para que transmitisen a Irán -talvez, nun primeiro momento, en privado- a posibilidade de suspender temporalmente esas garantías de créditos á exportación ata que deixen en liberdade ás europeus secuestrados. Supoño que se non exércense esas presións privadas, Gran Bretaña se atreverá talvez a facer unha suxestión máis formal na reunión de ministros europeus de Exteriores que se celebra en Bremen este fin de semana.

Hei aquí, pois, o reto para a presidencia alemana da Unión Europea. Están dispostos a pasar das palabras aos feitos? Ou acaso todos os discursos do domingo pasado sobre a solidariedade europea en defensa da paz e a liberdade valen menos que o papel no que están escritos?

Europa, antisemita ou deslembrada?

Por Joan B. Culla i Clara

Pódese criticar a política do Goberno israelí -do actual, do anterior ou do próximo- sen ser acusado de antisemita? A pregunta, moi presente no debate público francés desde hai anos, adquiriu renovada actualidade á luz dos resultados do último Eurobarómetro, segundo os cales o 69% dos cidadáns da Unión Europea considera a Israel a maior ameaza para a paz mundial. Esa pregunta, en todo caso, é meramente retórica, porque resulta evidente que si, que se pode e que se debe; confírmano a diario a oposición política israelí -consagrada, como en calquera democracia, a criticar a xestión gobernamental e ao contraporlle alternativas-, algúns dos máis prestixiosos órganos de prensa daquel país (Haaretz, por exemplo) e grandes periódicos internacionais aos que non cabe acusar antisemitismo algún, como The New York Times.

Cuestión distinta é se tales críticas fustigan actuacións concretas dun goberno concreto -algún deu motivos abondosos para iso- ou, segundo acontece a miúdo, deslizanse para a condena xenérica e a execración moral da "política israelí" coma un todo global e permanente. Porque hai neste caso unha singularidade que non pode ser ignorada: por feroz e estridente que sexa, ningunha crítica contra o "imperialismo norteamericano" pon en cuestión a lexitimidade de Estados Unidos como país, nin o seu dereito a seguir existindo; por despótica e sanguenta que se considere a política de Vladimir Putin, iso non leva a ninguén a cuestionar a identidade rusa nin a suxerir a súa erradicación. Cando se analiza e se opina sobre Israel, en cambio os confíns entre a crítica contra o Goberno e a deslexitimación do Estado son moito máis sutís e borrosos; tanto ou máis que a distinción entre o israelí e o xudeu.

Estou, con estas reflexións suxerindo para Israel un trato de favor informativo, ou algunha clase de autocensura nas críticas? Non, en absoluto. O que digo é que, como en calquera outro problema internacional de magnitude comparábel, a visión que os medios ofrecen del á cidadanía debería ser complexa, plural e matizada. En cambio, o conflito israelo-palestino é, desde hai moitos anos, pasto predilecto da simplificación e da caricatura. Da caricatura en sentido metafórico, e tamén en sentido literal: cóntanse por centos, e piden a berros un estudo rigoroso, as viñetas e os chistes gráficos que a prensa española publicou sobre ese asunto, polo menos a partir do estoupido da primeira intifada: debuxos de tanques e soldados xudeus esmagando a palestinos indefensos, nunca de civís israelís despedazados nun autobús ou un restaurante; imaxes e textos nos que Sharon era comparado con Hitler, Stalin, Himmler, Franco, Pinochet...

Mais o problema non é nin sequera a flagrante parcialidade desas pezas de opinión, moito máis potentes cós sesudos artigos de fondo. O problema é previo: cantas viñetas; cantos chistes lembran vostedes acerca das matanzas interétnicas en Ruanda e Burundi, da guerra civil en Arxelia, dos devastadores conflitos internos en Liberia, en Sierra Leona, no Congo, en Darfur, en...? Practicamente ningún, porque esas son crises demasiado complicadas para resumilas en catro trazos de lapis; ademais vaia vostede a saber quen ten aí a razón, se os hutus ou os tutsis, se os guerrilleiros islamistas ou o réxime de Arxel...!

Co Próximo Oriente, en cambio, todo é máis fácil e cómodo: as vítimas sempre a unha banda, os verdugos ao outro. Non cabe, pois, sorpresa algunha diante do resultado da enquisa do Eurobarómetro: 6 de cada 10 europeos opinan que Israel representa o principal perigo para a paz mundial: máis perigo que o absolutismo comunista norcoreano, máis que os xogos de guerra nuclear a que gustan entregarse India e Paquistán, máis que a bomba demográfico-política iraniano, incluso máis que o belicismo da hiperpotencia norteamericana. Por que?. Por unha banda porque, mentres non vimos xamais unha imaxe non oficial do reino de Kin Jong II, mentres non somos capaces de imaxinar un apocalipse por Cachemira, mentres moitos aínda creen que os ayatolás derrubaron ao Shá proamericano, Europa cea todas as noites vendo a crónica minuciosa -e a miúdo sesgada- do ocorrido aquel día nese minúsculo recuncho do globo chamado Israel-Palestina. Hipertrofia ou desproporción na cobertura informativa, polo tanto, e tamén o decantamento masivo e maniqueo dos creadores de opinión europeos a favor dun dos bandos e en contra doutro. Se un estadista tan experimentado e serio como Mario Soares é capaz de describir -no xornal La Vanguardia- o polémico muro de seguridade israelí como "un proxecto de verdadeiro exterminio", que poden contestar os cidadáns comúns á famosa enquisa?. Significa iso que o 69% dos europeos son antisemitas? Creo que non, pero o antisemitismo europeo está aí; sería inxenuo pensar que un prexuízo bimilenario desaparece en 50 anos, e máis inxenuo aínda confundir o repliegue ou a hibernación coa morte.

Ultimamente, a xudeofobia tense desperezado e desacomplexado, e xa pode atopala non só nos predios marxinais da extrema esquerda ou da extrema dereita, senón na boca dun respetable deputado alemán, ou no brazo dun non menos respetable deputado polaco. E ben, é de sentido común sospeitar que ese odio ancestral e latente topa hoxe na demonización de Israel un desaugadoiro ideal: á moda e, ademais, progre. Se Europa -a institucional, a política, a mediática- desdeña tomar conciencia deses perigos, non só si estará autoexcluíndo de calquera papel mediador entre árabes e israelís; o máis grave é que estará esquecendo a súa responsabilidade histórica no caso, porque o sionismo e Israel son, ante todo, efectos da xudeofobia europea, a partir dos antidreyfusards franceses ate os nazis alemáns.

A EUROPA DO VÓMITO

Por Josep Carles Laínez

Había tempo, e xa é difícil, dada a altura intelectual dos nosos días, que non lía tanta imbecilidade xunta en tan poucas liñas. Tivo a xentileza Álvaro Vasconcelos, director do Instituto de Estudos Estratégicos e Internacionais de Portugal, de quen reproducía o pasado 25 de marzo de 2007 o rotativo El País un artigo, “Una Europa mundo”, onde non cabe maior autoodio, desexo de xenocidio cultural e errónea mala conciencia; de habelos, o periódico estoupa.
Celebracións da desintegración dun pobo adoitan ter lugar tódolos días; pero é máis complicado que tais textos, ademais tan insidiosos e mesquiños, saian a plena páxina nun gran medio. Sen embargo aí témolo, toda a inquina de Álvaro Vasconcelos, contra si mesmo e contra a súa nación, excretada en forma de escrito onde pide que Europa se desintegre, desapareza, dexe de ser, confundindo dereitos humanos con dereitos dun pobo, terxiversando respecto cara o diferente con disolución dunha cultura, vendo nos nacionalismos europeos o principio de tódolos males (debería lembrar cómo naceu Portugal…), desexando que Europa sexa un simple mercado (perdón, “azougue”), onde só se respecte a cultura dos forasteiros (os únicos que, valla o paradoxo, demostran verdadeiro interese e conciencia en protexer a súa; si fosemos coma eles…).

Hai dous puntos onde o artigo do noso “analista” da o dó de peito. Son afirmacións tallantes: “o islam é unha gran relixión europea”, é a primeira; a segunda é aínda máis incrible: “a Unión [Europea] debe estender a lóxica de inclusión [ós países do Mediterráneo]”. Estes intentos de empezoñar a vida dos europeos, de realizar un lavado completo de cerebro do que xeracións tras xeracións fomos, deben ser atalladas con negativas radicais: o islam non é, nin será nunca, unha relixión europea, e a Unión Europea xamás debe ampliarse á Estados non europeos. Así de sinxelo. Quen estea en contra destas dúas afirmacións será un risco para a supervivencia de Europa, pois estará a avogar por un xenocidio cultural, social, ideolóxico e relixioso: o noso.

Evidentemente, Álvaro Vasconcelos non fica aí, tamén azurra as pantasmas inexistentes da extrema dereita (¿que extrema dereita hai perigosa en Europa?, ¿quen ameaza a seguridade dos europeos: os nazis ou os islamistas?, ¿quen demanda a recuperación de España co mal nome de al-Ándalus: os secuaces de Adolf Hitler ou os de Bin Laden?, ¿quen matou en España últimamente: partidos fascistas organizados ou os marxista-leninistas e os islamistas?), solicita a aprobación dunha carta europea contra a xenofobia e o racismo (na cal quererá, moi posiblemente, que a crítica de certos comportamentos islámicos sexa considerada delicto, que todo canto non festexe o desprezo da tradición europea sexa sospeitoso, como están conseguindo xa), avoga pola adhesión de Turquía á Unión Europea de maneira inmediata (para demostrar que non somos un club de civilizacións, senón “mundo”) e encerellando, ó incauto que crea no seu discurso, cun “só sendo mundo poderá a Unión seguir sendo Europa”: a cadratura do círculo, a plasmación máis exacta do seu descoñecemento.

Por que hai tanto interese por parte dos europeos en destruírse? Por que defenden alguns políticos, e con tanto celo, aquelas culturas a implantación e extensión das cais van levar a nos converter en minorías nas nosas terras ancestrais? ¿Receben algun “soldo” ou é conxénita a súa necidade? Moitas preguntas sen resposta. Pero trala lectura do panfleto de Vasconcelos só queda unha cousa clara: a Europa mundo que abandeira será o mundo sen Europa.

A 50 anos do Tratado de Roma
Por Rossana Rossanda

Que é hoxe Europa? É un espazo de libre mercado con moeda única, gobernado por un banco central autónomo respecto dos estados co subsidio dunha Comisión que vixía pola liberdade, concurrencia e competitividade empresariais. Non é outra cousa. Nin sequera, no seu sentido pleno, unha zona de "libre circulación de capitais, mercadurías e persoas", porque isto último é obxecto de discusión: quen son as "persoas" que gozan de liberdade de circulación? Por outra banda, mentres a zona euro está definida, a Unión Europea comprende agora 27 estados, parte dos cales están aínda en lista de espera no tocante ao euro. Tampouco cobre a UE o continente que nos atlas xeográficos se define coma Europa; fáltanlle os Balcáns e Rusia, mentres chama á porta unha Turquía que non é, xeográficamente falando, parte de Europa, e algunha proposta inclúe a Israel -o mesmo-, que, polo demais, non chama á porta. Esa zona está regulada por unha única lei común, aínda en vigor: o tratado de Maastricht de 1992, logo modestamente alterado en Ámsterdam, e por criterios de estabilidade (é dicir, por un ríxido monetarismo). O fardo de tratados, declaracións e veleidades que no novo milenio foi ensamblado, baixo a presidencia de Valéry Giscard d´Estaing, por 62 expertos nomeados polos gobernos, e que debería terlle dado, xa fose como cousa feita, unha Constitución -é dicir, unha fisonomía ideal e política- está actualmente en situación de moratoria porque foi rexeitado hai dous anos por senllos referendos en Francia e en Holanda, que eran estados fundadores.

De feito, outros gobernos, comezando polo outro gran patrocinador, Alemaña, abstivéronse prudentemente de sometelo a referendo popular: votouse, cando moito, por maioría parlamentar, e gardáronse ben os parlamentos de dedicar amplos debates e de implicar a partidos e a electores, e moito menos aos "pobos" evocados conforme á tan xenerosa como vaga fórmula do proxecto por "Outra Europa" do Foro Social europeo. Un resto de decencia impediu que o conxunto seguise adiante a pesar do non de Francia e de Holanda. Tanto funciona a criatura monetaria -fin en si mesma-, que nos nosos días non é pouco, e ate é o esencial.

Non se preocupa maiormente senón do crecemento, e menos que menos do modelo social e da súa cohesión, e deixa unha modesta marxe de manobra aos estados. Aínda menos ao Parlamento europeo, dotado de poderes farto escasos. E no que atinxe ao coordinador da política exterior e de seguridade, o chamado señor PESC, Javier Solana, é un fiel recomendador disto e daquilo, que pode, ou non, ser escoitado. Non se chegará a un engalanamiento constitucional propiamente dito ate que as vindeiras eleccións despexen a incógnita da presidencia da República francesa, se socialista ou conservadora. (Francia e Alemaña foron de feito o eixe e a alma -se de alma pode falarse- do coágulo.) Se vencen os socialistas, é verosímil que non só gobernos e parlamentos sexan consultados sobre un proxecto refeito. Se vence a dereita de Sarkozy, xa se anunciou que, tras enérxica poda, o Tratado será só sometido, a toda velocidade, á maioría parlamentar.

Sae estes días, e será presentado en Roma, o traballo de Luciana Castellina (Cincuenta anos de Europa. Unha lectura non retórica, Utet Editore), que describe o itinerario deste farragoso proceso. É un traballo precioso, porque pouco se sabe diso, aínda se moito se declama e se proclama nas sedes oficiais. Xamais desatou Europa unha paixón popular, nin se buscou excitala por parte dos seus, dígase así, construtores. Polo que, cando os cidadáns se ven forzados a pronunciarse, como nas eleccións ao Parlamento europeo, exprésanse con diversas desconfianzas e moderada participación. As fanfarrias que acompañarán ao quincuaxésimo aniversario do Tratado de Roma xuntarán vaguedades, que non verdades, porque todo se pode dicir, salvo que se tratou dun proceso lento e difícil pero coherente consigo mesmo desde as súas orixes ata o actual aterraxe.

Porque dun aterraxe se tratou, representa algo non fácilmente reversible. Luciana Castelá sinala moi ben as etapas, xa ao reconstruír a sucesión de aproximaciones, abrazos, rupturas entre gobernos segundo as variacións do escenario internacional da segunda metade do século XX e nas aceleracións do terceiro milenio, xa nas mutacións experimentadas pola subxetividade dos protagonistas, analizados na segunda parte do volume por nacións e correntes políticas. É o certo que o aterraxe non realiza o ideal de Spinelli e do seu grupo de amigos -tardíamente incorporados ao círculo de aliados do PCI-, que nacera como reacción ás dúas guerras mundiais. Unha Europa federal terminaría cos sanguentos conflitos entre países que marcaran desde sempre o camiño europeo, e sobre todo, coas feroces aventuras do fascismo e do nazismo, crecidos en chan europeo nos anos vinte e trinta, que levaran ao máis devastador conflito da historia da humanidade.

Pero, subitáneamente, a Guerra Fría fixo prevalecer, entre os aliados que derrotaran a Mussolini e a Hitler, e entre os partidos anteriores á Resistencia ou nacidos con ela, a necesidade de optar entre o campo atlántico, que íase organizando con institucións supranacionais, e o campo da URSS, que se estendeu ás chamadas democracias populares. Europa foi o terreo do choque ou enfrontamento: o ex-Terceiro Reich, nacido da derrota e dividido en catro zonas de ocupación, quedaría dividido en dúas, entre a República Federal alemana no Oeste e a República Democrática no Leste, baixo o paraguas atlántico, unha, baixo o da URSS, a outra. No medio, territorio sempre a pique propiciar o incendio, Berlín. E así seguiría, se a Ostpolitik de Brandt non trouxese inopinadamente consigo unha espiral de pacificación. Pero xa a crise da URSS e do seu campo estaba, máis que madura, podrecida, e levaría en poucos anos á caída do Muro de Berlín e ao fin da experiencia soviética.

Castellina destaca a intervención americana á hora de favorecer os primeiros pasos cara a unha unidade europea, concibida como baluarte, tamén militar, contra a Unión Soviética, facendo fincapé nunha Alemaña rearmada. En suma, unha estratexia paralela á da Alianza Atlántica que tomaba corpo en 1949. Xa isto alteraba de todo punto a idea do movemento federalista de Spinelli: pero un obxectivo militar, que non podía deixar de incluír a Alemaña, tiña que chocar con moitas desconfianzas nun continente escarmentado polo nazismo, mentres que o Plan Marshall non provocou ningunha, máis ben un vivo agradecimiento cara aos EEUU. E a idea dalgún tipo de unificación europea, que aínda non podía cualificarse de explícitamente liberal, resultaba ben acolleita, porque facía fronte á presenza dalgúns poderosos partidos comunistas, o italiano e o francés, que saían da Resistencia reforzados no seu prestixio e que eran máis temidos como organizadores do conflito social interno que como longa man de Moscú.

De feito, mentres as propostas da CED e da UEO se abrían camiño só moi fatigosamente, dábase en 1951 a primeira forma de relación estreita continental entre os seis países históricos -Francia, Alemaña, Italia, Holanda, Bélxica e Luxemburgo-: aquela Comunidade europea do carbón e do aceiro (CECA) que non só representou a posta en común dos dous produtos que tiraban da longa posguerra, senón que trouxo consigo unha primeira e brutal división do traballo, privando a Italia do seu gran siderurxia e a Francia e Bélxica, dos seus imponentes charbonnages, con consecuencias sociais agudas.

Os pasos sucesivos, non sen ires e venires. E non antes dun reencontro total, tamén simbólico, entre Francia e Alemaña, que -resoltas a suxeitar as rendas a dúas mans, xa que ningunha das dúas podía facelos soa- déronse un abrazo solemne nas persoas de Kohl e Miterrand. Como pode lerse na precisa reconstrución de Castelá, son centos os acordos, os tratados máis ou menos duradeiros, os encontros tamén con forzas non continentais, as mesas con presenzas diversas, de acordo aos estados de ánimo e ás susceptibilidades nacionais, pero é ben reconocible a ruta que levou ao goberno do mercado e a fiar o estado supranacional á moeda. Nin unha cousa nin outra serían posibles sen a caída da URSS e o cambio de ruta dos sindicatos e dos partidos comunistas occidentais.

Estes, acusados de ser antieuropeos a fuer de obedecer a Stalin, fórono fronte ás manifestas perdas do peso contractual dos traballadores que viñan da man dos elementos da enxeniería liberal que saíron da discusión sobre a crise fiscal do estado social, que penetrou inopinadamente en sectores insospeitados da esquerda e foi un potente ariete para facelo saltar. Se a Europa moderna tiña unha característica inconfundible, o papel desempeñado polo conflito social, que logo da Revolución francesa ficara coma unha dialéctica aberta. Para os cerebros gobernativos que pilotaron sempre o camiño cara a unha ou outra forma de unión, estaba pechada. E a Comisión esixe valerosamente cada dous días a demolición dun conxunto de dereitos e proteccións sociais bastante robustas no Reino Unido, en Francia na Alemaña e na Italia postbélicas. Do dobre atributo clásico da soberanía, dispor dun exército e acuñar moeda, o segundo gañou. No que toca ás armas, os estados europeos preferiron porse, sen estar obrigados a eles, sob o paraugas da OTAN, cuxo artigo 5, como recorda Isidoro Mortellaro, nin sequera lles obriga agora ate o punto que se pretende (por exemplo, respecto da base de Vicenza). Francia aínda se mantén fóra da OTAN. Tal é, sumariamente, a historia de Europa que, no marco das relacións Este-Oeste e, tras 1989, no da globalización e a dominación americana, lese nos traxectos cara á Unión Europea.

A súa aceleración ten tres nomes -Delors, Santer e Prodi-, e o euro, xunto ao Tratado de Maastricht e ao pacto de estabilidade, constitúe a verdadeira coroa de laurel lograda polo centrismo continental. E lograda sen fatiga, posto que a esquerda deixou de existir. Para nada revolucionaria en Europa desde 1945 en diante, foi firmemente reformista no sentido de que tiña aínda aberto o conflito entre as clases, con perspectivas de mediación por arriba ou por abaixo. Quen hoxe aínda apunta a iso, faise reo da acusación de soberanismo ou proteccionismo, baixo cuxo nome cae calquera intento de protección dos propios cidadáns, como recorda Fitoussi, algo que só se consente, e por moito, aos EEUU. Dicir antieuropeo, escribe Luciana Castelá, é hoxe un insulto sanguento, a insinuación sanguenta máis común. foi antieuropea a esquerda italiana? Si; desconfiou do xeito en que se ía perfilando Europa. Non porque estivese namorada do propio estado, da propia nación ou da propia etnia. Entre os seus moitos defectos, non se contaba ese.

Senón porque estaba persuadida de que un superestado europeo non aseguraría os dereitos sociais que ela mesma inscribira na Constitución de 1948. Como de feito non foron asegurados, ou resultaron desleídos e prácticamente inexixibles. Pódese observar que, aínda sen o ingreso en Europa e na zona euro, resultaría arduo defendelos: requírellenos a nulificación da primeira parte da Constitución, e en porcións políticas non precisamente pequenas: porque o primado da empresa, concurrencia e competitividade, e para os asalariados, flexibilidade e precarización, é un tsunami formado a metade dos anos 70 e precipitado co derrube da URSS e dos partidos comunistas, ademais do debilitamiento dos sindicatos. Noutras palabras, a natureza da UE está incidindo na modificación das relacións de clase (se aínda pode usarse esa expresión) a escala mundial. E isto, a esquerda, non o previu. Non só en Italia. Nin sequera alí onde, como en Alemaña, a antiga socialdemocracia cambiara de cor de vez, nin no Reino Unido, onde a vitoria de Margaret Thatcher precedera á dexeneración do Labour Party no New Labour de Tony Blair. Iso é que os dereitos laborais, inveteradamente considerados en Europa como un factor de cohesión social e de estímulo ao desenvolvemento, non foron de feito defendidos pola desconfianza sen alternativas que a esquerda opuxo ao proceso europeo.

Dígoo tamén por algúns de nós -de me fabula narratur-: viamos o perigo, pero subestimamos a súa natureza estrutural, de proceso mundial, logo dos anos sesenta, e non interviñemos. Ao manexo polo alto dos gobernos e dos grandes intereses financeiros non se lle opuxo discusión algunha na esquerda, nin se implicou ás sociedades que terían que arrastrar as consecuencias. Nin sequera agora. Se, como é verosímil, os novos dirixentes dos estados europeos van propoñer unha constitución non moi distinta da ate agora avanzada -a entrada dos países do leste non pode senón empeorarla-, nin sequera as esquerdas antiliberales, e son ben poucas, parecen en condicións de ofrecer un dispositivo capaz de inducir a rupturas e revisións de fondo. Só o Foro Social europeo foi capaz de xera, xunto a algunhas asociacións da sociedade civil, un serio paquete de principios distintos, pero sen entrar en uvas nunha estratexia de cambio. Moitas cousas irreversibles pasaron; é impensable que se elimine o euro, pero poderían modificarse algúns parámetros do Tratado de Maastricht; é impensable que se peche o Banco Central europeo, pero se podería por en cuestión a súa filosofía; e así polo estilo.

O que o Foro Social chama pobos, deberían articularse, tamén no que fai á súa representación. A ausencia dos sindicatos, a súa incapacidade para unirse, polo menos en Europa occidental, onde conservan unha forza, é unha catástrofe. Como van defender aos traballadores, se a zona euro mantense aberta a correríalas dos capitais? Non é que unha nova Europa se defína só respecto deste asunto, aínda que sobre este asunto o Tratado constitucional foi bloqueado en dous países que se avilantaron a convocar referenda. Hai moitos outros asuntos apuntados polo Foro Social que se inscriben nun escenario oposto ao dominante. Quen pense que Europa debe ser diversa e constituír na globalización un modelo de contra-tendencia tanto polos métodos canto nos fins, ten ante si non moito máis dun par de anos para promover unha campaña de opinión que debería ser non menos vasta que aquela que fixo por un momento cambalearse a Italia tralo descubrimento do escándalo de Tangentopoli. Alí estaba en cuestión a corrupción de toda unha elite política; aquí estao a perfecta e ascética inhumanidade dun sistema fomentador da desigualdade. Non sé que é peor.

Rossana Rossanda é unha escritora e analista política italiana, cofundadora do xornal comunista italiano Il Manifesto.

Nós, os europeos

Nin Jean Monnet, nin ningún dos pais fundadores de Europa podían chegar a soñar co que hoxe temos. Ao asinar hai 50 anos o Tratado de Roma, os seis países comprometidos na creación daquel mercado común pensaban só, e xa era entón moito, en crear un espazo comercial e económico. Á vista do alcanzado, chegamos moito máis lonxe do que marcaban entón as súas ambicións. O proceso foi moi difícil, sementado de conflitos e de compromisos entre posicións enfrontadas. A Unión Europea fíxose de crise en crise, ate a mesma parálise actual, xurdida do descarrilamento da Constitución nos referendos francés e holandés. Mais hoxe podemos dicir con orgullo "Nós, os europeos", con sentido de pertenenza e identificación e preservando á vez a nosa rica diversidade.

É un percorrido que supuxo que o Vello Continente, por vez primeira na súa longa historia, se unificase en paz, compartindo soberanía, e non pola imposición das armas. Son de lamentar as diferenzas sobre o camiño a seguir a partir de agora, ate o punto de que a declaración que onte saiu do cumio en Berlín non será subscrita polos 27 socios, senón polas presidencias das tres institucións (Consello, Comisión e Parlamento) ante a oposición de checos e polacos. Sairá ademais descafeinada e sen as palabras solemnes propostas pola presidencia alemana, "Nós, os pobos europeos", porque soaban demasiado constitucional e federal. Lamentabelmente, á declaración de Berlín faltaralle o mesmo calor e entusiasmo que nos falta agora mesmo aos europeos. Recolleranse traxectorias e valores comúns, pero se obvia a palabra "Constitución", pois incomoda a británicos, polacos e holandeses, e porque se está impoñendo a idea de que o Tratado Constitucional non poderá ser rescatado como tal, polo que hai que salvar todo o que se poida. Todos sen excepción se beneficiaron desta aventura común que creou a maior área de prosperidade e democracia do mundo, sen que ningún dos seus socios perdese por iso a súa identidade na integración, senón, pola contra, engadindo unha nova e máis rica dimensión. A UE é unha construción incompleta, pero práctica e eficaz, no dereito e nas "solidariedades de feito". Atrás fican as veleidades coloniais ou belicistas. Europa é hoxe un modelo de sociedade, de valores e de integración. Non un polo de forza que dea medo a ninguén, senón de paz, prosperidade e estabilidade, presente en operacións de paz nos Balcáns, en Líbano, no Congo e en Afganistán, algo imposíbel hai tan só 10 anos. Un dos maiores éxitos da UE foi o proceso de ampliación, acompañado sempre de máis integración.

Menos esta vez, tralo ingreso de 12 novos membros, 10 dos cales quedaran atrapados durante máis de 40 anos alén do telón de aceiro. Algúns deles chegaron cargados de euroescepticismo e desexos de preservar unha caduca soberanía recentemente recuperada. Cambiarán e necesitarán axuda para facelo. Ou doutro xeito quedarán descolgados dos que querrán avanzar máis nunha Europa de varias velocidades. Facendo da necesidade virtude, poida que ate esta pausa obrigada na integración sirva para recuperar as raíces. Os máis novos que naceron xa europeos poden considerar a UE coma algo natural, e xa dado. Non foi así. É unha marabillosa invención política, que paga a pena seguir construíndo.

Tratado de Roma: a Europa 50 anos depois

Por Joao Semedo

Este fim de semana, em Berlim, por iniciativa da presidência alemã da UE, assinalam-se os 50 anos do Tratado de Roma, fundador da CEE. Ângela Merkel quer e fez anunciar uma grande festa, uma torrente de alegria por toda a Europa. Festa? Alegria? Só se for nos salões dourados das chancelarias europeias e nos locais de culto dos eurocratas que enxameiam os organismos da União. A festa não descerá às ruas e praças das grandes capitais da Europa. Os cidadãos europeus não encontram razões para festejar seja o que for, nem motivos de alegria, no rumo imposto pelas grandes potências ao processo de construção europeia.

Comemora-se um tratado para melhor ressuscitar e impor um outro, o Tratado Constitucional. Esse é o sentido político destas comemorações da srª. Merkel. A Constituição Europeia está morta mas, pelos vistos, mal enterrada. Morreu às mãos de franceses e holandeses, que a recusaram em referendo. O próprio projecto constitucional condiciona a sua validade ao voto favorável de todos os países que integram a União Europeia. Não é legítimo insistir nesta Constituição Europeia. E é, politicamente falando, um erro grosseiro. Há, sem dúvida, um impasse na Europa e na construção europeia. Vencê-lo exige a abertura de novo processo constituinte, mais democrático, representativo e participado que a convenção de "iluminados e ilustres" que elaborou o tratado que a chanceler alemã quer recuperar.

E exige, também, um texto "minimalista", que consagre os grandes princípios e valores identitários de uma Europa para o século XXI, aponte os principais objectivos que presidem à construção europeia e desenhe as linhas mestras do sistema de decisão e governação política. 50 anos depois a Europa está muito diferente. Era inevitável. A Europa saiu da guerra semi-destruída, a economia estava de rastos, o desemprego, a fome e a miséria tinham uma dimensão trágica. Era uma Europa massacrada e em declínio, dependente da "ajuda" americana. Vieram os dólares, permaneceram as tropas, instalaram-se as bases americanas.

Para o grande capital industrial e financeiro, o alargamento dos mercados era condição indispensável ao relançamento da economia. Uma economia forte para retomar o papel e a influência do continente europeu na comunidade mundial, para reganhar autonomia e dar força a uma Europa entalada entre as duas super-potências e atingida pela guerra-fria. A recuperação da capacidade produtiva e a reanimação da economia, tornava-se difícil numa Europa com padrões de vida baixíssimos, onde quase tudo faltava: habitação, saúde, educação. O estado social surgiu da necessidade imperativa de promover as condições de vida de milhões de europeus e a sua capacitação como força de trabalho. O ritmo intenso que marcava o crescimento da economia multiplicava os postos de trabalho e sustentava o modelo social em desenvolvimento. Os trabalhadores afirmavam-se como uma força motora do desenvolvimento social. A sua consciência e a sua luta impuseram importantes direitos laborais e numerosas conquistas sociais.

Não deixa de ser paradoxal que, 50 anos depois e apesar das fantásticas mudanças que ocorreram na Europa, o desemprego volte alastrar como uma mancha e a economia tenha mergulhado na estagnação. E que se trave, hoje, por toda a Europa uma intensa batalha em defesa do estado social e pelos direitos dos trabalhadores, ambos debaixo do fogo das políticas neo-liberais conduzidas por governos de direita e, nalguns casos - como acontece em Portugal, por governos dominados por partidos socialistas. A flexisegurança e a privatização dos serviços públicos são a sua face mais visível.

50 anos depois muitos desígnios do Tratado de Roma - ou a ele associados, são um rotundo fracasso no processo de construção europeia: emprego, desenvolvimento económico, direitos laborais e estado social, são realidades em perda na UE. A Europa desempenha um papel apagado e tímido na comunidade internacional. Em abono da verdade, em matéria de política internacional, a Europa existe quando a administração norte-americana precisa ou consente. A invasão do Iraque e o conflito israelo-palestiniano bem o evidenciam. Estes 50 anos demonstram que a construção europeia precisa de outros protagonistas.

Eis o texto íntegro da declaración elaborada pola Presidencia alemana con motivo do 50 Aniversario do Tratado de Roma:

«Durante séculos Europa foi unha idea, unha esperanza de paz e entendemento. Esta esperanza fíxose realidade. A unificación europea procurounos paz e benestar, cimentou a nosa comunidade e superou as nosas contradicións. Cada membro contribuíu a unificar Europa e a fortalecer a democracia e o Estado de Dereito. Grazas ao ansia de liberdade das xentes de Europa Central e Oriental, hoxe fica superada definitivamente a división artificial de Europa.

Coa unificación europea demostramos ter aprendido a lección das confrontacións sanguentas e dunha historia chea de sufrimento. Hoxe vivimos xuntos, dunha maneira que nunca foi posíbel no pasado. Os cidadáns e cidadás da Unión Europea, para fortuna nosa, estamos unidos. Na Unión Europea estamos a facer realidade os nosos ideais comúns: para nós, o ser humano é o centro de todas as cousas. A súa dignidade é sagrada. Os seus dereitos son inalienábeis. Mulleres e homes teñen os mesmos dereitos. Esforzámonos por acadar a paz e a liberdade, a democracia e o Estado de Dereito, o respecto mutuo e a responsabilidade recíproca, o benestar e a seguridade, a tolerancia e a participación, a xustiza e a solidariedade.

Na Unión Europea vivimos e actuamos xuntos de maneira destacada, e isto se manifesta na convivencia democrática entre os Estados membros e as institucións europeas. A Unión Europea se funda na igualdade de dereitos e a convivencia solidaria. Así facemos posíbel un equilibrio xusto entre os intereses dos distintos Estados membros. Na Unión Europea preservamos a identidade dos Estados membros e a diversidade das súas tradicións. Valoramos como unha riqueza as nosas fronteiras abertas e a viva diversidade das nosas linguas, culturas e rexións.

Hai moitas metas que non podemos acadar sós, mais si xuntos. As tarefas se reparten entre a Unión Europea, os Estados membros, as súas rexións e os seus municipios.

Enfrontámonos a grandes desafíos que non se deteñen nas fronteiras nacionais. A Unión Europea é a nosa resposta a eles. Só unidos podemos preservar no futuro o noso ideal europeu de sociedade, en beneficio de todos os cidadáns e a cidadás da Unión Europea. Este modelo europeu aúna o éxito económico e a responsabilidade social. O mercado común e o euro fannos fortes. Con eles podemos amoldar ao noso sistema de valores a crecente interdependencia económica mundial e a cada vez máis intensa competencia que impera nos mercados internacionais.

A riqueza de Europa baséase no coñecemento e as capacidades das súas xentes: esta é a clave do crecemento, o emprego e a cohesión social».

Berlín, 25 de Marzo de 2006

Xa está ben de que a UE senta «preocupación» por Darfur

Por Chris Patten é ex comisario europeo de Relacións Exteriores e presidente do consello de dirección do International Crise Group

Catro anos transcorreron xa desde que comezou a traxedia de Darfur. Resulta incrible o branda que foi ate agora respecto de este xenocidio a resposta da Unión Europea. O Vello Continente non funcionou á hora de adoptar medidas mínimamente eficaces encamiñadas a presionar ao Goberno islámico de Sudán para que poña fin aos crimes de guerra e aos crimes contra a Humanidade cometidos polos seus soldados e polas milicias islámicas afins na parte occidental do país, e que provocaron ao longo deste periodo o abandono das súas casas de máis de dous millóns de persoas e a morte de polo menos 200.000 civís. Como é natural, se as expresións europeas de malestar fosen eficaces, a depuración racial en Sudán teríase detido hai moito tempo. Desde abril do 2004, no seu Consello, os ministros europeos de Asuntos Exteriores fixeron públicas sobre Darfur 19 declaracións de conclusións -a máis recente, unha do 5 de marzo de 2007- nas que expresaron colectivamente a súa «preocupación», a súa «grave preocupación», a súa «permanente preocupación» ou a súa «profunda preocupación», non menos de 53 veces. A ninguén sorprenderá que o réxime de Jartum se mostrou pouco impresionado por toda esta preocupación dos europeos, xa que cando se tratou de chegar a algo máis que palabras, a UE quedou curta e non sancionou máis que a catro individuos: un ex mando das forzas aéreas sudanesas de graduación media, un cabecilla da milicia islámica dos Janjawid e dous rebeldes. impuxo, ademais, un embargo de armas escasamente contundente e ineficaz ás partes en conflito, embargo que tanto un bando como outro se saltaron sen maiores dificultades.

A reticencia a actuar de xeito máis enérxico non está fundamentada en ningunha objeción de carácter filosófico ás sancións. Europa non mostrou ningún reparo en conxelar os bens e prohibir as viaxes de dirixentes de Bielorrusia, por exemplo, por «infraccions das normas internacionais xeralmente aceptadas» e polas súas medidas represoras contra a sociedade civil. impuxo, así mesmo, prohibicións ás viaxes dos separatistas de Moldova pola súa «campaña contra as escolas de escritura latina» e aos dirixentes de Uzbekistán pola matanza de Andijan. Os responsables das traxedias do Congo, Liberia e Costa de Marfil tamén foron obxecto de conxelación de bens e de prohibición de desprazamentos pola UE. Con todo, aínda que todos eles fixéronse acreedores de condena, as condutas contra as que se actuou nestes casos non resisten a comparación coa campaña sistemática de arrasamiento total impulsada polo Estado sudanés en Darfur.

Tampouco cabe a posibilidade de que haxa en Europa alguén que aínda albergue dúbidas sobre o profundo grado de implicación de Jartum nas atrocidades masivas de Darfur. De feito, de existir algunha, debería quedar despexada nas últimas semanas. A finais do mes pasado, a Fiscalía do Tribunal Penal Internacional presentou probas exhaustivas contra dous individuos -un deles, un importante ministro do Goberno, Ahmed Harun- por crimes de guerra e crimes contra a Humanidade. En referencia ao papel do ministro, a Fiscalía concretaba que «a máis destacada das misións de coordinación encomendadas a Ahmed Harun como xefe da Oficina de Seguridade de Darfur foi a dirección da operación de reclutamiento da milicia Janjawid e a súa participación persoal nela, coa finalidade de complementar ás Forzas Armadas sudanesas». O feito constitutivo desta proba é quizais o indicio máis claro ate o momento de que o Goberno de Sudán xogou nos seus niveis máis altos un papel fundamental na planificación e na realización das atrocidades que nos ocupan.

Unha misión de alto nivel enviada á zona polo Consello de Dereitos Humanos das Nacións Unidas, con sé en Xenebra, presentou posteriormente -o 12 de marzo- un informe no que establece como conclusión, cunha linguaxe que non deixa lugar a dúbidas, que «o Goberno de Sudán deixou manifiestamente de protexer á poboación de Darfur de crimes internacionais a gran escala e el mesmo ha orquestado devanditos crimes e tomou parte en eles». Todo isto non fai senón confirmar o que desde fai anos veñen denunciando incontables informes de grupos de defensa dos Dereitos Humanos e outras organizacións, por non falar dos informes dos anos 2005 e 2006 da Comisión de Investigación e do Grupo de Expertos de Nacións Unidas. Ademais, non se detivo o arrasamiento de Darfur; de feito, a situación, que xa era horrenda, deteriorouse aínda máis nos últimos meses. A mediados de xaneiro, organizacións de axuda que traballan na rexión advertiron que as súas operacións de socorro estarían condenadas ao fracaso no caso de que non mellorase a seguridade. Ademais, Jartum estivo alimentando de forma moi activa rebeliones nos veciños países de Chad e da República Centroafricana, nos que se están producindo espantosas consecuencias humanitarias como pode imaxinarse. En lugar de expresar a súa preocupación por 54ª vez, os ministros europeos de Asuntos Exteriores deberían dedicar a súa próxima reunión mensual en abril a facer caso do chamamento do Parlamento Europeo a que se apliquen sancións a Jartum.

Deberían impoñerse restricciones ás viaxes e a congelación de bens a todos os individuos aos que se sinala polo seu nome nos informes da Comisión de Investigación e do Grupo de Expertos de Nacións Unidas. Deberían centrarse en medidas que de modo moi concreto tivesen por obxecto os ingresos do sector do petróleo de Sudán, así como os investimentos estranxeiros nese e noutros sectores industriais conexos e o fornezo de bens e servizos a devanditos sectores. A UE e os gobernos dos seus Estados membros poderían promulgar unha lexislación que prohibise ás empresas domiciliadas nos seus países intervir directamente no sector do petróleo do país africano e nas industrias relacionadas con el. Os ministros de Asuntos Exteriores da UE deberían autorizar unha investigación xudicial das contas que teñan en paraísos fiscais empresas sudanesas subsidiarias do partido que mayoritariamente goberna en Jartum, O Partido do Congreso Nacional, co que se abriría o camiño ás sancións contra as entidades comerciais do réxime, que constitúen a principal vía de canalización de financiamento dos Janjawid, as milicias que utiliza de pantalla e que tanto dano produciron en Darfur. Está abofé que as palabras non son suficientes para conseguir que o Goberno sudanés pénsello dúas veces. faltou reiteradamente aos seus compromisos de desarmar aos Janjawid, facer efectivo un alto o lume e permitir o despregue dunhas forzas de pacificación máis sólidas, todo iso dentro da máis absoluta impunidade. En datas ben recentes, unha carta fechada no 8 de marzo, enviada polo presidente sudanés, Omar Bashir, ao secretario xeral das Nacións Unidas, Ban Ki-moon, enumeraba ao detalle numerosas restricciones e medidas nas que insiste agora Jartum antes de autorizar que se despregue en Darfur a segunda fase dunha misión híbrida da UA [Unión Africana, anteriormente Organización da Unidade Africana] e a ONU. Isto equivaleu a unha bofetada na cara da ONU, que traballou intensamente para chegar a un compromiso co Goberno en torno á forza híbrida en Adis Abeba, o 16 de novembro de 2006, acordo que posteriormente foi ratificado por Jartum nun cumio da UA en Abuja (Nixeria) dúas semanas máis tarde. Os membros do Consello de Seguridade das Nacións Unidas, Chinesa incluída, expresaron a súa consternación e a súa frustración porque o Goberno de Sudán volva a incumplir outro acordo máis. O feito é que, mentres non se lle impoñan custos de importancia, Jartum non atopará ningún incentivo en atender as demandas da comunidade internacional ou en cambiar o seu xeito de proceder.

A UE ten poder para impor ditos custos. Para rematar, o que quizáis se entenda peor de todo é que o réxime de Jartum ten un historial de reaccionar ante unha presión internacional insistente. Moi concretamente, asinou o Acordo Xeral de Paz de xaneiro do 2005, polo que se poñía fin aos 20 anos de guerra civil no sur do país, en parte grazas ás esixencias da comunidade internacional, apoiadas por medidas de forza. O réxime pode ser criminal, pero se coida moitísimo da súa propia supervivencia e, en coherencia con iso, gradúa as súas accións de acordo coa coacción internacional. A «preocupación» formularia que se expresa desde Europa simplemente non vai lograr nada. chegou a hora de adoptar sancións duras que merezan na práctica a atención de Jartum e que convenzan aos dirixentes sudaneses de que continuar coa súa campaña de violencia xeneralizada contra os seus propios cidadáns ten un custo real.

A FANTASÍA POLONESA

Por Josep Carles Laínez

A ignorancia conduce á barbarie. Alguén tería de explicarllo ó goberno polaco, ó seu presidente, ós seus ministros, ós seus asesores e ós seus votantes. Tamén debería comunicarllo ó resto de gobernos europeos, pois tal vez Polonia non merece continuar dentro da Unión Europea se sigue os seus pasos na persecución penal da homosexualidade. Os motivos de tal afirmación son varios e obxectivos (o atentado contra os dereitos humanos e a igualdade esencial das persoas, a política de apartheid sexual que comeza, a posibilidade dunha escalada da violencia contra membros do colectivo GLBT, a legalización da discriminación…), ademais de intolerables para unha sociedade democrática. Non obstante, á parte da perplexidade que produce, e a mobilización á cal chama, non podo desligar de ver ese proxecto de lei, a finalidade do cal é perseguir a quen defenda ou trate da homosexualidade nas institucións académicas do país eslavo, coma exemplo patético de analfabetismo, dun ridículo absoluto.

Guste ou non, a cultura europea máis prístina (aínda que sexa no sentido etimolóxico do adxectivo) susténtase na homosexualidade. Se ben o antropólogo Alberto Cardín divulgou no Estado español, e en imprescindibles estudios, a extensión de comportamentos homo(eróticos/sexuais/fílicos) en tódolos pobos da terra, é en Europa onde adquiriu unha aura lendaria. O vínculo entre Aquiles e Patroclo é fundacional da nosa cultura, ó igual que o Banquete de Platón ou a fascinación de Sócrates polos rapazos. Alexandro Magno e Hefestión non xugaban ós acochos entre as sabas, senón que se amaban coa forza e a paixón de dous guerreiros. E de Leónidas e os seus espartanos, a disciplina militar se regaba coa emulación do masculino, e co sexo carne contra carne. ¡Que tempos aqueles, tan distantes, onde o exército se fundamentaba no vencello amoroso entre os homes!; pero que triste agora que os polacos (e moitos non polacos) non poidan comprendelo. Grecia deunos o mito; Roma, máis tarde, proporcionaríanos unha fascinante bisexualidade: Catulo, Xulio César, Propercio, Virxilio, Marcial, Tibulo… nomes básicos do noso percorrido pola historia, da nosa tradición irrenunciable.

¿Quizáis é este o coñecemento sobre o cal quere o goberno polaco facer calar a quen o expoña? ¿Cómo será posible tratar de Grecia e de Roma sen se referir á homosexualidade (tan normal, tan pura) inherente a elas? ¿E con que dereito silencia? ¿Co do conservadorismo relixioso? Se é así (cousa non inverosímil cando o derradeiro bispo de Roma foi polaco), demostran ademáis non ter nin remota idea de moral cristiá. Son exemplos desgastados, seilo, mais que expliquen a relación entre o rei David e Xonatan, por ficar no Antigo Testamento, ou que digan ónde condena Xesús as relacións amorosas entre homes (pero que non falen de Pablo, por favor, ese Joseph Smith da Antigüidade autoproclamado apóstolo). Se o cristianismo ensina o amor e a comprensión, estes gobernantes polacos resulta que tampouco son cristianos. ¿Que son, daquela?

Un perigo. Cando Jörg Haider conseguiu formar parte do goberno austríaco, a Unión Europea pechou filas e estivo á espera ante eventuais “desviacións”. O caso arestora é semellante e non admite atrasos. Está en xogo a credibilidade democrática da UE, o respecto á tradición europea (greco-romana ou cristiá), e a liberdade e os dereitos esenciais dos seres humanos que conformamos Europa. Non é pouco.

EIS UN HIMNO ALTERNATIVO PARA EUROPA,
"TRANS EUROPE EXPRESS".

"Francia é o home doente de Europa"

Todos os demais signatarios do Tratado de Roma morreron. Só el, Maurice Faure, segue con vida para contar como foi aquel 25 de marzo de 1957; o día no que, ás 18.46, Francia, Alemaña, Italia, Bélxica, Holanda e Luxemburgo asinaron o texto que deu orixe á actual Unión Europea.

"Cumprimos un soño", di ao referirse á firma do texto que deu orixe á UE "Esperaba moito máis. Europa está en crise e xa non avanza", di tras criticar o 'non' francés. Hoxe, 50 anos máis tarde, ao entón secretario de Estado de Exteriores de Francia -posteriormente varias veces ministro- aínda lle brillan os ollos e escápaselle un medio sorriso cando o recorda. "Cumprimos un soño". Eran aqueles tempos de guerras, nos que a idea dunha paz duradeira en Europa era para moitos máis que un soño. Medio século despois, a paz reiña nunha Unión que, a ollos de Faure -nacido en 1922, en Azerat, un pobo de Aquitania, no centro do país-, atravesa, con todo, unha crise sen precedentes. Francia, "o home doente de Europa", contribuíu en boa medida a esta crise ao dicir non ao Tratado constitucional que pretendía, entre outras cuestións, adaptar o sistema de toma de decisións por unanimidade a unha Europa na que xa conviven 27 países. "Fan falta líderes en Europa. Cando falaba De Gaulle, Adenauer... tiñan autoridade. Hoxe xa non é así", laméntase este home de amplísima carreira política.

Aquela tarde de 1957 caían chuzos de punta ás portas do Capitolio romano, o que non impediu que grupos de mozos agardasen a saída dos mandatarios trala sinatura. "Reinaba un ambiente de entusiasmo. Había grupos de italianos que viñan felicitarnos, querían darnos a man. A exaltación era enorme", conta este home de 85 anos, na súa casa de París, pouco antes de partir cara a Roma e Berlín, onde as autoridades europeas celebrarán este fin de semana ao grande o medio século de vida da Unión. Pero máis aló dos euroentusiastas romanos, a firma do Tratado apenas suscitou interese entre os europeos, segundo Faure. "Aos franceses non lles preocupaba moito este tema, o que de verdade lles importaba era Arxelia. O Mercado Común ocupaba máis espazo nos xornais de Italia, Alemaña ou o Benelux, pero en xeral era un proxecto do que se ocupaban as élites; a xente non entendía moi ben que era aquilo". Aquilo foron dous tratados que crearían a Comunidade Económica Europea e a Comunidade da Enerxía Atómica (Euratom). A idea era que, en 12 anos, as persoas e as mercancías circulasen libremente e sen aranceis polos países firmantes. A agricultura foi xa entón un dos principais obstáculos da negociación. As presións francesas fixeron que se incluísen ademais importantes axudas á agricultura. "O texto foi unha gran concesión para os agricultores", di Faure, quen desenvolveu parte da súa carreira como político socialista na rexión agrícola de Lot, no sur de Francia. "Durante toda a negociación había que manter ao corrente aos agricultores, que finalmente enviaron un telegrama aos deputados e os senadores dos seis países para que votasen a favor do Tratado", di o home ao que o entón ministro de Exteriores Christian Pineau encargou pilotar a negociación do Tratado.

Nestes 50 anos, a economía europea sufriu unha transformación radical, pero o peso da agricultura nas políticas comunitarias -o 40% do orzamento europeo se dedica ao campo- segue sendo importantísimo. Faure, ferviente europeísta, non oculta a súa decepción co devir do proxecto europeo. "Esperaba moito máis. Europa está en crise e xa non avanza". Parte desa crise a achaca este doutor en Historia ao que considera a mal dixerida ampliación de 2004 aos países do Leste. Considera que facía falta unha fase intermedia antes de que os 10 novos socios se incorporasen definitivamente á UE, ademais dos dous incorporados este ano. Para insuflar ánimos a unha Europa alicaída, os líderes dos Vinte e sete asinarán este fin de semana a chamada Declaración de Berlín, un breve texto co que pretenden explicar ao mundo os valores sobre os que se asenta a Unión. Faure entende que Angela Merkel, a chanceler alemá que preside este semestre a UE, quere espertar a Europa da súa letargo, pero pensa que os grandes fastos deberían ser en Roma. "Que se celebre en Berlín é unha aberración", dixo Faure, quen, con todo, mostra con orgullo a carta na que Merkel lle convida a viaxar á capital alemá esta fin de semana. "Non sei, agardo que traduzan a cerimonia ao francés. O Tratado de Roma negociouse todo en francés, pero todo isto cambiou, o francés perdeu moito".

Banco Central Europeo.

Oráculos do diñeiro

Por Juan Francisco Martín Seco

Triste papel o dos analistas condenados a interpretar as palabras dos gurús da política monetaria. A economía caracterizouse por ser unha ciencia esotérica cuxas conclusións non están ao alcance de todos os mortais. Interesadamente, procurouse mantela ao resgardo das masas, inaccesible para a maioría dos cidadáns. Pero, dentro da economía, ningunha materia como a política monetaria se encamíña ao retraimiento e resérvase exclusivamente a uns poucos iniciados. A política monetaria converteuse nunha especie de alquimia que só algúns entenden. Tan é así, que os alquimistas ou os seus partidarios reclamaron para eles total autonomía, non estar sometidos a ningún goberno e responder tan só "ante Deus e ante a Historia".

Nesta liña, os mandatarios dos bancos centrais -máis aló do ben e do mal, resgardados de toda crítica- practican os seus ritos e, como oráculos, diríxense a un público que se debate por interpretar as súas palabras. A pasada semana, o Banco Central Europeo continuou a súa tendencia ao alza dos tipos de interese, elevando o de referencia nun cuarto de punto. A medida foi acompañada de palabras enigmáticas e arcanas que os analistas empéñanse en interpretar a fin de obter unha pista sobre a actuación futura da autoridade monetaria. Así, algúns prestaron a súa atención á afirmación de Trichet: "A política monetaria está aínda en lado acomodaticio" (frase profunda), en lugar de soster simplemente como outras veces que "é acomodaticia".

Enorme diferenza, suficiente para que os exexetas deduzan que a suba de tipos de xuro está chegando ao seu fin, aínda cando sexa previsible que se produza unha nova alza en xuño. Igual conclusión obteñen partindo do cualificativo "moderado" que Trichet outorgou ao nivel actual dos tipos de interese, diferente do de "baixo", que é o que ao parecer aplicara nas anteriores comparecencias. De todo iso, os expertos deducen que o presidente do BCE pensa que o prezo do diñeiro achégase ao seu nivel normal, entendendo por tal aquel que non dana o crecemento nin promueve a inflación.

Imos, algo así como o punto crítico en que o ferro convértese en ouro. ¡Canta sutileza e extravagancia! Por que non se poden dicir as cousas ás claras? Porque perden interese e misterio, e habería quen se decatase de que case todo o que manexan as moi sesudas cabezas do BCE é puro conto. Resulta difícil saber por que se cualifica de natural un nivel de tipo de interese e non outro. Ademais, haberá que supoñer que en cada momento o tipo natural será distinto, e ¿como recoñecelo? Pola cantidade de diñeiro en circulación, dirannos os expertos, co que non aclararían nada, porque de inmediato a anterior pregunta se desdobla noutras dúas, tanto ou máis difíciles de contestar. A primeira consiste en definir correctamente o que debe entenderse por diñeiro. Misión imposible, e na que fracasaron case todos os bancos centrais. O BCE usa como diñeiro unha variable denominada M3, pero non está abofé que tipo de activos deben integrarse nela; a proba é que cambiou en múltiples ocasións. A segunda incógnita radica en como saber en cada momento cal é a cantidade correcta de diñeiro en circulación, entre outros motivos porque vai depender da velocidade de circulación e é difícil estar seguro de que esta permanece constante. A decisión do BCE de elevar o prezo do diñeiro parece máis relativa se cabe, xa que, ao mesmo tempo, revísase a previsión de inflación para o 2007, cifrándoa no 1,8 por cento, é dicir, ata por baixo do nivel obxectivo fixado pola autoridade monetaria no 2 por cento.

Trichet xustifica a medida "polos riscos sobre a estabilidade de prezos a medio prazo que establecemos a través da nosa análise económica financeiro". Cabería recordar aquí as palabras de Keynes: "a longo prazo, todos mortos". Se xa resulta difícil prognosticar o que vai pasar no 2007, non digamos no 2008. Endurecer a política monetaria en función dunhas hipotéticas tensións inflacionarias no ano próximo é arriscarse a abortar o incipiente crecemento económico por perseguir unha nebulosa. En realidade, todas as análises económicas e financeiros do BCE redúcense a prognosticar unha recuperación da economía, e iso ponlles nerviosos, comportamento moi propio das autoridades monetarias. A recesión europea de principios de século durou quizais máis do necesario porque o BCE resistiuse a reducir, tamén máis do conveniente, os tipos de interese. Esperemos que nos momentos actuais non malogre a recuperación cunha política monetaria restrictiva tanto máis contraproducente canto que o euro continúa apreciándose fronte ao dólar, prexudicando así a balaza de pagos dos países membros.

O ÁRABE, NOVA LINGUA DE EUROPA?

Por Josep Carles Laínez

Vaise converter o árabe nunha lingua da Unión Europea de facto? Esta é a pregunta clave –e terrorífica– que un se plantexa despois de que o secretario de Estado para a Unión Europea, o canario Alberto Navarro González, solicitara, xunto ás súas homólogas francesa e italiana, Catherine Colonna e Emma Bonino, a creación dunha emisión en árabe da canle Euronews, algo que, segundo declaracións recollidas pola axencia France-Press, e para máis pasmo, “España vén pedindo desde hai moito tempo”. Dito doutro xeito, parte dos impostos que pagamos (prevese investir 5 millóns de euros) se dedicaran a dar cobertura, prestixio e difusión a unha lingua, como mínimo, estranxeira; axudarase, por este medio, a crear unha fractura social entre os inmigrantes arabófonos e a sociedade europea de recepción na cal deberían integrarse (Navarro González se refire en concreto, como potenciais televidentes, “aos miles de musulmáns que residen en Europa”); e, tamén, servirá para crear precedentes perante eventuais intentos de oficialización do árabe como idioma de uso da UE. O problema de comezo foi contar, sob o paraugas do europeo, cun cerco non europea, a exipcia ERTU. Se Euronews se chamase “Meditnews”, o problema non existiría.

Unha solicitude así, diante da responsábel de Relacións Institucionais e Comunicación da Comisión Europea, fai xurdir de novo a dúbida de para quen pensan os políticos que gobernan. Iso, en primeiro lugar. Por que non deixan en mans de Arxelia, Exipto ou Tunisia (cuxas cadeas públicas de televisión son copropietarias de Euronews) unha petición que afecta a estes países de maneira máis directa? Un tamén se pregunta se non será este tipo de instancias, presentadas con toda a linguaxe babosa do "solidario" e o "multicultiralismo" o esporón de proa de futuras demandas –ou de feitos consumados– sobre cuxa oficialidade decatarémonos cando non haxa marcha atrás.

Antes que indignación, unha acción tan sumamente inconcibible de tres altos cargos (pagos por cidadáns de países onde o árabe non é oficial) suscita unha enorme tristura. Porque actúan contra os intereses de Europa e porque non se decataron, a estas alturas, de cal é o argumento da película. Nin coñecen a historia nin lles importa. Contribúen así a que se estenda, entre os medios de comunicación e a clase política de despacho alfombrado, unha eurofobia introxectada baixo a condición de sobreestima do diferente en detrimento do propio.

A seguinte cuestión é de onde van saír os profesionais dese presumible canle en árabe de Euronews. Se saen de Europa, por que vai ter, nun ente público, máis dereitos un falante dunha lingua allea á UE que un usuario dunha oficial ou minoritaria dun estado Membro? Agardo que Polonia ou Romanía estean xa imprimindo as protestas diante dunha desconsideración para os seus millóns de cidadáns. Ou que Galiza e Portugal se unan na demanda do uso da súa lingua (unha das cinco principais do mundo, e a segunda románica). Se, polo contrario, os xornalistas non proveñen de Europa, senón de países árabes, como vai afectar isto á política de inmigración e aos permisos de traballo? Ou, doutra banda, cal vai ser o criterio da selección informativa?; sen ir máis lonxe, como se tratará o conflito que vive Israel?

As formas se perderon e resulta lamentable que nin sequera os diplomáticos as manteñan. Non creo que a principal función de Alberto Navarro sexa cobrar un salario público para intentar que o árabe se converta nunha lingua na cal os europeos gastemos millóns de euros. Impórtalle tanto a un magrebí a política dos nosos Estados para ter que pagarlle unha tradución de canto aquí decidimos? Evidentemente non. Pero tal vez aos políticos si lles interesa mostrar que a UE está aberta á súa disolución. Tras Turquía, tal vez Marrocos poida entrar (afirmábao hai anos o ex presidente español, Felipe González), ou, por que non (o defendeu algún candidato socialista francés recentemente), o Magreb enteiro. Contarán coa vantaxe dunha televisión. E ao mellor a Alberto Navarro fanlle un monumento simbólico. Como a Don Julián.

27 países distintos e ¿unha soa historia?

Os expertos recoñecen a dificultade dun libro de texto común, pero defenden que se supere a idea de Estado-nación

A procura duns sinais de identidade comúns no pasado, que expliquen o presente e poidan axudar a deseñar o futuro da UE, tópase detrás dos esforzos de grupos de historiadores e das iniciativas dalgúns dirixentes para elaborar un manual de historia común europea que estea a disposición de estudantes de secundaria dos 27 países da Unión. A chanciler alemá, Angela Merkel, ven de propor que se leve a cabo este proxecto en Europa. "É certo que resulta un empeño moi difícil e que debe respostar a unha decisión política", comenta Ramón Villares, catedrático de Historia Contemporánea e antigo reitor da Universidade de Santiago de Compostela. "Pero", matiza cun exemplo, "ninguén imaxinaba o éxito e a repercusión que alcanzarían os programas Erasmus de intercambio de estudantes".

Tanto Villares como o seu colega Pedro Ruiz, que foi reitor da Universidade de Valencia, destacan que o reto máis complicado consiste en superar o enorme peso que a historia dos 27 Estados-nacións da UE ten nos programas educativos, ben sexa en secundaria ou nos niveis universitarios. "Creo", afirma Ruiz, "que a recente suxestión da chanceler alemá pode pasar por un farol político, pero detrás das súas intencións existe un traballo de historiadores europeos desde que se celebrou un seminario na cidade francesa de Blois no ano 2000". Ate agora, o único proxecto de libro de historia con certo toque europeo é un escrito por profesores franceses e alemáns que editou Klett en Stuttgart e Nathan en París. Fontes da editorial alemá aseguraron que se venderon xa 30.000 exemplares e está en marcha unha segunda edición, pero non souberon dicir en cantas escolas se utiliza como texto.

A idea dun libro de historia común para toda Europa, que lanzou a ministra federal de Educación alemá, Annette Schavan, nunha reunión na cidade alemá de Heidelberg, entra de cheo no terreo da política-ficción. Por agora non ten a máis mínima viabilidad e se trata só dunha idea. Así o recoñecía un portavoz ministerial en Berlín, que dixo: "Trátase dun proxecto interesante, pero será un proceso longo. Sería un libro de texto complementario aos xa existentes e tería carácter voluntario. Non podería ser obligatorio e se trataría só dunha oferta. A proposta da ministra intentaba lanzar o debate".

En realidade, Schavan ten moi pouco ou case nada que dicir sobre textos escolares. O Goberno federal carece en Alemaña de competencias en educación. Son os Estados federados os que deciden todas as cuestións relativas ao ensino secundario. A liberdade de ensino é considerada sagrada en Alemaña e a idea dun texto unificado repugna, aínda que sexa moi ben intencionado. Esta evidente defensa da liberdade de cátedra, da autonomía dos centros e da última decisión en mans de Gobernos centrais ou rexionais, tamén é subliñada polos profesionais españois. Santos Juliá, premio Nacional de Historia do pasado ano e profesor da UNED, recoñece as dificultades dese manual de historia europea, aínda que proxecta optimismo cara ao futuro. "Desde un punto de vista académico, hoxe xa é posíbel escribir historias transnacionais e, de feito, existen bos libros de historia europea. Por suposto que un manual auspiciado pola UE non podería ser obligatorio e tería que competir no mercado. Agora ben, eu creo que sería moi útil que existise unha asignatura de historia de Europa na secundaria dos 27 países membros en pé de igualdade coas historias nacionais".

A necesidade de superar o arraigo do Estado-nación, xa sexa en Francia ou en Luxemburgo, en Suecia ou en Malta, aparece como o principal escollo. "Historiadores e políticos", resume Villares, "debemos de librarnos da sedución dun territorio vinculado ao Estado-nación. Entre os países europeos existen máis interrelacións das que imaxinamos. En definitiva, trátase de pensar no que nos une no ámbito cultural, no verdadeiro espírito europeo".

As distintas miradas sobre Europa de franceses e alemáns

OCTAVI MARTÍ

O manual de historia franco-alemán publicado o pasado ano con motivo do cuadraxésimo aniversario do Tratado do Elíseo, é un volume destinado aos escolares franceses e alemáns que cursan o seu último ano de ensino secundario. A edición francesa é do selo Nathan e a alemá de Klett, e no seu día foi presentado polo ministro de Educación galo e por responsables educativos germanos. Non se dispón de estatísticas oficiais respecto de a acolleita recibida por parte do público ou, para ser máis precisos, a editorial francesa non quixo facilitalas. O libro en cuestión abarca desde 1945 ata os nosos días. Guillaume lle Quintrec é o profesor de historia que se ocupou de dirixir ao equipo francés que interveu no proxecto e participou en todas as discusións coas súas homólogos do outro lado do Rin. Por parte alemá, o encargado de coordinar os traballos foi o profesor Peter Geiss. "Tivemos máis problemas de método que de contido", explica Le Quintrec, "porque a tradición francesa é de clase maxistral e análise de documentos que se facilitan ou aconsellan aos alumnos, mentres que en Alemaña as clases son máis interactivas e constrúense en torno a un debate". "Ademais, a nosa tradición cartesiana esixe que todas as explicacións estean concibidas en tres partes, pero esa é un costume que, aínda que nós cremos universal, non se repite en ningún outro país", engade. O profesor Le Quintrec sinala que as maiores discrepancias de enfoque producíronse "á hora de valorar o papel dos Estados Unidos en Europa". "Os franceses", comenta, "gardamos un vello pouso de gaullismo e tendemos a ver a Estados Unidos desde o prisma da súa política imperialista mentres que os alemáns poñen de relevo a súa democracia e o que loiten pola liberdade".

Outro punto de fricción na redacción do libro franco-alemán radicou no xeito de analizar a experiencia colonial. "Francia tivo colonias ata unha época moi recente e Alemaña apenas as tivo. Para eles é difícil comprender o que significaron para os franceses os conflitos de Indochina e Argelia, ata que punto a cuestión colonial dividiu á sociedade". O historiador dise disposto a pensar na posibilidade dun manual de historia europea. "Quede claro que o que fixemos non é un manual de historia franco-alemá, senón un manual franco-alemán de historia".

Europa debe ser audaz

Por Margaret Beckett, ministra de Asuntos Exteriores e da Commonwealth (Reino Unido).

Hai quen afirma que, en política, un día pode ser moito tempo. E nun ano da tempo a que todo se transforme. O pasado inverno eu seguía tendo que convencer aos cidadáns -políticos, empresarios, a poboación en xeral- da ameaza que representaba o cambio climático. Doce meses máis tarde, ese escepticismo temse evaporado e ningún científico ou comentarista serio alberga dúbidas achega da magnitude e a inmediatez dese perigo. O Grupo Intergubernamental de Expertos sobre o Cambio Climático de Nacións Unidas presentou os feitos tal como son e probas indiscutibles, e agora espérase que reaccionen os políticos de todo o mundo e, tamén, de Europa. O Consello Europeo que se celebra hoxe e mañá constitúe un momento decisivo. Pode representar o tránsito desde a detección do problema por parte da humanidade e tómaa de conciencia á cooperación e a adopción colectiva das medidas que se precisan. Sobre a mesa está un conxunto de propostas e obxectivos concretos, ambiciosos e, se se conta coa necesaria vontade política, alcanzables. Esas propostas poden ser eficaces non só fronte á cada vez maior inestabilidade climatológica, senón tamén ante a crecente incerteza que se cierne sobre noso fornezo de enerxía, algo que constitúe un motivo de inquietude de primeira orde para todos e cada un dos gobernos e dos cidadáns. Aínda se continúa negociando os pormenores desas propostas e obxectivos, pero sé cal é o desenlace que personalmente gustaríame: un compromiso, no marco dun posible acordo internacional, de redución das emisións nun 30% antes do 2020; o empeño, en calquera caso, de adoptar o obxectivo, vinculante para toda a UE, de recortar as emisións en, polo menos, un 20% antes do ano 2020; a declaración inequívoca da UE da necesidade de que as emisións mundiais diminúan, antes do 2050, ata un 50% dos niveis de 1990; un obxectivo de redución dunha quinta parte do consumo energético para o ano 2020 a través de medidas de eficacia energética; e a aspiración expresa de que todas as centrais de xeración de enerxía alimentadas con combustibles fósiles dispoñan de sistemas de captación e almacenamiento de carbono non máis tarde do 2020. Son tres as razóns polas que Europa debe aproveitar esta oportunidade de influír. A primeira delas é a de maior calado: se non comezamos a actuar con resolución, pronto resultará demasiado tarde. A propia vida humana descansa nunha climatología estable, a cal determina que alimentos podemos cultivar, que chans podemos utilizar, e que auga podemos beber. Esa climatología estable xa está transformándose e continuará facéndoo, obrigándonos a adaptarnos. No entanto, a adaptación ten os seus límites e é preciso que actuemos para reducir as emisións se queremos evitar as situacións máis catastróficas. No caso dos gobernos, esixe isto ofrecer a empresas e consumidores a seguridade necesaria, a longo prazo, para comezar a desviar investimentos cara a produtos e procedementos que xeran menos emisións de carbono. Xa se dispón dos medios económicos, pero os cidadáns han de ter a certeza de que nos tomamos en serio o cambio climático. As propostas da UE evidencian que si o facemos. A segunda razón está ligada á primeira. A seguridade climática supón un asunto no que a UE pode demostrar a súa capacidade de liderado, non só dentro das súas fronteiras xeográficas senón a escala mundial. Pola súa propia natureza, é este un problema que o mundo só pode resolver actuando unido: as emisións que se producen en calquera punto xeran contaminación no resto do planeta. E con todo achámonos

Os pais dunha Europa xa cincuentona

Por Antonio Campos Romay

Certamente é difícil non sentir, con visión de hoxe, unha certa nostalxia cando evocamos nomes de líderes políticos como Adenauer, Schuman, Jean Monnet, De Gasperi, ou o noso D. Salvador de Madariaga. Uns homes que dende as ruínas dunha Europa ferida material e moralmente foron quen de soñar outros vieiros para unha andaina común dos enfrontados. Dende o tratado de París en 1951 ate 1957 -data do Tratado de Roma, que agora cumpre os seus primeiros cincuenta anos-, paseniñamente aqueles homes, entre outros, foron que de enfiar unha tarefa, Europa, que non ía ser traballo dun día, senón laboriosa, tributaria de diversas etapas, non doadas, e aínda hoxe lonxe de culminarse.Falar de Jean Monnet é lembrar, por exemplo, o seu "Plan Monnet", encargado polo xeneral De Gaulle para a reconstrución e modernización da Francia da posguerra, asociando no proceso a todas as forzas vivas do país. El concibe a primeira Comunidade Europea, a Comunidade Europea do Carbón e do Aceiro (CECA) que presidirá dende 1952 a 1955.

Loita por achegar pobos que secularmente se enfrontaron de xeito funesto. Pai fundador da Comunidade Europea dende o Tratado de Roma en 1957, contribúe a transformar o soño dunha Europa espazo de liberdade, prosperidade e paz, en realidade. Unha frase súa reflicte non só o seu compromiso senón tamén o seu pensamento: "Non unificamos Estados, unimos homes. Europa non se fará de golpe, nin cunha construción de conxunto, farase a través de realizacións concretas creando primeiramente e, ante todo, unha solidariedade de feito. Os homes só aceptan os cambios por necesidade, e non albiscan a necesidade máis que na crise. Non coñezo outras regras que as de estar convencido e convencer".Schuman, un luxemburgués vítima da Gestapo, é, tras unha longa carreira política, e o autor, en maio de 1950, da Declaración Schuman apoiando o traballo de Monnet na CECA, esgrimindo a tríade "reconciliación, solidariedade, paz". Morre no mes de setembro de 1963, deixándonos unha fermosa reflexión: "As duras leccións da historia ensináronme o home de fronteira que son, que cómpre non fiarse das arroutadas, de proxectos ambiciosos en demasía.

Tamén ensinoume que cando un obxectivo foi madurado e reflexionado, baseado na realidade dos feitos e o interese superior dos homes conducíndonos a iniciativas novas, mesmo revolucionarias, leva consigo -mesmo se racha a orde establecida, os antagonismos seculares e as antigas rutinas-, a facernos permanecer de xeito máis firme e a perseverar". Robert Schuman presidiu o Parlamento Europeo dende 1958 a 1960.Alcide de Gasperi, diante da dramática realidade europa que lle tocou vivir no persoal e no colectivo, entendía a necesaria unión dos europeos como"constituír esta solidariedade da razón e do sentimento, da fraternidade e da xustiza, e insuflar á unidade europea o espírito heroico da liberdade e do sacrificio que de sempre foron as da decisión nos grandes momentos da historia. Isto o di Gasperi, que naceu baixo a esfera do imperio austrohúngaro que ocupa o seu Trento natal.

Perseguido polos fascistas, liderará a Democracia Cristiá italiana presidindo moitos dos seus gobernos e sendo ministro noutros. Con Adenauer e Schuman puiría as primeiras pedras dos cimentos dunha nova Europa. Pouco antes do seu óbito será o primeiro presidente da Asemblea Parlamentaria da CECA. "O meu obxectivo é soñar que día poidamos aplaudir os Estados Unidos de Europa. Se os intereses son comúns, se non nos consideramos escravos, entón o achegamento cultural, persoal e político desenvolverase de modo normal e poderemos, a longo prazo, asegurar a paz en toda Europa occidental". Así se expresaba este alemán, Konrad Adenauer, que comeza a súa carreira política na República de Weimar, onde foi alcalde da súa cidade natal, Colonia. Os encontros que organiza entre intelectuais e universitarios católicos galos e xermanos ilustran o espírito de reconciliación e a vontade de reunificación que o animan. Os nazis o deteñen varias veces, véndose obrigado a abandonar Colonia. No remate da guerra, xa con 70 anos, afiliase a un por entón pequeno partido, a C.D.U., "Unión Democrática Cristiá".

O 15 de setembro de 1949 o Parlamento federal alemán nomeouno Chanceler de nova República Federal Alemana. Os seus 14 anos de mandato serán un permanente compromiso pola construción europea. Nos seus discursos evoca a idea dos E.E.U.U. de Europa, soñada por Víctor Hugo, facendo fincapé en que a unión de intereses económicos debería conducir a unha unión política. O socialista belga Spaak, dende 1941, foi un dos iniciadores da unión aduaneira que daría pé en 1944 ao BENELUX. Spaak, xefe de Goberno e ministro en Bélxica en sucesivas ocasións, dirixiu a Comisión de Expertos que estudou a formación da Comunidade Económica Europea e asinou o Tratado de Roma. Foi o primeiro presidente da Asemblea Xeral das Nacións Unidas (1945), presidente do Consello Europeo de Recuperación, e Secretario Xeral da OTAN. Dende todos os seus postos loitou pola unificación política e económica de Europa, manifestándose como un defensor convencido da "Europa Supranacional", é dicir, unha Europa organizada de tal xeito que as discusións tan fondas como sexa posíbel teñan lugar e que logo se tome unha decisión que obedeza a unha maioría para evitar os enfrontamentos e os puntos mortos. Dicía o noso paisano D. Salvador de Madariaga que Europa é un corpo, e unha alma tamén, mais non é aínda unha conciencia. Nado na Coruña, educado en Francia e cun peso profundo da cultura e a política británica sobre si, ingresou na secretaría da Sociedade de Nacións en 1921. Tralo ano 1931 foi embaixador da República Española en Washington e delegado de España diante do Consello da Sociedade das Nacións, na que foi membro da Comisión de Artes e Letras. Logo representou á República en París e pouco despois foi enviado novamente a Xenebra, onde presidiu o Comité dos Trece, ate xullo de 1936. Durante a guerra civil permaneceu exiliado en Inglaterra, e na década dos sesenta compartiu o liderado da oposición ao franquismo. Regresa logo da morte de Franco e volve ocupar o cadeira de brazos da Real Academia Española que lle pertencía dende 1936. Madariaga, espléndido intelectual, literato e ensaísta prolífico, aínda que pola súa acción directa non teña sinalado a súa presenza executiva nos albores da Europa que nace, cómpre lembralo non só no seu aspecto de hispanista distinguido senón como o máis devanceiro europeísta que aporta Galicia e España en termos teóricos, nuns momentos de atonía e escuridade absoluta no noso Estado.Hoxe a Unión Europea, xa configurada como unha realidade económica e política, aínda pendurándolle flocos non pequenos, é o feito máis prodixioso da nosa dilatada historia. Vales interminábeis de estelas funerarias testemuñan unha Europa de tradición sanguenta, mal convivida en fronteiras ficticias e ambicións innobres. Debuxada polo capricho de reis, repartos míseros ou rachada en enfrontamentos relixiosos. Como último corolario, a paranoia nazi-fascista deixounos a lembranza macabra do seu holocausto.Hoxe unha Europa de nacións cada vez máis difusas, con vocación de estado de territorios naturais e ao tempo de proximidade, debrúzase como un escenario de cohesión. Cunha anfitriona vertebradora de creatividade, cultura, paz e harmonía. De desenvolvemento político e tamén económico e estrutural. E, dende logo, como exemplo útil á comunidade mundial, fronte a outras propostas en canto a modelo de vida e convivencia.